- پیش گفتار 1
- طلیعه 5
- 1 _ 1. واژه قصّه در قرآن و روایات 12
- فصل 1: تعریف قصّه قرآنی 12
- اشاره 12
- 2 _ 1. پیوند «قصّه قرآنی» با معنای لغوی آن 13
- 3 _ 1. مراد از قصّه قرآنی 14
- 1 _ 3 _ 1. قصّه قرآنی یعنی پی گرفتن اخبار گذشتگان 14
- اشاره 14
- 2 _ 3 _ 1. تفاوت حکایت و قصّه 15
- 3 _ 3 _ 1. آیا قرآن، خود، به لفظ قصّه اشاره کرده است؟ 15
- 4 _ 3 _ 1. ملاک فنّی قصّه قرآنی چیست؟ 19
- اشاره 20
- 4 _ 1. دکتر خلف اللّه و تعریف قصّه قرآنی 20
- 1 _ 4 _ 1. تعریف هنر امروز از قصّه 20
- 2 _ 4 _ 1. خلف اللّه تعریف امروزین قصّه را ملاک قرار می دهد 21
- فصل 2: اُسلوب قصّه قرآنی 23
- 1 _ 2. هنری بودن قصّه های قرآن 23
- اشاره 23
- اشاره 24
- 2 _ 2. جلوه های هنری قصّه های قرآن 24
- 1 _ 2 _ 2. تنوّع اسلوبی 24
- 3 _ 2 _ 2. گزینش صحنه های مؤثّر 25
- 2 _ 2 _ 2. تقسیم به نماهای مختلف 25
- 3 _ 2. نوع روایت قصّه 26
- اشاره 26
- 1 _ 3 _ 2. روایت غیابی و حضوری در قصّه های تاریخی 26
- 2 _ 3 _ 2. قصّه قرآنی به گونه غیابی روایت می شود 26
- 1 _ 4 _2. نگاه واقعگرایانه و فرا واقعگرایانه به هنر 28
- 4 _ 2. بازتابش حقایق آشکار و پنهان 28
- اشاره 28
- 3 _ 4 _ 2. نمونه این بازتابش در قصّه داوود 29
- 2 _ 4 _ 2. شیوه «واقعگرایی پویا» در قصّه های قرآن 29
- اشاره 31
- 1 _ 5 _ 2. نظم آسمانی 31
- 5 _ 2. نظم قصّه های قرآن 31
- 6 _ 2. پی نوشت در قصّه های قرآن 32
- 1 _ 6 _ 2. نقشِ پی نوشت 32
- 2 _ 5 _ 2. توازن میان نظم و واقعگرایی 32
- اشاره 32
- اشاره 34
- 7 _ 2. شبهه زدایی در قصّه های قرآن 34
- 1 _ 7 _ 2. جایگاه شبهه زدایی در قرآن 34
- 2 _ 6 _ 2. پی نوشت ها در ردیف رویدادها نیستند 34
- 1 _ 8 _ 2. طرح مسأله 36
- 8 _ 2. تکرار در قصّه های قرآن 36
- 2 _ 7 _ 2. نمونه شبهه زدایی در قصّه ابراهیم 36
- اشاره 36
- 2 _ 8 _ 2. جلوه های بلاغی تکرار 37
- 4 _ 8 _ 2. بررسی «تکرار» در قصّه موسی 38
- 3 _ 8 _ 2. انگیزه اصلی تکرار: تکمیل تصویرها 38
- 9 _ 2. هنرمندان ما و قصّه های قرآن 47
- فصل 3: ماهیّت و انواع قصّه قرآنی 49
- 1 _ 3. ارزیابی کوتاهی از نظریّه های پنج گانه درباره انواع قصّه های قرآنی 49
- اشاره 49
- 1 _ 2 _ 3. هنر و ادبیّات عرب ریشه در واقعیّت ها دارد 57
- 2 _ 3. اثبات نظریّه «واقعی بودن قصّه های قرآن» 57
- اشاره 57
- 2 _ 2 _ 3. اثر ناپذیری از تخیّل و اسطوره، نشانه ضعف هنر عربی نیست 59
- 3 _ 2 _ 3. تناسب قرآن با واقعگرایی قوم عرب 60
- 3 _ 3. ارزیابی عمومی نظریّه «راه یافتن خیال به قصّه های قرآن» 61
- 4 _ 2 _3. قصّه های قرآن منتخب واقعیّت های زندگی بشرند 61
- اشاره 61
- 1 _ 3 _ 3. ادلّه چهارگانه این نظریّه 61
- 2 _ 3 _ 3. ارزیابی و ردّ ادلّه مزبور 63
