قرآن پژوهی صفحه 143

1- از منابع این موضوع: «روشهای تفسیر قرآن»، جعفر سجادی، «تفسیر و تفاسیر جدید»، بهاءالدین خرمشاهی، «قانون تفسیر» کمالی دزفولی.

تأویل

- تأویل

از ریشه «أول» به معنای بازگشت است و تأویل یعنی بازگرداندن. گاهی لفظی چند معنای محتمل دارد، یا یک کار، با علت و انگیزه‌ی خاصی که ناپیداست، انجام می‌گیرد. وقتی یک لفظ یا عمل را به معنایی بر خلاف ظاهرش برگردانیم، آن را تأویل کرده‌ایم. آیات قرآن، یک معنای ظاهری دارد و یک معنای باطنی و نیز در آیات متشابه، احتمال معانی مختلفی داده می‌شود. وقتی کسی بر اساس علم و آگاهی، معنایی غیر ظاهر از آیات ارائه می‌دهد، یا کلام را بر معنای ثانوی آن برمی‌گرداند، این عمل، تأویل نام دارد.

قرآن کریم، برای آیات قرآن معانی تأویلی قائل است و می‌فرماید:

«وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» 1

تأویل قرآن را نمی‌داند، مگر خداوند و آنان که در علم، راسخ‌اند. 2

در روایاتی منظور از راسخان در علم، ائمه اطهار (ع) به حساب آمده است که معنای باطنی قرآن و تأویل آیات را هم می‌دانند.