بایدها و نبایدهای عزاداری صفحه 1

سوگواری در اسلام

عزاداری و سوگواری هدفمند بر عزیزان از دست رفته، طبیعی بشر است و از مهر و محبت سرچشمه می گیرد و از آغاز آفرینش تا عصر حاضر رواج داشته است، لکن در این نوشته به رویکرد اسلام در این باره پرداخته می شود.با مراجعه به منابع معتبر می توان دریافت که پیامبر خاتم صلی الله علیه وآله در مرگ بسیاری از افراد گریست؛ مانند گریستن بر حمزه، جعفر، ابراهیم و عثمان بن مظعون. [1] سال وفات حضرت خدیجه و جناب ابوطالب را در مکه، عام الحزن، یعنی سال عزا نامید و سفارش به برگزاری مجالس عزا فرمود. [2] و مسلمانان نیز برای شهدای صدر اسلام سوگواری کرده و مرثیه خوانی کردند و پیامبرصلی الله علیه وآله نه تنها آنان را از این کار نهی نفرمود، بلکه عمل آنان را تأیید فرمود.به دنبال ارتحال حضرت محمّدصلی الله علیه وآله، صحابه بزرگوار آن حضرت از دوری او به شدت گریستند، و در رثای حضرت سرودهایی انشاء کردند؛ [3] چنانکه عایشه در مصیبت وفات پیامبرصلی الله علیه وآله بر صورت خود سیلی زد. [4] و اما از سال 61 هجری که پیشوای آزادگان حضرت اباعبداللَّه الحسین علیه السلام با یاران و اهل بیت ایثارگرش، در سرزمین کربلا با لب تشنه در کنار فرات با وضعیتی دلخراش و بی سابقه و به گونه ای مظلومانه به شهادت رسید، سوگواری به مدرسه سیار عمومی تبدیل شد تا برای تربیت و احیای امر پیامبر و ائمّه علیهم السلام به صورت الهام درآید و وسیله ای برای روشن شدن حق از باطل و شناخت حسینیان از یزیدیان

باشد.

حکم عزاداری

در خصوص جواز اشک ریختن در غم از دست رفتگان، همه مذاهب اسلامی اتفاق نظر دارند. اما درباره گریه با صدای بلند، شیعه، شافعیان و حنبلیان حکم به جواز کرده اند. [5] (گرچه در مقام عمل و در مرحله انجام بیشتر اهل سنّت به گریه کردن شیعه خرده می گیرند.)فقیه ماهر، صاحب جواهر در اثر گرانسنگ خود جواهر الکلام می نویسد: بدون شک گریستن بر متوفا به دلیل روایات متعددی که به حد تواتر معنوی رسیده و فتاوای فقها جایز است. و آنگاه به روایات گریستن رسول خداصلی الله علیه وآله بر حمزه سید الشهداء و فرزندش ابراهیم و جز آنان عثمان بن مظعون [و نیز گریه حضرت فاطمه علیها السلام بر پدر بزرگوار و خواهرش رقیه] و گریه ممتد و طولانی امام زین العابدین بر پدر بزگوارش، اشاره می کند و سپس می فرماید: تمام این موارد نشان دهنده این واقعیت است که ندبه و نوحه سرایی برای کسانی که دارای ویژگی های برجسته اند، مانعی ندارد، بلکه مستحب است تا در پرتو مجالس عزا، فضایل و مکارم آنان نشر یابد و دیگران سرمشق و الگو بگیرند.صرف نظر از لزوم یاد ایام اللَّه، و لزوم تعظیم شعائر الهی [6] و لزوم مودت نسبت به اهل بیت علیهم السلام و مواسات با اهل بیت و اخبار و احادیث متعدد و عمل پیامبرصلی الله علیه وآله و رفتار ائمّه معصومین علیهم السلام و سیره مستمر که بر مشروعیت عزاداری در دست است می توان گفت برپایی این گونه مجالس امری عقلایی و در تمام مناطق جهان معمول است که در برابر حوادث شخصی و یا اجتماعی مراسمی تشکیل داده و به سوگ می نشینند.بنابراین عزاداری نه

