حج در قرآن صفحه 98

اوّل: یعنی فردِ سابق متقدّم بر ما سوا: اوّل الشی‌ء، ابتداؤه.

ابتدا ممکن است آخری داشته باشد و ممکن است آخری برایش نباشد، همچون واحد که اوّل العدد است و نهایتی برایِ آخر آن نیست. (1)

تمام مردم در بیت‌اللَّه مشترک هستند

وُضِعَ لِلنَّاس؛ یعنی «یشترک فیه جمیع النّاس.»

اگر کسی بگوید: چرا بیت (خانه) یک بار به خدا اضافه شده (وطهّر بیتی)، و بار دیگر «وُضع للنّاس» گفته شد؟

نویسنده تفسیر الخازن، در جواب گفته است: (2)

اضافه «بیت» به «اللَّه» بر سبیل تشریف و تعظیم است مثل «ناقة اللَّه» ولی اضافه به «النّاس» برای این است که بگوییم: تمام مردم در آن بیت مشترک هستند.

... لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَ هُدیً لِلْعَالَمِینَ.

زجّاج نوشته است: (3) خبر «انّ»، «هو للذّی ببکّة» می‌باشد.

اشتقاق کلمه «بکّه» از «بکّ» می‌باشد: «هو بکّ النّاس بعضهم بعضاً فی الطواف أی دفع بعضهم بعضاً.»

وقیل: إنّما سُمّیت ببکّة لأنّها تبکّ أعناقَ الجبابرة. (4)

فرق میان «مکه» و «بکه»

1- 1. اقصی البیان، ج 1، ص 339.
2- 2. تفسیر الخازن، ج 1، ص 321.
3- 3. معانی القرآن واعرابه، ج 1، ص 454.
4- 4. در وجه تسمیه مکّه نویسنده تفسیر الخازن در جلد یکم، ص 321 نوشته است:

«فسُمیّت بذلک لقلّة مائها من قول العرب: بکّ الفصیل ضرع أمّه- و أمتکّه: اذا مصّ کلّ ما فیه من اللبن، وقیل لانّها تمکّ الذنوب أی تزیلها.»