حج در قرآن صفحه 63

هم، اشارتی بدان شده است؛ هُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ الْهَدْیَ مَعْکُوفاً أَنْ یَبْلُغَ مَحِلَّهُ ....

ابن کثیر نوشته است: (1) در معنای این آیه از ابن عبّاس روایت شده است: هرکس مُحرم به حج و یا عمره شود، حق ندارد تا پایانِ مراسم حج، از احرام در آید.

در تفسیر الخازن هم (2)، از ابن عبّاس روایت شده که تمام حدود و مناسک حجّ را انجام دهید و به اتمام رسانید.

ابی‌السعود در تفسیر خود نوشته است: در ذیل وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ ... بیانی است برای این که کار آغاز شده را به پایان برسانید، همان‌طور که در آیه 187 بقره ... ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیَامَ إِلَی اللَّیْلِ ... برای بیان روزه است که باید تا شب ادامه یابد و وجوب روزه، از این آیه استنباط نمی‌شود، بلکه وجوب آن از آیه یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمْ الصِّیَامُ ... (3)

فهمیده می‌شود. همان‌طورهم وجوب حج از آیه مورد بحث وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ ... استنباط نمی‌شود بلکه وجوب آن را از آیات دیگری همچون آیه ... وَللَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا ... (4)

می‌توان فهمید. و خلاصه گفتارِ مفسّرِ مزبور این است‌که امرِ به اتمام فعلی، دلیل بر وجوب آن فعل، نمی‌تواند باشد.

کلمه «للَّهِ» دلالت دارد بر این که حج و عمره باید خالصاً و

مخلصاً لِوَجهِ اللَّه باشد و نه برای ریا و تظاهر و هدفِ مادی‌

1- 1. تفسیر القرآن العظیم، ج 1، ص 230
2- 2. تفسیر الخازن، ج 1، ص 145
3- 3. بقره: 183
4- 4. آل عمران: 97