مقدمه
حسین بن علی بن ابی طالب (ع) یکی از شخصیت هایی است که بقای دین محمّد (ص) به خاطر اقدام شجاعانه او بوده است امام حسین (ع) از جمله معصومانی است که پدر، مادر، برادر و پدربزرگ او نیز دارای مقام عصمت اند. او که امام سوم شیعیان است مورد توجّه غیرشیعه و غیرمسلمان نیز هست او شخصیتی سازنده و نیز شخصیت ساز است لذا شناخت صفات و اعمال حضرت در زندگی ِ تک تک انسان ها مؤثرخواهد بود.از آن جایی که امام حسین (ع) یک شخصیت تاریخی است و هم عصر ما نیست می باید او را از لابه لای کتاب های تاریخی تراجم و کتب سیره نویسان جست و جو کرد.غالبا شخصیت های تاریخی را از چهار طریق می توان بازشناخت یا او را به جامعه شناساند:1_ برای شناختن شخصیت واقعی و حقیقی یک انسان با یک سابقه و پیشینه تاریخی باید به القابی که اطرافیان در طول زندگی اش به او نسبت داده اند و یا او را با آن القاب و الفاظ مورد خطاب قرار می دادند مراجعه کرد.2_ در جنگ های زمان گذشته طبق آداب آن زمان افراد قبل از آغاز درگیری خود را و مناقب خاندان خودشان را تک تک برمی شمردند. صفات حسنه و نیک خود را به حریف و دشمن گوشزد می کردند و رجزخوانی می نمودند، لذا معرفی خود شخصیت از حالات و روحیات خود، عامل و مؤلفه خوبی برای شناختن شخصیت درونی و بیرونی یک عنصر تاریخی است 3_ قاطبه انسان ها به دلیل آن که به کمال نرسیده اند، دارای ضعف ها و کاستی هایی هستند و در طول عمر خود به واسطه
مناسبت ها و ارتباط هایی که بایک دیگر دارند؛ این کاستی ها در مواقعی بروز خواهد کرد و اطرافیان شخصیت شاهد و ناظر ضعف و کاستی او خواهند بود و اینان در حافظه خود آن ضعف و کاستی را ثبت و ضبط می نمایند.در حالت عادی هیچ یک از مردمان کاستی های موجود در وجود یک شخصیت را بازگو نمی کنند، مگر مخالفتی بین آنها به وجود آید و یا جنگی در بگیرد. شخص آگاه از کاستی زبان می گشاید و کاستی های دشمن و طرف مقابل خود را برای تخریب روحیه وی و یا تحقیر او نزد حاضران بازگو می کند.4_ آخرین راه بازشناسی شخصیت تاریخی سخنان پس از مرگ وی است که دوست و دشمن در مداحی مراثی کلمات قصار و یا زیارت نامه ها شخصیت او را توصیف می نمایند. در این گونه موارد مثبت بودن و یا منفی بودن شخصیت تاریخی بازشناسی می شود.برای طرق شناسایی شخصیت های تاریخی ِ طرح شده نمونه های فراوانی در تاریخ اسلام یافت می شود؛ مثلاً «ابوتراب لقبی است که پیامبر اکرم (ص) به علی بن ابی طالب (ع) داده و آن به خاطر کثرت عبادت و سجده بوده است از این لقب عبادت حضرت استفاده می گردد که در زمان خودش یکی از عابدان معروف بوده تا جایی که چنین لقبی بر او نهاده اند.و یا در مورد دوم می توان به رجزهایی اشاره کرد که در جنگ ها خوانده می شد. در روز عاشورا هنگامی که علی اکبر (ع) به میدان آمد، برای معرفی خود این گونه رجزخوانی نمود:انا علی بن الحسین بن علی نحن و بیت الله اولی بالنبی من علی بن حسین بن علی (ع) هستم انتساب ما و اهل بیت خداوند به پیامبراکرم (ص) اولی
است هم چنین در روز عاشورای سال 61 هجری قمری هنگامی که شمر بن ذی الجوشن تعرضی به ساحت امام حسین (ع) می کند، حضرت او را با عباراتی مانند:«یابن الموال علی عقبیه ای پسر کسی که پدرت بر روی پاشنه پای خود ادرار می کرد».این جمله بیانگر حقارت خاندان شمر است خاندانی که او در جایی مانند بیت الخلاء مشکل داشتند. و «یا بن راعبه المعزی ای پسر زن بزچران » مورد خطاب قرار دادند.خطاب کردن شخص با این عبارات نشان از عدم اصالت خانوادگی و کاستی ای دارد که دروی و خاندانش نهفته است و هرگز با اباعبدالله و خاندانش قابل قیاس نیست و نیز در زیارت نامه عباس بن علی (ع) می خوانیم «السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله ولرسوله ولامیرالمؤمنین والحسن والحسین ع)؛درود بر تو ای بنده شایسته پروردگار که مطیع خدا و رسولش و علی (ع) و حسن ع) و حسین (ع) هستی .در این زیارت نامه اصطلاح عبد و صالح به حضرت نسبت داده شده است که در شناختن شخصیت حضرت بسیار حائز اهمیت است هم چنین عبارت بعدی که المطیع لله... تبعیت محض و بدون چون و چرای عباس بن علی از شارعان دین اسلام را بیان می کند و تأکید می نماید که حضرت با اطاعت و تسلیم بودن خود یک مسلمان واقعی محسوب می شده است تا کنون چند راه را که برای شناخت یک شخصیت تاریخی مناسب است طرح کردیم هرکدام به تنهایی توان شناساندن شخصیت یک انسان را دارد، لذا برای شناختن شخصیت با عظمت سیدالشهدا ابا عبدالله الحسین (ع) به آخرین طریق _ که از راه زیارت نامه است _ متوسل می شویم
چکیده
در این مقاله
سعی شده تا سیمای امام حسین (ع) را از طریق زیارت نامه آن حضرت نمایان گردد لذا مقدمتاً راه های کسب معرفت و شناخت یک شخصیت تاریخی مورد بررسی قرار گرفت در این بحث گفته شد که از چهار طریق می توان یک شخصیت تاریخی را بازشناخت 1_ بررسی القاب و نسبت هایی که به شخصیت داده شده است 2_ رجزخوانی ای که خود شخصیت در جنگ ها انجام داده است 3_ کلمات و سخنان دشمنان در قالب توهین و تحقیر.4_ سخنانی که پس از مرگ یک شخصیت گفته می شود که یکی از آن ها زیارت نامه ها است پس از ارائه این چهار طریق شناسایی شخصیت برای هر راهی مثالی به عنوان نمونه و اثبات ادعای خود مطرح شده است و پس از آن شخصیت امام حسین (ع) را تحت عنوان های «امام حسین (ع) دارای بهترین نسب «خون بهای خدا» «محوریت امام حسین (ع)» «چرائی محوریت حضرت «امام حسین وارث انبیاء» «مقام شفاعت امام حسین (ع)» در بوته بررسی قرار دادیم تا گوشه ای از مقام شامخ آن امام همام بیش از پیش رخ بنماید.
زیارت عاشورا
از آن جایی که زیارت امام (ع) در بسیاری از ماه ها و روزهای مهم سال مانند اعیاد و ایام و لیالی پرفضیلت و با معنویت توصیه شده است ما بر آن شدیم که اولین زیارت امام حسین (ع) در طول سال را انتخاب نماییم و با محوریت آن یعنی زیارت عاشورا]به بحث درباره شخصیت شناسی امام حسین (ع) بپردازیم