- 4 _ 3. ارزیابی خاصّ دیدگاه دکتر خلف اللّه درباره «راه یافتن خیال به قصّه های قرآنی» 67
- 1 _ 4 _ 3. دو تعارض به زعم خلف اللّه 67
- اشاره 67
- 2 _ 4 _ 3. سازگاری دیدگاه خلف اللّه و خاورپژوهان مغرض 69
- 3 _ 4 _ 3. استشهاد خلف اللّه به قصّه های اصحاب کهف و ذوالقرنین 70
- 4 _ 4 _ 3. ایرادهای اساسی سخن خلف اللّه 72
- 5 _ 4 _ 3. بررسی برخی از شواهد فرعی خلف اللّه 79
- 6 _ 4 _ 3. سه انگیزه مهمّ رویکرد خاصّ خلف اللّه 85
- 7 _ 4 _ 3. اشاره ای به سخن «امین خولی» 89
- 8 _ 4 _ 3. سخن سیّد قطب 91
- 9 _ 4 _ 3. سخن علاّمه طباطبایی 92
- 1 _ 5 _ 3. تعریف کلّی قصّه های تاریخی و تمثیلی و اسطوره ای 96
- 5 _ 3. بررسی تفصیلی دیدگاه دکتر خلف اللّه درباره انواع قصّه قرآنی 96
- اشاره 96
- 2 _ 5 _ 3. قصّه تاریخی 97
- 3 _ 5 _ 3. قصّه تمثیلی 98
- 4 _ 5 _ 3. قصّه اسطوره ای 109
- 5 _ 5 _ 3. بحثی در باب اسطوره در قرآن 113
- 6 _ 5 _ 3. قصّه نمادین (= رمزی) 121
- 7 _ 5 _ 3. «بحران نماد» در هنر و ادب امروز 122
- 8 _ 5 _ 3. ریشه های نمادگرایی در کتب تفسیر 126
- 6 _ 3. تفکیک قصّه واقعی و تاریخی 129
- 7 _ 3. مرز قصّه های بشری و قصّه های قرآن 131
- فصل 4:عناصر قصّه قرآنی 134
- اشاره 134
- 1 _ 1 _ 4. طرح مسأله 134
- 1 _ 4. مآخذِ عناصرِ قصّه های قرآن 134
- اشاره 134
- 2. فتنه انگیزی خاور پژوهان و محافل تبشیری 135
- اشاره 135
- 1. تلقّی نادرست از صورت مسأله 135
- 2 _ 1 _ 4. موانع طرح مسأله 135
- 3 _ 1 _ 4. نادرستی ادّعای خاور پژوهان 137
- 4 _ 1 _ 4. دفاع عقلانی از دین یا افتادن در چاهی ژرف؟ 138
- 5 _ 1 _ 4. عناصر: در خدمت ارتباط و هدایت 139
- 6 _ 1 _ 4. اخذ عناصر از ذهن و زبان مردم، با پالایش 141
- 7 _ 1 _ 4. نقش دانشوران یهودی و مسیحی و صاحبان کتب اخبار 141
- اشاره 144
- 1 _ 2 _ 4. قصّه های قرآن از نوع «قصّه کوتاه» هستند 144
- 2 _ 4. توزیع عناصر 144
- 2 _ 2 _ 4. سه عنصر برجسته در قصّه های قرآن 145
- 3 _ 2 _ 4. توزیع عناصر در قصّه صالح 145
- 1 _ 3 _ 4. توازن شخصیّت و حادثه 150
- اشاره 150
- 3 _ 4. شخصیّت 150
- 2 _ 3 _ 4. تصویر عمومی از شخصیّت 151
- 3 _ 3 _ 4. نظریّه «مَثَل گونه های ساختگی» 152
- 4 _ 3 _ 4. انواع شخصیّت 153
- 5 _ 3 _ 4. مورچه و هدهد 154
- 6 _ 3 _ 4. شخصیّت حیوانی در قصّه های بشری و قرآنی 156
- 7 _ 3 _ 4. نقش زن 157
- 8 _ 3 _ 4. نگاه متعادل به زن 158
- 9 _ 3 _ 4. زنان بی نام و نشان 160
- 10 _ 3 _ 4. تصویر طبیعی از زن با همه چهره هایش 161
- 11 _ 3 _ 4. نقش مرد 164
- 12 _ 3 _ 4. شخصیّت پردازی کنایی 165
- 13 _ 3 _ 4. مردان بی نام و نشان 169
- 14 _ 3 _4. فرشته 171
- 15 _ 3 _ 4. جن 175
- 16 _ 3 _ 4. نظریّه «چهره خیالی جن» 176
- 17 _ 3 _ 4. ابلیس 177
- 18 _ 3 _ 4. نظریّه «نمادین بودن ابلیس» 177
