اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 44

معادن ظاهری به عموم مردم تعلق دارد اسلام نمی پذیرد که معدن به یک نفر تعلق داشته باشد و به مالکیت خصوصی وی در آید زیرا معادن از دیدگاه اسلام در چهار چوب مالکیت عمومی قرار دارد و از این اصل پیروی می کند و تنها به افراد اجازه می دهد که به مقدار نیاز خود از آن ثروت معدنی استفاده کنند بدون آنکه آن را ویژه خود گردانند یا منابع دست نخورده اش را به مالکیت خود در آورند.- شهید صدر:اقتصادنا496. ?

علمای اسلام در این نظر به گفتار امیرالمومنین علیه السلام استناد می کنند گفتاری که حاکی از حکمت و بینش عمیق اقتصادی است امام می فرماید:

لا یحل منع الملح و الماء منع استفاده دیگران از نمک و آب حلال نیست - کافی:5/308/29. ?

ملح(نمک) نمونه و مصداق معادن روباز است که شامل نفت و گوگرد نیز می شود و به وسیله آن انرژی تولید می شود و اینها به عموم مردم تعلق دارد و هیچ قدرتی - هر که باشد - نمی تواند مردم را از آن منع کند زیرا از ابزارهای اولیه ای است که انسان می تواند بوسیله آن پایه های زندگی خود را بنیان گذارد معدن نیازمند انرژی است وهر دو،دو عنصر مهم در صنعت به شمار می روند.معادن باطنی،معادنی است که

با احیای آن می تواند در مالکیت کسی در آید چون در اصل از انفال است و ملک امام(دولت اسلامی)محسوب می شود آنچه در خصوص احیای موات گفته شد بر این نوع معادن نیز صادق است.

از این رو شخص یا اشخاص مسلمان می توانند با ایجاد موسسه یا شرکت به حفاری و استخراج معدن طلا یا آهن بپردازند و معدن رابه مالکیت خود در آورند و مالکیت این اشخاص به مقداری از معدن که استخراج کرده اند محدود می شود نه به تمام معدن که در اعماق زمین گسترده شده است.

شهید محمد باقر صدر می گوید:مالکیت معدنی که احیا کننده به آن دست می یابد - بر اساس این نظر - شامل اعماق زمین و رگه های معدنی نمی شود.- صدر:اقتصادنا ص 503?

مفهوم این سخن آن است که شخص یا اشخاص دیگری می توانند دست به حفاری بزنند و بخش دیگری از معدن را احیا و استخراج کنند شهید ثانی نظری مغامیر این دارد و می گوید:

هر کس که معدن را مالک شود مالک حریم او نیز است معمولا حریم معدن شامل آخرین رگه ها و راه معدن است و اگر در کنار معدن - کارهای مربوط به استخراج را انجام دهد آنجا نیز جزء حریم معدن است.- روضه:2/363. ?

آبها