مقدمه
پیش از آن که هنر انسانها بعد از عاشورا در تشریح آن، دست به کار شود، دست تقدیر در ترسیم عاشورا بزرگ ترین هنرمندی را به کار برده و اراده خداوند اصالتهای اخلاقی این واقعه را که برمحور وجود فرزند علی و زهرا سلام الله علیهم می گردد، در بهترین شکل هنری لباس عمل پوشانده است.در عاشورای حسینی اول کرامتهای حضرت سیدالشهداء و یارانش با لباس برازنده واقعیت یافته، سپس آن پیکره زیبا به دست گزارشگران افتاده، تا در توصیفش هنرمندی کنند.صحنه عاشورا را خدای بزرگ برای یکی از عزیزان خلقت خواسته است و بی نهایت فراتر از آن است که ابعاد آن - حتی یک بعد - در تجزیه و تحلیلهای ما بگنجد، اما حق داریم که از بهره مندان این چراغ ابدیت شویم و در توصیف آنچه احساس کردیم تلاش کنیم.روز عاشورا روز اندوه و مصیبت است، مصیبتی که هرگز فراموش نمی شود؛ اما مصیبتی که در آن کرامت و عزت بود. حضرت زینب که بزرگترین بار مصایب را بردوش می کشید و در جواب ابن زیاد که گفت: کیف رأیت صنع الله بأخیک؟» فرمود: «ما رأیت الا جمیلا» [1] .خدای متعال اراده فرموده که مشعل عاشورا همیشه روشن باشد. سنتهای طبیعی که همان سنتهای الهی است اراده خداوند را لباس عمل می پوشاند.تأثیر عاشورا در بقای دین از جنبه نظامی نبود. کسانی که در عاشورا شربت شهادت نوشیدند جز حکومت بردلها مستقیما
حکومت دیگری کسب نکردند. و جریان عاشورا از دیدگاه بیرونی پدیده ای جز یک تبلیغ عملی نبود.حضرت سیدالشهدا و لشکر وفادارش عملا ارزشهای انسانی را که مبنای احکام و شرایع دین است تبلیغ کردند و تبلیغشان مؤثر افتاد و تقدیر به این تبلیغ موفقیت بخشید، و برانگیزنده انقلابها ساخت.از اینجا اهمیت هنر که عمده ترین وسیله تبلیغ است روشن می شود.واقعه عاشورا داستان تکان دهنده ای است که فضیلتها به صورت فشرده و هنرمندانه با رذیلتها مصادف می دهند. این داستان را تخیل هنرمند نساخته بلکه قلم تقدیر رقم زده است.این که نظامای هنری آیا از قوانین خاص پیروی می کند، یا صرفا تابع خوش آیندیهاست معلوم نیست، اما آنچه معلوم است این است که هنر بدون اصالت تجلی نمی کند، باید یک محتوای اصیل در لباس هنر درآید و گرنه پوچیها و ضد ارزشها هنر را محو می کنند، خواه آن محتوای اصیل یک فضیلت اخلاقی باشد، یا یک استحکام فیزیکی: در مورد دوم: مثلا در معماری، هنر باید قرین استحکام و اهداف ساختمان شود، آن هم نه به صورت یک لباس اضافی، بلکه باید نقطه های ظرافت مصداق و وجود عینی استحکام باشد، معمار کسی است که عمارت زیبا سازد، نه این که عمارت ساخته را زیبا کند.بینش معنوی در نمای ظاهری اثر می گذارد. مثلا در یک تزیین اضافی تصور اسراف بودن و امثال آن، زیبایی را محو می کند. گذشته از این که اگر اسکلت ساختمان هنری نباشد، سطحی بودن زیبایی و مرتبه اش را تنزل می دهد.در مورد اول، لباس زیبا زیبنده کسی است که خلق و خویش زیبا باشد.زیباییهای اخلاقی عناصر اولیه زیبایی، و زیباییهای هنری در
مرحله بعد قرار گرفته اند. یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا یواری سوآتکم و ریشا و لباس التقوی ذلک خیر. [2] .(ای فرزندان آدم لباسی برای شما فروفرستادیم که اندام شما را می پوشاند و مایه زینت شماست و لباس پرهیزگاری بهتر است).جمال الرجال فی عقولهم [3] (زیبایی مردان در عقل آنهاست) هر که پاکیزه نگهدار تن از پستیهاست - هر لباسی که بپوشد به نظرها زیباست [4] .زیباییهای اصیل کمبودهای ظاهری را جبران می کند.بالسخاء تستر العیوب - غر الحکم (با سخاوت عیبها پنهان شود)در عاشورا ارزشهای اصیل:ایمان، توحید، اخلاص، احسان، عدل، صبر، حلم، عفو، امانت، وفا، صداقت، شجاعت، توکل، تسلیم، مروت و سخاوت جلوه نمودند.در عاشورا مصاف فضیلتها با رذیلتها، گذشته از محتوای اصلی یک مصاف هنری است.در واقعه عاشورا نخست اصالتهای اخلاقی و ارزشهای ذاتی فرزند رسول خدا و نور چشم علی و زهرا در زیباترین صورت تجلی نموده، واقعه عاشورا پس از ظهور هنرمندانه در عالم هستی سرمایه تمام نشدنی فرهنگ عاشورا شده است.هر واقعه ای پیش از رسیدن به دست گزارشگر می تواند جنبه های هنری داشته باشد.گزارشگر هنرمند باید با چشمانی باز آنچه را که بوده ببیند.
مصور واقعه عاشورا قدرت و حکمت خداوند است
اشاره
مثلا: عصر تاسوعا حضرت سیدالشهدا - علیه السلام - یک شب مهلت خواستند، و برادرشان عباس - علیه السلام - را به سوی دشمن فرستادند و فرمودند: ارجع الیهم و استمهلهم هذه العشیه الی غد، لعلنا نصلی لربنا اللیله و ندعوه و نستغفره، فهو یعلم أنی أحب الصلاه له و تلاوه کتابه و کثره الدعاء و الاستغفار. [5] .تأخیر تا فردا تصویر شهادت را تغییر داد، هر چند محتوا فرق نکرد.
تقدیر الهی و اختیار انسان
انسان اراده می کند و سعادت و شقاوت خویش را با اراده خود می سازد، دیر یا زود به دیار ساخته و پرداخته اعمال ارادی خویش وارد شده تا ابد ساکن و مقیم می شود، حکمت الهی انسان را چنین ساخته و برایش چنین خواسته است.انسان در عین اختیار داری عنصری مقدرات جهان و نظام آفرینش است.اعمال ارادی انسان صحنه هایی را می آفریند که مالک و مدبر آن خدای جهان است، و این تضادی با مختار بودن انسان ندارد. انسان در آن مورد اختیار داشته و مستحق ثواب و عقاب آن می شود، احساسی درونی و وجدان به صدق این گفتار گواهی می دهد، اما مجموعه اعمال انسان و شرایط محیط به خداوند نسبت داده می شود.شبی که فردایش حسین علیه السلام از مکه به سوی عراق خارج شدند، طی مکالمه ای به برادرشان محمد حنفیه که آن حضرت را از این کار برحذر می داشت فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه و آله را دیدم که فرمود: یا حسین اخرج الی العراق فان الله شاء أن یراک قتیلا فقال محمد بن حنفیه: فما معنی حملک هؤلاء النساء معک و أنت تخرج علی مثل هذا الحال؟ فقال: ان الله شاء أن