- اشاره 178
- 4 _ 4. حادثه 178
- 1 _ 4 _ 4. حادثه زاییده قضا و قدر 179
- 2 _ 4 _ 4. حادثه غیر عادی و اعجازین 180
- 3 _ 4 _ 4. جلوه طبیعی دو نوع حادثه مزبور 181
- 4 _ 4 _ 4. سبب عنایت به این دو نوع حادثه 182
- 5 _ 4 _ 4. حادثه عادی و طبیعی 184
- 6 _ 4 _ 4. محور ارتباط وقایع، غرض اصلی هر قصّه است 184
- 7 _ 4 _ 4. دو شیوه چینش رویدادها 187
- اشاره 189
- 1 _ 5 _ 4. نقش حرکت 189
- 5 _ 4. حرکت 189
- 2 _ 5 _ 4. حرکت بر مدار واقعیّت ناب 190
- 6 _ 4. زمان 191
- اشاره 191
- 1 _ 6 _ 4. نقش زمان 191
- 2_ 6 _ 4. حرکت زمانیِ رو به پیش 193
- 3 _ 6 _ 4. استثنا در حرکت زمانی: قصّه بنی اسرائیل و گاو 194
- 4 _ 6 _ 4. رنگ زمان: ماضی 196
- 1 _ 7 _ 4. نقش مکان 197
- 7 _ 4. مکان 197
- اشاره 197
- 2 _ 7 _ 4. نمونه تأثیر مکان در قصّه «اِسراء» 197
- 3 _ 7 _ 4.مکان در قصّه یوسف 198
- 8 _ 4. گفت و گو 199
- 2 _ 8 _ 4. تنوّع اسلوبی در گفت و گو 199
- 4 _ 7 _ 4. مکان در قصّه اصحاب کهف 199
- اشاره 199
- 1 _ 8 _ 4. نقش گفت و گو 199
- 3 _ 8 _ 4. نمونه گفت و گو در قصّه موسی و دو دختر 200
- 4 _ 8 _ 4. حفظ هویّت گفت و گوگران 201
- 5 _ 8 _ 4. تناسب گفت و گو با شخصیّت 202
- 6 _ 8 _ 4. ایجاز در گفت و گو 203
- 7 _ 8 _ 4. «التفات» در گفت و گو 204
- 8 _ 8 _ 4. نمونه گفت و گو در قصّه موسی 205
- 1 _ 5. پیام های فکری 210
- 1 _ 1 _ 5. طبیعتِ قصّه های قرآن که بیش تر مکّی اند 210
- فصل 5: مفاهیم و آثار قصّه قرآنی 210
- اشاره 210
- اشاره 210
- 2 _ 1 _ 5. دینداری 210
- 3 _ 1 _ 5. رازدانیِ پیامبران 214
- 4 _ 1 _ 5. معجزه 215
- 1. نهی صریح 217
- 1 _ 2 _ 5. سه شیوه تثبیت و انتقال پیام های اخلاقی 217
- 2 _ 5. پیام های اخلاقی 217
- اشاره 217
- اشاره 217
- 2. تعجّب یا پرسشِ نکوهشی (= استفهام انکاری) 218
- 2 _ 2 _ 5. نظریّه «سمبل پردازی در نمایش اخلاق دیگران» 219
- اشاره 220
- 1. عهد شکنی 220
- 3 _ 2 _ 5. برخی از ویژگی های مهمّ یهود و مصریان 220
- 2. ضعف و بی ارادگی 222
- اشاره 223
- 3 _ 5. سنّت های انسانی 223
- 1 _ 3 _ 5. نقش تربیتی پیامبران در محیط اجتماع 223
- اشاره 224
- 2 _ 3 _ 5. انشعاب و تجزیه کافران از مؤمنان 224
- یکم. وضع معیشتی و اقتصادی 226
- دوم. وضع فرهنگی و فکری 229
- سوم. حاکمیّت پدران و سنّت های پیشین 232
- 3 _ 3 _ 5. استواری و پایداریِ عقیدتیِ مؤمنان 233
- 4 _ 3 _ 5. خوشبینی و امید پیامبران نسبت به آینده 236
- 1 _ 4 _ 5. رنگ قصّه در پرتو معجزه 238
- اشاره 238
- 4 _ 5. معجزه 238
- 2 _ 4 _ 5. تصرّف در احساس و وجدان مخاطب 239
- 5 _ 5. سرنوشت 240
- 1 _ 5 _ 5. مفهوم سرنوشت 240
- اشاره 240
- 2 _ 5 _ 5. موضع قصّه های قرآن در برابر سرنوشت 242
- 3 _ 5 _ 5. انسان: موجودی مسؤول در عرصه حیات 243
