مرزهای توحید و شرک در قرآن صفحه 133

من و پیامبران قبل از من، که تو ارحم‌الرّاحمینی»(1) .

تا کنون از سه نوع توسل بحث شد و دانستیم که دلیل‌های قرآنی و روایی، آنها را تأیید می‌کند و این گمان که توسل به غیرخداوند متعال، به معنای خدا انگاشتن او و عبادت غیر خداست، به دو دلیل باطل است:

دلیل اول: اگر چنانچه توسل به دعای پیامبرصلَّی اللَّه علیه و آله و سلَّم، شخص ایشان و حقّ اوشرک باشد، باید هرگونه توسّلی را حتی توسل به امور مادی در زندگی روز مرّه، شرک دانست. زیرا در هر دو صورت، توسل به علل و اسباب وجود دارد، عادی‌یا غیر عادی، طبیعی یا غیر طبیعی. حال آنکه بداهتاً می‌دانیم که توسل به علل و اسباب مادی در زندگی روزمره، به هیچ وجه شرک‌آمیز نیست.

دلیل دوم: در بحث تعریف عبادت دانستیم که عبادت، خضوع وخاکساری در مقابل کسی همراه با اعتقاد به الوهیت یا ربوبیّت و یا تفویض است. در توسل به انبیاء و صالحین و شهدا، هیچ یک از این قیود وجود ندارد. توسل به این افراد، از جهت آن است که آنها را بندگان شایسته خداوند می‌دانیم و دعایشان را مستجاب می‌شماریم.

آنان در نزد خداوند از منزلت و حقوق ویژه‌ای برخوردارند و توسل به آنها، دریای موّاج رحمت الهی را به