حج در قرآن صفحه 42

باشد.

بنابراین، قول خدای سبحان ... فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِمَا ... نمی‌تواند دلیلی بر ترک سعی و طواف باشد؛ زیرا در جاهلیت که سعی و طواف میان آن دو کوه، برای خاطر بت‌ها بوده و بر باطل، گناه شمرده می‌شده، ولی بعد از اسلام، خدا گفته است که ممنوع نیست؛ زیرا برای هدف باطلی نیست، و چون مشکلی برای مسلمانان نخستین بوده و خاطره‌ای از دوران جاهلی، در ضمیر آنان نقش بسته، لذا آیه، نازل شد که إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِاللَّهِ ... یعنی «مِنْ مَعالِمِ الحجِّ و مَناسِکِهِ لا مِنْ مَواضِعِ الْکُفْرِ وَ مَوضوعاتِهِ». پس هر شخص حجّ و عمره‌گزاری از طواف به آن دو، ممنوع نخواهد بود.

معنای تطوّع‌

«التطوّع؛ (1) هو ما یأتیه المرء من قِبَل نفسه»، یعنی آن‌چه که شخص از پیش خود و به میل خود انجام دهد. (2)

در تفسیر «لباب التأویل فی معانی التنزیل» معروف به تفسیر «الخازن» که در سال 725 هجری تألیف شده، نوشته شده است: (3)

در این آیه، صفا و مروه نام دو کوه معروف است در مکّه که در دو طرف مَسْعی واقع شده و برای همین است که الف و لام بر آنها، در آمده است.

1- 1. در صفحه 210 لسان التنزیل نوشته شده: تطوّع: هرکه به رغبت خویش کند نیکی راو از خویشتن کاری کردن که برونِ فریضه و سنت بود؛ یعنی طاعتِ زیادی.
2- 2. احکام القرآن، ج 1، ص 48.
3- 3. تفسیر الخازن، ج 1، ص 111.