فرهنگ عاشورا صفحه 233

برخی اشعار هم به امام حسین«علیه السلام»نسبت داده شده،در حالی که قرنها پس از آن حضرت،از زبان آن امام شهید سروده شده،و رواج یافته است،از قبیل:

ان کان دین محمّد لم یستقم الاّ بقتلی یا سیوف خذینی (1)

شعر عاشورا

استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر برای زنده نگهداشتن حماسۀ عاشورا و یاد امام حسین«علیه السلام»از دیرباز رواج داشته و مورد تشویق اهل بیت بوده است و مرثیه،از محورهای عمدۀ سروده های شاعران شیعی و علاقه مند به خاندان نبوّت به شمار می آمده و می آید.

امام حسین«علیه السلام»کشتۀ اشکها و زندۀ مرثیه هاست.از حضرت صادق«علیه السلام»روایت است:«ما من احد قال فی الحسین شعرا فبکی و ابکی به الاّ اوجب اللّه له الجنّه و غفر له» (2)از این رهگذر،انبوهی از سروده های عاشورایی در قالب قصیده،مثنوی،رباعی،دو بیتی،ترکیب بند،نوحه و تعزیه در فرهنگ دینی ما وجود دارد که در سوگواریها و مناسبتهای گوناگون مورد بهره برداری قرار می گیرد.

شاعران عاشورایی،احساس خویش را نسبت به آن حماسه در قالب شعر،بیان می کنند و از این راه،بخشی از ادبیّات غنی شیعه در زبانهای مختلف شکل می گیرد.در زبان عربی،از همان آغاز،پس از حادثۀ کربلا،آن ماجرا به شعر راه یافت و بازماندگان شهدا از اهل بیت«علیه السلام»به سرودن مرثیه پرداختند.سپس شاعران دیگر در سالها و قرنهای دیگر،همواره شعر را در ترسیم نهضت کربلا و مصیبتهای اهل بیت به کار گرفتند.سلسلۀ شاعران مرثیه سرا طولانی است.از جمله می توان از اینان یاد کرد:سلیمان بن قته(م 126)، کمیت بن زید(م 126)،سیّد حمیری(م 183)،منصور نمری(م 190)،دعبل خزاعی(م 246)،صنوبری(م 334)،زاهی(م 352)،ابو فراس حمدانی(م 357)، سیّد رضی(م 406)،علاء الدین حلّی(م 786)،ابراهیم کفعمی(م 905)و...دیگران.

سبک شاعران در سرودن شعر عاشورا نیز متفاوت بوده است.برخی در قالب سوزناکترین مرثیه ها،عواطف را بر انگیخته اند و به جنبه های عاطفی و روحی بیشتر تکیه