حکمت های جاوید (چهارده موضوع تبلیغی از سخنان امام حسین علیه السلام) صفحه 80

«العلم بأنّ المخلوق لا یضرّ ولا ینفع ولا یعطی ولا یمنع واستعمال الیأس من الخلق فإذا کان العبد کذلک، لم یعمل لأحدٍ سوی اللَّه، فهذا هو التوکّل»(1)؛ آگاهی به این واقعیت که مخلوق نه زیان و نفع می رساند و نه عطا و منع دارد و چشم از دست مخلوق برداشتن. هنگامی که بنده ای چنین باشد و به غیر او امید نداشت، این حقیقت توکل است.

توکّل به خدا در سخنان امام حسین علیه السلام

امام حسین علیه السلام در موارد و مراحل مختلفی، در سخنانشان به خدا توکّل کرده اند؛ یعنی از آغاز حرکت از مدینه تا لحظات آخر، که در ضمن مناجات و راز و نیاز با خدا و توکّل بر او به شهادت رسیدند.

ما در اینجا می کوشیم تا سخنان آن حضرت را با ساختاری روشن بیان کنیم. برای دست یابی به این هدف ابتدا آیات توکّل در قرآن را مورد مطالعه و تحقیق قرار می دهیم و سخنان امام حسین علیه السلام را بر آن اساس تنظیم می کنیم. این کار دو فایده دربر دارد: اوّل اینکه توضیح بیانات آن حضرت آسان تر خواهد شد و دوم اینکه موجب می شود که مطالب در ذهن بهتر متمرکز شود.

توکّل در قرآن

اشاره

اگرچه در قرآن شریف آیات مربوط به توکّل متعدد می باشد، ولی با دقّت در آن آیات کریمه می توان هر یک از آن آیات را تحت عنوان یکی از موضوعات پنج گانه زیر قرار داد.