فرهنگ عاشورا صفحه 323

فرهنگ عاشورا

مقصود،مجموعۀ مفاهیم،سخنان،اهداف و انگیزه ها،شیوه های عمل،روحیات و اخلاقیّات والایی است که در نهضت کربلا گفته شده یا به آنها عمل شده یا در حوادث آن نهضت،تجسّم یافته است.این ارزشها و باورها هم در کلمات سید الشهدا«علیه السلام»و اصحاب و فرزند متجلّی است،هم در رفتارشان در جریان آن قیام.فرهنگ عاشورا را باید از کسانی آموخت که دست و دلشان و فکر و عملشان در کار عاشورا بوده است.پیش از آنکه دیگران و نسلهای بعدی و تحلیل گران پس از واقعه بخواهند فرهنگ عاشورا را معرفی کنند،در حرفها و هدفهای خود نقش آفرینان حماسۀ کربلا،این فرهنگ،بوضوح مطرح شده است و بی واسطه آن را نشان می دهد.این فرهنگ را از خلال زیارتنامه ها،مقتلها، رجزها،خطبه ها و نیز بررسی حوادث و رخدادهای عاشورا می توان استخراج کرد و همین فرهنگ است که در هر جا و در میان هر قومی باشد،کربلا آفرین می گردد و انسانها را مبارزانی با ستم و مدافعانی نسبت به حق تربیت می کند.

فرهنگ عاشورا همان زیر بنای عقیدتی و فکری است که در امام حسین«علیه السلام»و شهدای کربلا و اسرای اهل بیت«علیه السلام»بود و سبب پیدایش آن حماسه و ماندگاری آن قیام شد.

مجموعۀ آن باورها و ارزشها و مفاهیم را می توان در عنوانهای زیر خلاصه کرد:مقابله با تحریف دین،مبارزه با ستم طاغوتها و جور حکومتها،عزّت و شرافت انسان،ترجیح مرگ سرخ بر زندگی ذلّت بار،پیروزی خون بر شمشیر و شهادت بر فاجعه،شهادت طلبی و آمادگی برای مرگ،احیاء فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر و سنّتهای اسلامی،فتوّت و جوانمردی حتّی در برخورد با دشمن،نفی سازش با جور یا رضایت به ستم،اصلاح طلبی در جامعه،عمل به تکلیف به خاطر رضای خدا، تکلیف گرایی چه به صورت فتح یا کشته شدن،جهاد و فداکاری همه جانبه،قربانی کردن خود در راه احیاء دین،آمیختن عرفان با حماسه و جهاد با گریه،قیام خالصانه برای خدا،نماز اوّل وقت،شجاعت و شهامت در برابر دشمن،صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان،ایثار،وفا،پیروزی گروه اندک ولی حق بر انبوه گروه باطل،هواداری از امام حق و برائت و بیزاری از حکام جور،حفظ کرامت امّت اسلامی،لبّیک گویی به فریاد استغاثۀ مظلومان،فدا شدن انسانها در راه ارزشها و...

برای تک تک محورهای یاد شده،می توان از سخنان امام حسین«علیه السلام»و اصحابش،یا