فرهنگ عاشورا صفحه 221

اهل بیت سید الشهدا«علیه السلام»پس از واقعۀ کربلا که به اسارت دشمن در آمدند،ابتدا به کوفه و از آنجا به شام برده شدند و چند روزی در دمشق اقامت کردند.دیدارشان با یزید در دار الخلافه در همین شهر بود که حضرت زینب و امام سجاد«علیه السلام»در بارگاه یزید خطبه خواندند و یزید را رسوا ساختند. (1)قبر حضرت زینب و رقیّه که هر دو بصورت حرم و زیارتگاه شیعه است،در شام است.قبر رقیّه نزدیک مسجد جامع دمشق و حرم حضرت زینب در زینبیّه،بیرون از دمشق است. (2)سفر به شام برای اهل بیت حسین«علیه السلام»بسیار تلخ و مصیبتهای دوران اسارت در این دیار،برایشان از سختترین مصیبتها بوده است.وقتی از امام سجّاد پرسیدند:در سفر کربلا،سختترین مصیبتهای شما کجا بود،سه بار فرمود:

«الشام،الشام،الشام». (3)

-دمشق،خرابۀ شام،رقیه

شام غریبان

در لغت،به معنای شب مردم غریب و از یار و دیار دور افتاده است،شام مسافران که وحشتناک می باشد.شام غریبان گرفتن:زاری کردن به درد،چنانکه بر وفات کسی گریستن و غم نمودن.شب اوّل وفات کسی برای خانوادۀ آن کس،شب یازدهم محرّم و عزاداری بعد از آن شب. (4)در اصطلاح،به مراسم سوگواری شبانه در شب یازدهم محرّم گفته می شود که مردم بصورت دو گروه مجزّا،پس از غروب آفتاب عاشورا در مسجدها و تکیه ها،با خواندن نوحه های غمگین،یاد اسرای اهل بیت را گرامی می دارند.این برنامه، اغلب با در دست داشتن شمعهایی و در شب تاریک یازدهم محرّم انجام می گیرد و بیشتر از کودکان و نهالان در این سوگواری تمثیلی استفاده می شود.یاد کردی است از آوارگی اهل بیت امام حسین«علیه السلام»و کودکان بازمانده از شهدای کربلا که در غروب عاشورا،بی پناه و درمانده،در ظلمت اندوهبار شب،در دشت و بیابان کربلا به سر آوردند.در این شب، «مراسمی ساده و غم انگیز برپا می شود و عزاداران با لباسهای سیاه و شمعی افروخته در دست گرفته،کاه بر سر می پاشند و نوحه های غم انگیز می خوانند و دسته دسته در معابر

1- 1) -سفینه البحار،ج 1،ص 680.
2- 2) -دربارۀ شام و قبور متبرکه و مدفونین در آنجا،از جمله ر.ک:«شام سرزمین خاطره ها»مهدی پیشوایی.
3- 3) -عنوان الکلام،فشارکی،ص 118.
4- 4) - لغت نامه،دهخدا.