حج در قرآن صفحه 26

و به گفته شیخ طبرسی (1) ... أَنْ طَهِّرا بَیْتِیَ ... یعنی «ایْ طَهِّرا بَیٌتی» که به اصطلاح «انْ» مفسّره باشد و بیت را هم، تفضیلًا علی سائر البقاع، خدا به خود اضافه کرده است.

اختصاص «بیت» به ذات خدا که منزه از صفات جسمی است، برای چیزی نیست، بلکه به قول نویسنده تفسیر المنار، (2) جنبه نمادین دارد و آن را بیت‌اللَّه گفته، تا اشارتی باشد به این که ذات مقدّس خدایی، حاضر و ناظر است، البتّه منظور حضورِ رحمت الهی است و لذا توجّه بدان نیز، به منزله توجّهِ ذات عالیه اوست، همان‌طوری که از مکان دور نیز، در نماز، بدان مکان توجّه می‌شود.

پس این که، خدا به ابراهیم و اسماعیل فرمان داده و بر عهده آنان گذاشته که خانه‌اش را برای طواف‌کنندگان آماده سازند، معلوم می‌شود که این‌جا خانه کسی نیست، خانه هیچ یک از انسان‌ها نیست، خانه به ملّت خاصی تعلّق ندارد و حتّی ابراهیم و اسماعیل هم مالک این خانه نیستند تا چه رسد به ساکنانِ فعلیِ آن منطقه.

ابن‌قتیبه (متوفّای 276 هجری) نوشته است:

«العاکفین؛ المقیمین. یقال: عکف الرجل علی کذا؛ اذا أقام علیه». «و منه الإعتکاف: انّما هو الإقامة فی المساجد علی الصلاة و الذکر للَّهِ». (3)

چرا درآیه 125 سوره بقره موردِ خطاب برای تطهیر «ابراهیم» و «اسماعیل» است و در آیه 27 سوره حج، تنها «ابراهیم» را مخاطب ساخته است؟

1- 1. تفسیر جوامع الجامع، ج 1، ص 78
2- 2. تفسیر المنار، ج 1، صص 460 تا 463
3- 3. تفسیر غریب القرآن، ص 63