اندیشه های اقتصادی در نهج البلاغه صفحه 85

4- قانونمند کردن پیمانها و قراردادهایی که هم سرمایه را تامین می کند و هم فرصتهای کار را فراهم می آورد مانند:پیمان مضاربه،مساقات و مزارعه و دیگر پیمانهایی که نقش مهمی را در تولید ایفا می کنند و می توان ضمن لایحه هایی قانونی لوازم و شرایط آن را تامین کرد؛ این پیمانها و قراردادها مجموعه قوانینی را تشکیل می دهند که می توانند در پیشبرد حرکت اقتصادی جامعه موثر باشند.

امام علیه السلام در این موارد موضعگیری روشنی دارند و ربا را تحریم می کنند و بر اجرای این پیمانهای اقتصادی پافشاری می کنند و خود اولین کسی هستند که به این پیمانها و قراردادها عمل می کنند.

سوم:سیاست نظارت و بازرسی

بسیاری از تئورهای پویای اقتصادی به علت ضعف اجرایی در عمل دچار تزلزل می شود و بدون نظارت و بازرسی دقیق هیچ سیاست اقتصادی نمی تواند در اجرا و عمل موفق باشد امام علی علیه السلام در این مورد بسیار سختگیر بودند خود با نظارت و بازرسی دقیق کارهای مردم در بازار و نیز عملکرد کارگزارانش شخصا به اجرای این سیاست می پرداختند.

1- امام علی علیه السلام شخصا اوضاع بازار را زیر نظر داشتند تا از نزدیک شاهد جریانهایی باشند که در بازار می گذرد نرخها را بررسی می کردند و بر معاملاتی که بین مشتری و فروشنده در جریان بود نظارت می کردند از مختار تمار که مردی از اهالی بصره بود نقل شده است که می گفت:من شبها را در مسجد می خوابیدم و در آن حوالی قضای حاجت می کردم و نان را

از بقال تهیه می کردم روزی به دیدن گوشه ای از بازار کوفه بیرون رفتم ناگهان صدایی مرا به خود که می گفت:ای فلان جامه ات را بالا ببر که هم لباست پاکتر است و هم به تقوای الهی نزدیکتر. پرسیدم این کیست؟گفتند:او امیر المومنین علی بن ابی طالب است.او در حالی که به طرف بازار شتران در حرکت بود بدنبالش براه افتادم وقتی بدانجا رسید در وسط بازار ایستاد و فرمود:

یا معشر التجار ایاکم و الیمین الفاجره فانها تنفق السلعه و تمحق البرکه

ای گروه تاجران مبادا سوگند دروغ بر زبان رانید که آن کالا را تباه کند و برکت را ببرد سپس به بازار پارچه رفت ناگهان به مردی خوش سیما برخورد به او فرمود:ای فلان آیا دو جامه به پنج درهم داری؟ مرد از جا پرید و پاسخ داد بلی یا امیرالمومنین وقتی فروشنده او را شناخت امام از آنجا رفت و در جلوی فروشنده جوانی ایستاد و به او فرمود:آیا دو جامه به پنج درهم داری؟ جوان گفت:من دو جامه دارم که یکی از دیگری بهتر است یکی دو درهم و دیگری سه درهم فرمود:هر دو را بیاور سپس به قنبر گفت:آن جامه را که سه درهم است بگیر.- ثققفی:الغارات ص 65. ?

از ابو جعفر علیه السلام روایت شده است که فرمود:علی علیه السلام هر روز تازیانه بر دوش در یکایک بازارهای کوفه قدم می زد این تازیانه جفت بود و((سبیعه))نام داست امام علیه السلام در تک تک بازارها می ایستاد و فریاد بر می آورد:

یا معشر التجار قدموا الاستخاره و تبرکوا بالسهوله و اقتربوا من المبتاعین و تزینوا بالعلم و تناهوا عن الکذب والیمین و تجافوا عن الظلم و أنصفوا لمظلومین