- مقدّمه 1
- کتاب حاضر 2
- تذکّر 2
- اشاره 5
- فصل اول آیات خلافت و زعامت مسلمین 5
- شرح و تفسیر 6
- دورنمای بحث 6
- انتخاب جانشین نقطه پایان رسالت 10
- انتخاب جانشین نقطه پایان رسالت 14
- تطبیق نشانههای سهگانه بر مسأله ولایت 18
- راه دوم: تفسیر آیه تبلیغ در سایه روایات 20
- پیامهای آیه 22
- جریان غدیر 23
- محتوای روایات غدیر 24
- مباحث تکمیلی 29
- 2. آیاتی از سوره معارج در تأیید داستان غدیر 32
- 3. ارتباط این آیه با قبل و بعد از آن چگونه است؟ 34
- اشاره 36
- 3 آیه اکمال دین 36
- شرح و تفسیر 37
- دورنمای بحث 37
- آن روز، چه روزی بوده است؟ 38
- راه اوّل: تفسیر آیه بدون قرائن خارجی 39
- منظور از اکمال دین چیست؟ 41
- اعترافی جالب از فخر رازی 43
- راه دوم: تفسیر آیه در سایه روایات 48
- سخنی عجیب از «آلوسی» 51
- پیامهای آیه 52
- مباحث تکمیلی 53
- 2. اتمام دین و اکمال نعمت در سایه ولایت 53
- 2. ولایت دو سو دارد! 55
- اشاره 57
- 3 آیه ولایت 57
- دورنمای بحث 58
- شرح و تفسیر 58
- راه اوّل: تفسیر آیه با قطع نظر از احادیث 60
- «ولی» در استعمالات قرآن 60
- منظور از ولیّ در آیه مورد بحث 63
- مصداق «الّذین آمنوا ... راکعون» کیست؟ 64
- راه دوم: تفسیر آیه با توجّه به احادیث 65
- یادآوری دو نکته 68
- بهانهها و اشکالها! 69
- اشکال اوّل: إنّما دلالت بر حصر ندارد! 70
- اشکال دوم: إعطاء خاتم فعل کثیر است! 71
- اشکال سوم: انگشتر بسیار قیمتی بود! 72
- اشکال چهارم: این کار با حضور قلب نمیسازد! 73
- اشکال پنجم: چرا تمام ضمیرهای آیه جمع است؟ 74
- اشکال ششم: ولایت علی علیه السلام در حیات پیامبر صلی الله علیه و آله چه معنی دارد؟ 82
- اشکال هفتم: منظور از زکات چیست؟ 83
- نکتهای بسیار مهم! 86
- پیام آیه ولایت 88
- 4 آیه اولی الامر 89
- اشاره 89
- دورنمای بحث 90
- شرح و تفسیر 90
- محدوده اطاعت از اولو الامر 91
- نظرات مختلف پیرامون اولو الامر 93
- تفسیر آیه در سایه روایات 97
- سؤالات و پاسخها 101
- غزوه تبوک 103
- پیامهای آیه 107
- اشاره 111
- 5 آیه صادقین 111
- آشنائی اجمالی با سوره توبه 112
- دورنمای بحث 112
- شرح و تفسیر 115
- صادقین کیانند؟ 116
- نظریه دانشمندان اهل سنّت 117
- تفسیر آیه صادقین با آیهای دیگر از قرآن 119
- صادقین در روایات 124
- پیام آیه صادقین 125
- فصل دوم آیات فضائل اهل البیت علیهم السلام 128
- اشاره 128
- مقدّمه 129
- دورنمای بحث 129
- شرح و تفسیر 130
- «اهل البیت» کیانند؟ 136
- پاسخ به چند سؤال 143
- اشاره 146
- 2 آیه مودّت 146
- سیری در آیات قبل 147
- دورنمای بحث 147
- شرح و تفسیر 149
- «قربی» کیانند؟ 150
- تفسیر «قربی» از منظر شیعه 153
- نظرات اهل سنّت پیرامون «قربی» 153
- اعترافی ناخواسته! 155
- تفسیر مودّت در سخن امام صادق علیه السلام 160
