فرهنگ عاشورا صفحه 321

امّا موقعیّت جغرافیایی فرات:«شطّی است در مغرب کشور عراق و متشکّل است از دو شعبۀ«قره سو»و«مراد چای»که سرچشمۀ آنها نزدیک رود«ارس»در ارمنستان ترکیّه است.موقعی که دو شعبۀ قره سو و مراد چای به هم می رسند،فرات به دجله نزدیک می شود،ولی مجدّدا دجله متوجّه جنوب شرقی شده و فرات به سمت مغرب مایل می شود و سپس در نزدیکی خلیج فارس به رود دجله می پیوندد و از آن پس مجموع این دو رود به نام«شطّ العرب»خوانده می شود و به خلیج فارس می ریزد.سرزمینی را که بین دو رود دجله و فرات واقع است«الجزیره»می گویند.طول رودخانۀ فرات تقریبا 2900 کیلومتر است.جریان فرات در جلگۀ بین النهرین بسیار ملایم است و دارای بستری عریض می باشد.یگانه عامل حاصلخیزی خاک عراق و جلب جمعیّت در جلگۀ خشک و گرم بین النهرین،دو رود فرات و دجله می باشد.بابل،پایتخت قدیم کشور بابل در ساحل فرات بنا شده بود.» (1)

-شریعه،نهر علقمه،آب،سقّا،عباس،عطش،مهریّۀ زهرا

فرد

اشعار نسخه های تعزیه،که از روی آن در شبیه خوانیها و تعزیه ها برنامه اجرا کنند. (2)

شاید به دلیل آنکه روی یک برگۀ جدا نوشته می شود،به آن نسخه ها فرد می گویند.دهخدا می نویسد:ورقه ای به مقدار نصف قطع خشتی که مستوفیان بر آن جمع و خرج ولایتی یا ایالتی یا خرج خاصّی را می نوشته و زیر هم دسته می کرده اند. (3)

-بیاض،تعزیه،نسخه

فرزدق

همام بن غالب(فرزدق)شاعری بزرگ و هوادار اهل بیت پیامبر بود که در مدح امام سجّاد«علیه السلام»،قصیدۀ بلند خویش را در مکّه سرود(هذا الّذی تعرف البطحاء وطأته...)و به دنبال آن به زندان افتاد و حضرت سجّاد«علیه السلام»برایش صله ای فرستاد.امام حسین«علیه السلام»هنگام سفر به سوی عراق،در محلّی به نام صفاح(یا در منزلی دیگر)با فرزدق برخورد کرد که از کوفه می آمد.اوضاع کوفه را پرسید،وی جواب داد:دلهای مردم با تو ولی شمشیرهایشان

1- 1) -فرهنگ فارسی،معین.
2- 2) -موسیقی مذهبی ایران،حسن مشحون،ص 40.
3- 3) - لغت نامه،دهخدا.