مقدمه
چیستی عزت: راغب در مفردات در ماده عزَّ می گوید:«العزه حاله مانعه للانسان من ان یغلب عزت حالتی است که نمی گذارد انسان مغلوب شود و شکست بخورد». به زمین سخت که نفوذ ناپذیر است «ارض عزاز» می گویند. و عزیز کسی است که در اثر نیرومندی امرش غالب است.براساس لغت نامه ها ریشه عزت از: عزّ، یعزُّ، عزّاً، عزّه ً، عزازه ً؛ یعنی نیرومند و قوی شد. در فرهنگ فارسی، به معنای، ارجمند شدن، سرافرازی، بزرگواری آمده است. چون انسان ارجمند کسی است که در برابر ناملایمات صبور و نفوذناپذیر است و قول معروف،زود از کوره در نمی رود. عزت نفس در حوزه های گسترده تر چون جامعه به معنای اقتدار و عظمت است و در حوزه شخصی به مفهوم ارجمندی و سربلندی است که در قرآن نیز به این معانی اشاره شده است.واژه مقابل عزّت، ذلت است و شتر رام را «ذلول» می گویند: (وذللناها لهم فمنها رکوبهم و منها یأکلون)؛ (چهارپایان) را رام ایشان ساختیم و هم مرکب آنان، و هم از آن تعذیه می کنند.انسان ذلیل آن است که زود تحت کنترل واقع می شود و از خود اراده ای ندارد و هم چنین است جامعه ذلیل، سرنوشت آن را دیگران رقم می زنند. اما حقیقت عزّت در درجه نخست، قدرتی است که در دل و جان انسان ظاهر می شود و او را از خضوع و تسلیم و سازش در برابر طاغوت و یاغیان باز می دارد، این قدرت جز از ایمان به خدا؛ یعنی
ارتباط با منبع اصلی قدرت و عزّت سرچشمه نمی گیرد، چرا که سرچشمه عزّت ها خداست: (ان العزه لله جمیعاً). انسانهای مؤمن با اطاعت و فرمانبرداری از دستورات پروردگارمی توانند بهره ای از عزّت ببرند. رسول الله (ص) در این باره می فرماید: «اعز امرالله یعزّک الله؛ فرامین پروردگار را بزرگ دار، تا همو تو را عزّت بخشد».چو ما را به دنیا تو کردی عزیز به عقبی همین چشم داریم نیزعزیزی و خواری تو بخشی و بس عزیز تو خواری نبیند ز کس دانشمند گرامی، آیه الله جوادی آملی می فرماید:خاصیت عزّت آن است که موجود عزیز نه تنها در برابر متجاوز تسلیم نمی شود.بلکه مهاجم را سرکوب می کند. خاصیت عزیز آن است که نه تنها می تواند خود را نگه دارد و از حق خویش دفاع کند، بلکه آنهایی را که برای دفع حق شورش می کنند نیز سرکوب و سرنگون کند.در روان شناسی، عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن، این حس ازمجموع افکار، احساس ها، عواطف و تجربه ها در طول زندگی ناشی می شود و عزّت نفس بر همه سطوح زندگی اثر می گذارد. بررسی های روان شناسی حاکی از این است که افرادی که احساس خوبی به خود دارند، معمولاً احساس خوبی نیز به زندگی دارند و می توانند با اطمینان از عهده مشکلات و مسئولیت های زندگی در آینده فردی که عزت نفس دارد،مستقل عمل می کند، مسئولیت پذیر است و به پیشرفت ها افتخار می کند و ناکامی ها رابه خوبی تحمل، و می تواند دیگران را تحت کنترل قرار دهد.پژوهش ها نشان داده است که بین عزت نفس پایین و اضطراب برقراری ارتباط با دیگران هم بستگی وجود دارد، کسانی که در عزت نفس ضعیفی دارند، اغلب در موقعیت های بدی قرار دارند چون خودشان را
قبول ندارند و قبول تعریف های دیگران ازخود برایشان دشوار است و به انتقادهای دیگران بسیار حساس می باشند.ریشه همه تبهکاری ها در ذلت نفس است. از این رو بهترین راه اصلاح فرد وجامعه عزت بخشی و عزت آفرینی است. امام علی می فرماید:«من کرمت علیه نفس هانت علیه شهواته»؛ آن که در خود احساس کرامت کند،مخالفت با شهوت برایش آسان است».اما در حدیث دیگری هست که:«من هانت علیه نفسُه فلا تأمن شره؛ کسی که احساس بزرگواری در خود را ازدست بدهد، از شر او بترس و ایمن مباش».