- تفسیر آیه مودّت در سایه روایات 161
- چند نکته مهم 165
- پیام آیه مودّت 166
- مراحل و مراتب محبّت 168
- میثم تمّار، عاشقی خالص 169
- اشاره 171
- 3 آیه مباهله 171
- دورنمای بحث 172
- مقدّمه 172
- 1. مباهله آخرین حربه 173
- 2. مباهله یعنی چه؟ 173
- آیا مباهله انجام شد؟ 174
- شرح و تفسیر 174
- «ابنائنا»، «نسائنا» و «انفسنا» کیانند؟ 178
- 4 آیات سوره دهر 181
- اشاره 181
- دورنمای بحث 182
- شأن نزول 183
- شرح و تفسیر 185
- 1. وفای به عهد و پیمان 186
- 2. ترس از قیامت 187
- 3. رسیدگی به نیازمندان 187
- 4. اخلاص 189
- آیات پاداش 190
- مقایسه پاداشهای دنیا و آخرت! 190
- نعمتهای دوازدهگانه بهشتی! 191
- شراب طهور چیست؟ 195
- 1. سوره انسان مکّی است! 196
- بهانهجوییها! و پاسخ آن 196
- 2. چراغی که بر خانه واجب است، بر مسجد حرام است! 199
- 3. آیات سوره دهر عامّ است، یا خاصّ؟ 201
- پیامهای آیه 202
- 1. اهمّیّت کمک به نیازمندان 205
- 2. کمّیّت معیار عمل نیست! 206
- 3. انعکاس آیات سوره دهر در اشعار شعرا 207
- 5 آیه توبه آدم 208
- اشاره 208
- دورنمای بحث 209
- شرح و تفسیر 209
- درسهایی از داستان حضرت آدم و حوّا! 210
- توسّل حضرت آدم! 212
- «کلمات» چه بوده است؟ 214
- آیا توسّل مشروع است؟ 216
- اقسام توسّل 217
- اقسام توحید 219
- تفسیر توحید و جایگاه والای آن 219
- اشاعره و تفسیری غلط از توحید افعالی! 221
- آیا توسّل با توحید سازگار است؟ 223
- توسّل در قرآن 225
- توسّل به بزرگان بعد از مرگشان 227
- توسّل در روایات 228
- پرستش غیر خدا جایز نیست 231
- اشاره 231
- دورنمای بحث 232
- شأن نزول 232
- اعترافات دانشمندان اهل سنّت! 234
- شرح و تفسیر 236
- معامله با خداوند 236
- مقایسه این سه معامله با یکدیگر 238
- مقایسهای دیگر! 239
- ظرافت تعبیر در آیه لیلة المبیت 239
- ارتباط آیه لیلة المبیت با آیات قبل 240
- ارتباط آیه لیلة المبیت با ولایت امیر المؤمنین علیه السلام 242
- پاسخ برخی ایرادهای بیاساس! 243
- 1. آیه لیلة المبیت مربوط به آمرین به معروف است! 243
- 2. آیه مورد بحث در مورد ابو ذر است! 243
- 3. این آیه درباره همه مهاجران و انصار است! 244
- 4. علی علیه السلام میدانست زنده میماند، یا نه؟ 244
- 5. مخاطب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چه کسانی بودهاند؟ 246
- مباحث تکمیلی 247
- 2. سرانجام علی علیه السلام در آن شب پرمخاطره! 248
- 3. خداوند به فداکاری علی علیه السلام مباهات میکند! 250
- پیام آیه 250
- اشاره 252
- 3 آیه سقایة الحاج 252
- دورنمای بحث 253
- شأن نزول 254
- نکتهای مهمّ! 256
- شرح و تفسیر 257
- ارتباط آیه سقایة الحاج با ولایت 259
- اعترافی از یکی از علماء اهل سنّت! 259
- پیام آیه 260
- مباحث تکمیلی 262
