فرهنگ عاشورا صفحه 237

شمایل

در اصل،به معنای صفتها و خصلتهای انسان است،امّا به چهره و ویژگیها و مشخّصات صورت نیز گفته می شود.همچنین به صورت نگاری و ترسیم چهرۀ بزرگان دین و نگارگری وقایع مذهبی«شمایل سازی»می گویند.«شمایل گردان»نیز به کسی گویند که «تصویرهای قاب کردۀ بزرگان دین را به معرض نمایش گذارد». (1)

از سنتهای مذهبی قدیم در تکایا آن بوده که در ایّام عزاداری برای یادآوری فرات، تشتی پرآب در گوشه ای از تکیه می نهادند،و علمی را به ستونی به نشانی علمداری حضرت عبّاس می بستند و بر روی پرده ها یا دیوارها شمایلی از شهادت هفتاد و دو تن می کشیدند و در و دیوار را رنگ عزا می دادند،تا هماهنگ با محتوای تعزیه و شبیه خوانی باشد. شمایل نگارانی هم همواره بوده اند که ذوق و هنر خویش را در راه ابا عبد الله«علیه السلام»و موضوعات دینی مربوط به أئمّه وقف می کردند.و کسانی با عنوان«پرده دار»به مرثیه خوانی پای این شمایل و تصویرهای مذهبی می پرداختند.به آنان«شمایل خوان»هم می گفتند.تابلوهای تصویرگران وقایع مذهبی،بر محور قصص قرآنی،جنگهای پیامبر و حضرت علی«علیه السلام»،ثبت وقایع عاشورا،خروج مختار و...است.

-تعزیه، شبیه خوانی، پرده خوانی

شمر بن ذی الجوشن

از فرماندهان خشن و جنایتکار سپاه کوفه در حادثۀ کربلا و از قاتلان سید الشهدا علیه السلام.وی از طایفۀ بنی کلاب و از رؤسای هوازن،و مردی شجاع بود که در جنگ صفین هم در لشکر امیر المؤمنین«علیه السلام»بود،سپس ساکن کوفه شد و به روایت حدیث پرداخت.نامش«شرحبیل»و کنیه اش«ابو السابغه»بود.وی از فرماندهان سپاه عمر سعد در حادثۀ کربلا بود و پس از سستی ابن سعد در برخورد قاطع با امام حسین«علیه السلام» همراه با فرمانی از سوی ابن زیاد به کربلا آمد که اگر عمر سعد حاضر به انجام مأموریت نباشد،وی آن را بر عهده گیرد.در کربلا،فرمانده جناح چپ میدان بود.پس از شهادت امام حسین«علیه السلام»،عبید الله سر امام حسین را همراه او به شام نزد یزید فرستاد.سپس وی به کوفه بازگشت.وقتی قیام مختار در کوفه پیش آمد،شمر از کوفه بیرون رفت.مختار غلام