- 6 _ 5. مبارزه 244
- اشاره 244
- 1 _ 6 _ 5. نقش مبارزه 244
- 2 _ 6 _ 5. تفاوت بارز امّت های پیشین و امّت اسلامی 245
- 3 _ 6 _ 5. رویارویی دو جبهه خیر و شر 246
- 4 _ 6 _ 5. عرصه های مبارزه 249
- 7 _ 5. امید 253
- 8 _ 5. آثار قصّه های قرآن 255
- اشاره 255
- 1 _ 8 _ 5. کاستن از فشار عاطفی شدید بر پیامبر اسلام و مؤمنان 256
- 2 _ 8 _ 5. هدایت عواطف به سمت بیزاری از جلوه های زشت 259
- 3 _ 8 _ 5. تبشیر و انذار 261
- 1 _ 6. تصویرهای هفت گانه قصّه آدم 264
- اشاره 264
- فصل 6: نمونه برداشت از قصّه های قرآن (سیری در قصّه آدم) 264
- اشاره 264
- 1 _ 1 _ 6. تصویر قصّه در سوره بقره 264
- 2 _ 1 _ 6.تصویر قصّه در سوره اعراف 265
- 3 _ 1 _ 6. تصویر قصّه در سوره حجر 267
- 4 _ 1 _ 6. تصویر قصّه در سوره اِسراء 268
- 6 _ 1 _ 6. تصویر قصّه در سوره طه 269
- 5 _ 1 _ 6. تصویر قصّه در سوره کهف 269
- 7 _ 1 _ 6. تصویر قصّه در سوره ص 270
- 2 _ 6. نگرش مجموعه ای به هفت تصویر 271
- 3 _ 6. آفرینش پدر و مادرِ آغازین 273
- اشاره 273
- 1 _ 3 _ 6. اسطوره ها 274
- 2 _ 3 _ 6. ردّپای اسطوره ها در کتب تفسیر 275
- 3 _ 3 _ 6. نگاهِ خردمندانه قرآن به قصّه آفرینش آدم 276
- 4 _ 6. شجره ممنوعه 277
- 5 _ 6. هدف قصّه آدم 278
- 6 _ 6. بهشت آغازین 279
- منابع 282
- کارنامه این قلم: 285
کاستن از فشارهای روانی بر پیامبر اسلام، مژده بخشی در آغاز قصّه قرارگیرد. پیداست قصّه ای که با مژده آغاز می شود، در زدودن اندوه کارساز است. قرینه این سخن آن است که سوره هود، همچون سوره های حجر و یوسف و یونس، در فاصله «سال اندوه» (= عامُ الحُزْن) و هجرت نازل شده است؛ دورانی که از ایّام بسیار سخت و پرفشار زندگی پیامبر و دعوت اسلامی به شمار می رود.(1)
5 _ 4. حرکت
اشاره
5 _ 4. حرکت
زیر فصل ها
1 _ 5 _ 4. نقش حرکت
2 _ 5 _ 4. حرکت بر مدار واقعیّت ناب
1 _ 5 _ 4. نقش حرکت
1 _ 5 _ 4. نقش حرکت
حرکت در قصّه اعم است از انتقال زمانی و مکانی و حادثه ای، و نیز تحوّلات فکری و عاطفی و احساسی. در حقیقت، هر قصّه مجموعه ای از اجزای گوناگون را در برمی گیرد که با انتقال و حرکت دائم رو به رویند. اگر انتقال این اجزا با همنواختی و نظم خاص صورت پذیرد، حرکت قصّه مطلوب و خاطر نواز خواهدبود؛ همانند نغمه های گوناگون در یک اثر موسیقایی که هریک از سازی برمی آیند، امّا وقتی با نظم آهنگین کنار هم قرار می گیرند، از مجموعه آن ها اثری واحد و زیبا پدیدمی آید.
قصّه پرداز با همین «حرکت»، جهانی زنده و پویا پدید می آورد که همه کائنات آن در کنش و واکنشی منطقی و متعادل به سر می برند و در مجموع نظامی واحد را خلق می کنند. این حرکت که تابع حس و شعور
1- هود / 61 تا 71. نیز این قصّه را بنگرید در: هود / 77 تا 83؛ عنکبوت / 28 تا 35.