- 2. چرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم منافقین را نابود نکرد؟ 264
- 3 آیه نصرت 265
- اشاره 265
- دورنمای بحث 266
- شرح و تفسیر 267
- مؤمنین کیانند؟ 270
- مؤمنین کیانند؟ 273
- 4 آیه علم الکتاب 274
- اشاره 274
- دورنمای بحث 275
- هیچ چیز را بدون دلیل نپذیرید! 275
- شرح و تفسیر 277
- «من عنده علم الکتاب» کیست؟ 278
- چگونگی شهادت خداوند! 278
- چگونگی شاهد بودن علی علیه السلام! 280
- مقایسهای بین آصف بن برخیا و علیّ بن أبی طالب علیه السلام 282
- آیات فضائل مخصوص حضرت علی علیه السلام 283
- اشاره 283
- شرح و تفسیر آیه 44 اعراف 285
- دورنمای بحث 285
- مؤذّن کیست؟ 288
- آیا مؤذّن بودن افتخاری محسوب میشود؟ 289
- شرح و تفسیر آیه 3 سوره توبه 290
- اختلاف در جزئیّات 293
- شرح و تفسیر 293
- آیا این مأموریّت فضیلت است؟ 294
- ارتباط آیه «اذان» و «مؤذّن» 295
- حکمت تغییر مأموریّت ابلاغ آیات سوره برائت 297
- دورنمای بحث 299
- آیه محسنین 299
- شرح و تفسیر 300
- «آورنده کلام صدق» و «تصدیقکننده آن» کیست؟ 302
- فخر رازی، تنها مخالف! 304
- 8 آیه پیشگامان نخستین 305
- اشاره 305
- دورنمای بحث 306
- شرح و تفسیر 306
- نخستین مرد مسلمان 310
- ارزش ایمان قبل از بلوغ! 313
- «اوّل المؤمنین» امتیازی بزرگ! 317
- پیام آیه 320
- 9 آیه محبّت 322
- اشاره 322
- دورنمای بحث 323
- نفوذ در دلها، مهمترین سرمایه رهبران 323
- شرح و تفسیر 325
- شأن نزول آیه محبّت 326
- تفسیرهای دیگری برای آیه مورد بحث 329
- پیام آیه شریفه 330
- مباحث تکمیلی 331
- 2. گستره عمل صالح 333
- 10 آیه سابقون 334
- اشاره 334
- دورنمای بحث 335
- محتوای سوره واقعه 335
- شرح و تفسیر 337
- علی علیه السلام مصداق أتمّ و أکمل سابقون! 338
- تفسیر سابقون از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 338
- 11 آیه اذُن واعیه 341
- اشاره 341
- دورنمای بحث 342
- شرح و تفسیر 342
- صاحب «اذُن واعیه» کیست؟ 344
- تناقض در کلام شیخ روزبهان! 346
- نکتهای ظریف از فخر رازی 347
- علی با حق و حق با علی است! 348
- دعای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حقّ علی علیه السلام 349
- علی علیه السلام بهترین قاضی! 349
- 12 آیه صالح المؤمنین 352
- اشاره 352
- دورنمای بحث 353
- شأن نزول 353
- شرح و تفسیر 355
- صالح المؤمنین کیست؟ 358
- پیام آیه 360
- 13 آیه انذار و هدایت 361
- اشاره 361
- دورنمای بحث 362
- شرح و تفسیر 362
- تناسب صدر و ذیل آیه 363
- «منذر» و «هادی» کیست؟ 366
- راه اوّل: تفسیر آیه با قطع نظر از روایات 366
- راه دوم: تفسیر آیه در سایه روایات 368
- پیامهای آیه ولایت و انذار 371
- 1. تعصّب و لجاجت دو مانع بزرگ! 371
- 2. اقتداء هدایت شونده به هادی 373
- اشاره 376
