حج در قرآن صفحه 72

«کنزالعرفان» را در باب آیه مورد بحث نوشته‌اند و افزوده‌اند که: (1)

مثلًا مضاف کلمه حجّ، مقدّر است و در اصل آیه چنین بوده است:

«زمان الحج» یا «وقت الحج اشهر معلومات»؛ یعنی زمان حجّ ماههایِ مشخّصی است و «لا یصحّ وقوع الحجّ الّا فیها».

اشْهُر جمعِ قلّت است و اقلِ جمع هم سه می‌باشد

ونیز نویسنده «مسالک‌الافهام» گفته است: چون اشهر، جمع قلّت است اقلّ جمع هم سه می‌باشد. بنابراین، اکثر علمای شیعه، همچون سیّد مرتضی و دیگران گفته‌اند که ماههای حجّ، سه ماه است. (2) اخبارِ معتبر هم که از حضرت صادق علیه السلام نقل شده، این مطلب را تأیید می‌کند:

«عن أبی عبداللَّه علیه السلام فی قول اللَّه عزّ و جلّ: الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ هی شوّال و ذوالقعده و ذوالحجّة».

از حضرت امام باقر علیه السلام نیز چنین روایتی نقل شده است.

سیّد هاشم بحرانی (بحرینی) هم نوشته است: (3) از امام صادق علیه السلام روایت شده که منظور از الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ 3 ماه شوال و ذوالقعده و ذوالحجّه است و « «لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَحُجُّ فِیمَا سِوَاهُنَّ».

1- 1. اقصی البیان، ج 1، ص 375 و مسالک الافهام، ج 2، صص 187، 188 و 189.
2- 2. ابن عربی هم در جلد یکم، صفحه 132 احکام القرآن نوشته است: در این که‌ماههای حجّ، شوّال، ذوالقعده و ذوالحجّه است، اختلافی نیست جز این که اختلاف در ماه ذوالحجه است که آیا تمام ماه را باید جزو ماهِ حجّ دانست و یا این که 10 یا 12 روز آغاز ماه را؟
3- 3. البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 199.