فرهنگ عاشورا صفحه 269

عاشورا و سقیفه

دید جریان شناسانه در حوادث،ریشۀ حادثۀ عاشورا را در انحراف نخستین در رهبری حکومت می بیند که در«سقیفۀ بنی ساعده»اتفاق افتاد.اگر جمعی از امّت پیامبر، نیم قرن پس از رحلت رسول اللّه«صلی الله علیه و آله»در کربلا فرزند رسول اللّه را شهید کردند،زمینۀ آن در حوادث گذشته و غصب خلافت و تصدّی آل ابو سفیان نسبت به حکومت اسلامی و کنار زدن ائمه از ولایت و رهبری بود.از این رو در زیارت عاشورا کسانی لعن می شوند که آغازگر ظلم بر اهل بیت پیامبر و بنیانگذار ستم به ذریّۀ رسول خدا«صلی الله علیه و آله»بودند،و نیز کسانی که به آن ستم نخست راضی شدند،همکاری یا سکوت کردند و زمینه ساز آن بودند،تا آنجا که برای جنگ با عترت پیامبر،تمکین کردند:«لعن اللّه امّه اسّست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت و لعن اللّه امّه دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم الّتی رتّبکم اللّه فیها و لعن اللّه امّه قتلتکم و لعن اللّه الممهّدین لهم بالتّمکین من قتالکم...».

در ماجرای کربلا،همۀ آنان که از آغاز،اهل بیت را از صحنۀ اجتماعی و سیاسی امّت کنار زدند و بر غصب حکومت اسلامی توطئه کردند،تا آنان که بر کشتن او گرد آمدند و همراهی و متابعت کردند،شریکند.این نکته در جای دیگر زیارت عاشورا مطرح است:

«اللّهمّ العن اوّل ظالم ظلم حقّ محمّد و آل محمّد و آخر تابع له علی ذلک،اللّهم العن العصابه الّتی جاهدت الحسین و شایعت و بایعت و تابعت علی قتله،اللّهم العنهم جمیعا». (1)

توطئه سقیفه،تلاشی از سوی شرک شکست خورده در جبهه های بدر و احد و حنین بود،تا دوباره به سیادت جاهلی خود برسند و سفیانیان کوشیدند انتقام کشته های خود را از آل پیامبر،از طریق سلطه یافتن بر خلافت و تار و مار کردن بنی هاشم و عترت رسول بگیرند.طرح شورا و بیعت ساختگی سقیفه،ظاهری فریبنده برای اعمال آن سیاست بود.

به قول نیّر تبریزی:

کانکه طرح بیعتِ شور افکند خود همانجا طرح عاشورا افکند

چرخ در یثرب رها کرد از کمان تیر کاندر نینوا شد بر نشان (2)

هواداران سقیفه،در سپاه کوفه بودند.امام حسین«علیه السلام»روز عاشورا با بدن مجروح،آنان را«شیعیان آل ابی سفیان»خطاب کرد که نه دین داشتند،نه حرّیت.ابن زیاد وقتی با سر