- 14 آیه خیر البریّه 376
- دورنمای بحث 377
- شرح و تفسیر 378
- خیر البریّه در روایات 381
- پیامهای آیه خیر البریّه 385
- 1. نظام ارزشی اسلام 385
- 2. تاریخ پیدایش شیعه 388
- 3. شیعه یعنی چه؟ 389
- 15 آیه حکمت 393
- اشاره 393
- دورنمای بحث 394
- شرح و تفسیر 394
- علی علیه السلام صاحب حکمت! 396
- 1. مرجعیّت علمی امام علی علیه السلام 397
- گستره علم و دانش حضرت علی علیه السلام 397
- 3. امام علی علیه السلام و علم تفسیر 398
- 2. امام علی علیه السلام دروازه شهر علم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 398
- 6. امام علی علیه السلام و علم فقه 399
- 5. امام علی علیه السلام و علم کلام 399
- 4. امام علی علیه السلام واضع علم نحو 399
- 8. امام علی علیه السلام و جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 400
- 7. امام علی علیه السلام و علم حقیقت (علم باطن) 400
آیا باغی از باغهای دنیا بوده؟ یا بهشت جهان آخرت بوده است؟ در این صورت حضرت آدم و حوّا چگونه از آنجا اخراج شدند؟
6- چگونه آدم فریب شیطان را خورد؟ شیطان به چه شکلی آدم را آلوده به ترک اوْلی (ترک کاری که بهتر بود انجام بدهد) کرد؟
7- هنگامی که حضرت آدم از درخت ممنوع خورد، تمام لباسهایش فروریخت و عریان گشت و لهذا ناچار شد که از برگ درختان استفاده کند و خود را بپوشاند. شجره ممنوعه چه درختی بود؟ و آن لباسها چگونه تهیّه شد؟ و جنس آن چه بود؟
8- هنگامی که لباسهای آدم فروریخت، متوجّه شد که فریب شیطان را خورده و از کارش نادم و پشیمان گشت.
9- برای جبران خطا و اشتباهش باید به درگاه خداوند توبه کند و برای توبه لازم است به کسی، که در پیشگاه الهی مقرّب است، متوسّل شود. چنین شخصی کیست؟
10- توبه آدم پذیرفته شد، ولی از بهشت اخراج شد و در زمین سکنی گزید. آیا سکنای او و همسرش در بهشت از ابتدا موقّتی بود؟ یا جاودانه بوده، ولی به خاطر ترک اولی از بهشت رانده شد؟
نکات دهگانه فوق، همگی قابل ملاحظه و نیاز به بحث و بررسی و تحقیق فراوان دارد. ولی ما در اینجا به تناسب آیه مورد بحث، فقط نکته نهم، یعنی مسأله توسّل حضرت آدم را مورد بحث قرار میدهیم.
توسّل حضرت آدم!
توسّل حضرت آدم!
هنگامی که آدم و حوّا در بهشت اسکان داده شدند، خداوند به آنها اجازه داد که از تمام نعمتهای موجود در بهشت استفاده کنند، و آنها را فقط از یک درخت ممنوع کرد. آنها به زندگی خویش در بهشت ادامه دادند و نزدیک درخت ممنوع نمیشدند. شیطان که به هنگام آفرینش آدم ضربهای هولناک و سهمگین خورده، و از درگاه خداوند رانده شده، و مورد لعن و نفرینِ حضرت حق قرار گرفته، در پی فرصتی بود که از آدم انتقام بگیرد! بدین جهت شروع به وسوسه آدم و حوّا کرد، تا آنها را آلوده درخت ممنوع کند.
میدانیم شیطان به هنگام وسوسه انسانها به آنها پیشنهاد مستقیم گناه