تنها جایز بلکه با توجه به آثار مترتبه و فوائد آن امری است رایج و مورد قبول تمامی خردمندان و اهل دانش می باشد.مؤمنان با شهادت امام حسین علیه السلام عزادار شدند گریستند [7] مرثیه گفتند و به زیارت مزار شهیدان شتافتند. و تا زمانی که اسلام در صحنه است و پیامبر خاتم پیرو دارد این عزاداری باقی خواهد ماند، زیرا لازمه محبت بر آل پیامبر و ادای حقوق آنان، عزاداری است و مراسم سینه زدن و زنجیر زدن و حرکت دسته های سینه زنی در خیابان ها و بازارها و روشن کردن چراغ ها و بلند کردن علم ها و پرچم ها قرن هاست که جریان داشته است و مورد تأیید علما و مراجع بزرگ در مقام فتوی و عمل بوده است. اگر این مراسم جایز نبود بزرگان دین خاصه آنان که دارای نفوذ و قدرت بودند از آن نهی می کردند. سکوت آن گرامیان و حضورشان در این مراسم، دلیل تأیید آنان است.فقهای اسلام شناس بقای عاشورا را ضامن بقای اسلام و عزت مسلمین می دانستند و لذا توصیه می کردند عاشورا را زنده نگه دارید.

تاریخچه مجالس عزاداری حسینی

از روزگار نخست خلقت آدم علیه السلام تا زمان وقوع حادثه جانگداز کربلا، جریان شهادت سید و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام به طرق مختلف مطرح گردیده است.برای آن امام همام، انبیاء و امامان گریسته و یا متألم شده اند و از ضجیج فرشتگان و بکاء آنان در کتب مشهور، سخن به میان آمده است!صحابه بزرگوار رسول خداصلی الله علیه وآله نیز پس از آگاهی از حوادثی که در آینده اتفاق خواهد افتاد برای امام حسین علیه السلام گریه کرده اند در حالی که آن بزرگوار هنوز چشم به جهان نگشوده بود.پس

از وقوع حادثه کربلا اولین کسانی که این مصیبت عظما را با چشمانی اشکبار و دلی تافته از غم و حزن گزارش می کردند و بر خرمن هستی هر جنبنده ای آتش می افکندند، حضرت سجادعلیه السلام و عقیله بنی هاشم، زینب کبری علیها السلام و دیگر بازماندگان عاشورا بودند. آنان گاهی در کنار اجساد قطعه قطعه شده شهیدان، زمانی در بازار و کنار دروازه ها، گاهی در مجالس عمومی، زمانی در مسجد و در جمع نمازگزاران و گاهی در حضور حاکمان و فرمانروایان ستمگر و ظالمی همچون عبیداللَّه بن زیاد به بیان مصائب و ظلمی که بر شهیدان رفته بود مبادرت می ورزیدند.امام زین العابدین علیه السلام پیوسته سوگوار عاشورا بود و در این مصیبت بزرگ مدت سی و پنج سال گریست و اهتمامش بر این بود که واقعه کربلا را در برابر دیدگان مردم مجسم سازد و آن را زنده نگاه دارد.امام باقرعلیه السلام که در واقعه غم انگیز کربلا حضور داشت ذکر مصیبت عاشورا را در صحرای عرفات نیز توصیه می نمود. و امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم هرگاه از مصیبت سیدالشهداءعلیه السلام یاد می کرد، اشک از دیدگانش جاری می شد. ایشان در بیت شریف خود فضا و مقدمات گریستن را مهیا می ساخت. محرم الحرام ماه حزن اهل بیت علیهم السلام بود و در این ایام غم و اندوه بر امام کاظم علیه السلام چیره می شد. امام علی بن موسی الرضاعلیه السلام نیز اهمیت فراوانی به عزاداری امام حسین علیه السلام می داد. قصیده دعبل که در حضور آن جناب در رثای ابا عبداللَّه علیه السلام خوانده شده بسیار معروف است. و نیز آن امام همام به بازماندگان در شهر مدینه، ادامه این راه را توصیه می نمود. و دیگر امامان