حج در قرآن صفحه 140

این است که پس از لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ ...؛ (1)

باز جمله وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ ... می‌آید تا انسان‌ها خدا را فراموش نکنند و به یاد خدا باشند.

گو این که زمخشری گفته است: (2) جمله وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ ... کنایه از ذبح و نحر است؛ زیرا به هنگام قربانی کردن، «بسم‌اللَّه ...» بر زبان جاری می‌کنیم وبه اصطلاح، ذبح همراه با ذکر است؛ یعنی ذکر را گفته و ذبح را اراده کرده‌است (: ذکر لازم و اراده ملزوم) و همین را در اصطلاح کنایه گویند. (3)

اسلام معتقد است که هر کار باید برای تقرّب به خدا باشد

قرطبی هم گفته است: (4) منظور از وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ ... تسمیه و بسم‌اللَّه گفتن است در موقع ذبح و نحر! زیرا کفار به نام بت‌ها قربانی می‌کردند و قرآن خواسته است یک عادت خرافی دیگر عرب جاهلی را از میان ببرد و عمل آنان را که در راه بت‌ها قربانی می‌کردند و جهت تقرّب به بت بود، از میان بردارد و با خرافات مبارزه کند؛ زیرا اسلام معتقد است که هر کار باید برای تقرّب به خدا باشد و نه تقرّب به بت.

نظریه مفسران‌

1- 1. نکره آوردن «منافع» به جهت شمول است تا هر نوع منفعت دینی و دنیایی رادربرگیرد.

نک: تفسر بیضاوی، ج 3، ص 206 ابی السعود در بحث از منافع نوشته است: «عظیمة الخطر، کثیرة العدد، أونوعاً من المنافع الدینیة و الدنیویة بهذه العبادة.

نک: تفسیر ابی السعود، ج 4، ص 11.

2- 2. کشاف، ج 3، ص 11.
3- 3. کنایه؛ یعنی به کار بردن لفظی و اراده کردن معنای لازم آن، به عبارت ساده‌تر: لفظی را به کار برند و به جای معنای اصلی، یکی از لوازم آن معنی را اراده کنند.
4- 4. تفسیر «الجامع لأحکام القرآن»، ج 12، ص 42.