حج در قرآن صفحه 108

است که صفت واقع شده، برایِ «آمّین البیت».

بعضی گفته‌اند: منظور از «فضلًا» رزقِ دنیاوی است در تجارت.

ومنظور از «رضواناً» رضا و خشنودیِ اخروی است. (1)

تمام زائرانِ کعبه باید از آزادی کامل بهره‌مند باشند

در آیه مورد بحث چند دستور مربوط به حجّ و زیارت کعبه هست ولی در این میان، برخی از دستورات، از ویژگیِ خاصّی برخوردار است؛ مثلًا آنجا که خدا گفته است: ... وَلَا آمِّینَ الْبَیْتَ الْحَرَامَ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَاناً.

در واقع خدا گفته است: باید تمام زائرانِ کعبه، از آزادی کامل بهره‌مند باشند و نباید آنان که به قصد زیارتِ خانه خدا می‌آیند، مورد مزاحمت قرار گیرند.

بخشی از آیه 2 سوره مائده انسان ساز است و برایِ تعالیِ روح و فکر انسانها ضروری است‌

و نیز دستورِ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ (2) شَنَآنُ (3) قَوْمٍ أَنْ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ

1- 1 اقصی البیان، ج 1، ص 408.
2- 2 «ولا یجرمنّکم»؛ ای «یحملنّکم/ وادار نکند» فعلِ یجرمنّ موکّد به نون تأکید است. وریشه آن «جَرَمَ» و در آیه دو مفعول دارد؛ مفعول اوّل ضمیر مخاطب «کم» و مفعول دوّم «أنْ تَعتَدوا».
3- 3 «شَنْآن»، به فتح نون و سکونها. مصدرٌ أضیف الی الفاعل أو المفعول شدّة بُغضِهم وعداوتهم. تفسیر جوامع الجامع، ج 1، ص 310