نکته ای که در ادامه، باید متذکر شد این که، عزت در همه ممالک و اقوام و در همه فرهنگ ها ارزش، و ذلت ضد ارزش به حساب می آید منتها مفهوم و مصداق آن در فرهنگ های مختلف متفاوت است. برخی عوامل مادی جاهلی را مؤثر دانسته. ذلت را درنداشتن، نخوردن، و لذت نبردن می پندارند و عزت را در کاخ های مجلل و زندگی مرفه جویا می شوند.افرادی چون کلبیّون یونان قدیم معتقد بودند: انسان هر چه بیشتر احتیاج پیدا کند و نفس خود را ذلیل کند اخلاقی تر، عزیزتر خواهد بود.افرادی از متصوفه، بر این باورند که هر چه در توان داریم باید خود را ذلیل کنیم وکسی برای ما ارزش قایل نشود، لذا کار نمی کردند تا ذلیل شوند.بعد از مقدمه کوتاه به این جا می رسیم که با شروع سال جدید، عزت و افتخارحسینی به مثابه یک شعار محوری از طرف رهبر انقلاب مطرح شد که یقیناً این نام گذاری ها مناسبتی با ابتدا یا انتهای آن سال ندارد، بلکه هدفی مهم تر را دنبال می کند که می توان جهت دهی و ارائه خط مشی واحد به مدیران و کارگزاران فرهنگی و تذکر
به متفکران و محققان در استفاده از متون غنی اسلامی و احیای سیره و سنت ائمه اطهار و به کارگیری آنها در زندگی و هدف مهم تر، رسیدن و همانندی مردم و جامه با چنین ویژگی هایی دانست. سرافرازی که حسین پرچمدار آن است و با حماسه آفرینی و جان افشانی خود آن را به ارمغان آورد و چراغی فراروی خواستاران سربلندی و ارجمندی گردید. رسیدن به آن قلّه، مرهون شناخت دقیق از مفهوم عزت و آشنایی با شاخصه های عزت مندی است و فرهنگ عاشورا از ذلت و عزت چهره دیگری نشان می دهد؛ یعنی عزّت، بر سر هدف ماندن و مردانه ایستادن و در راه آن جان دادن است، (ارزش) و ذلت،دست کشیدن از هدف و عقب نشینی به خاطر ترس از مرگ است (ضد ارزش).در رویارویی با دشمن امر دایر شد بین این که؛ یاکشته شود و یا از اهداف خود دست بکشد و زنده ماند. شق دوم از دیدگاه امام(ع) مصداق ذلت است و در فرهنگ الهی و نبوی و خانوادگی آن حضرت ضدارزش است. بر این نکته باید تکیه کرد که عزت حقیقی مختص خداست او دوستان خود را می بخشد. امام حسین در دعای عرفه می فرماید:«یا من خص َّ نفسه بالسّموِّ و الرفعه فاولیائه بعزّه یعتزون؛ ای آن که ذات خود را به علو مقام و رفعت مخصوص گردانیدی و دوستانت را به عزت خود عزیز ساختی». حسین مظهر عزت الهی و نهضت او قیامی برای حفظ عزت آدمی و گشودن راه تربیت حقیقی بود، تا پس از او همگان به راه و رهش تربیت شوند و به عزت واقعی برسند.
عوامل عزت و افتخار در نهضت حسینی
اشاره
امروز جایی که بشر در دنیا ضربه می خورد، یا
از جهل است یا زبونی؛ یعنی یا نمی داند و یا معرفت دارد، اما خود را ارزان می فروشد، حاضر به پستی و دنائت می گردد.امام علی (ع) می فرماید:«بهای شما جز بهشت نیست، آن را به غیر از بهشت مفروشید.» اگر همه دنیا را به قیمت قبول ذلت و زبونی روح به شما دهند جایز نیست، همه کسانی که در اطراف دنیا تسلیم زر و زور و صاحبان آن شده اند، این زبونی را قبول کرده اند، چون ارزش خود را نشناخته اند. خیلی از سیاست مداران دنیا خودشان را فروخته اند، عزت فقط آن نیست که انسان روی ریاست بنشیند، گاهی یک نفر روی تخت سلطنت به هزاران نفر فخر می کند، اما در عین حال زبون و اسیر یک قدرت است، تمایلات خود است.وقتی به امام حسین (ع) نامه ابن زیاد را دادند تا بیعت کند؛ آن را پرت کرد به پیک فرمود:«لقد حقّت علیه کلمه العذاب» کسی که به عزت خدا عزیز شد برای مخلوق ذلیل نمی گردد. امام حسین (ع) در شرایط زمانی خاص خود، اصل دین را در خطر نابودی دید، چه باید می کرد؟ این جاست که در منطق حسینی نفس کشیدن و زنده بودن عین ذلّت است و حسین (ع) کسی نیست که مرگ با عزت را بر زندگی ذلیلانه ترجیح دهد، لذا در ابتدای راه فرمود: «مرگ در راه عزت و شرف زندگی جاویدان است. ما در این فصل به عواملی که در عزت حسینی نقش اساسی داشته است، اشاره می کنیم: