حج در قرآن صفحه 134

شاید در جواب بتوان گفت که: مقصود اصلی از تشریع حج، زیارت دل است و زیارت صاحب‌دل، نه زیارتِ سنگ و گِل؛ «تا بتوانی زیارت دلها کن».

بخشی از آیه 37 سوره ابراهیم (: 14) نیز، تقریباً چنین مطلبی را گفته است:

... فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ ....

«ای خدا، تو دل‌های مردمان را به‌سوی خودشان مایل گردان ...»

در حج سیمای اشرافیت نیست‌

«یأتوک رِجالًا» رِجالًا جمع راجل است؛ یعنی پیاده. و به‌قول ملافتح‌اللَّه کاشانی تقدیم «رجالًا» به‌جهت افضلیّت ماشی است و نشان می‌دهد که سیمای اشرافیّت ندارد؛ زیرا در درجه اول پیاده‌هایند و در درجه دوم سواره‌هایی که لاغری مرکّبشان از طبقه راکبشان حکایت می‌کند.

نظریه مفسران‌

ابن عربی در بحث از «یأتوک رجالًا» نوشته است: (1) از تقدّم ذکر «رجالًا» برخی چنین درک کرده‌اند که حجّ «راجل» افضل از حجّ «راکب» است. در کشف‌الأسرار هم نوشته شده است در ذیل بحث از ... یَأْتُوکَ رِجَالًا وَ عَلَی کُلِّ ضَامِرٍ ... (2)

پیادگان و سوارگان به‌سوی خانه تو آیند، خداوند پیادگان راه حج را بر سواران مقدّم داشت و