فرهنگ عاشورا صفحه 400

مشرعه-فرات،شریعه

مشک

ظرف نگهداری آب در قدیم.پوست گوسفندی که درست و بدون شکافتن از وسط، کنده باشند و در آن ماست،دوغ،آب و غیره ریزند،خیک بی موی،به آن«قربه»،«راویه»،و «رکوه»هم گویند.در نبرد عاشورا نیز همچون همۀ جنگهای قدیم،از مشک بعنوان ظرفی برای برداشتن و نگهداشتن آب در سفر و اردوگاه استفاده شد.در فرهنگ عاطفی عاشورا، «مشک»مظهر سقایی ابا الفضل«علیه السلام»است،چرا که او آبرسان خیمه ها و سقای اطفال امام حسین«علیه السلام»بود.به همین خاطر،به آن حضرت«ابو القربه»هم گویند،کنایه از سقایی او با مشک.روز عاشورا هم مشک خالی به دوش گرفت و به فرات رفت و آن را پر از آب کرد و در راه آوردن آب به خیمه ها،راه را بر او بستند.دستانش قطع شد و مشک آب سوراخ گشت و عباس«علیه السلام»هم به شهادت رسید،پیش از آنکه آب به خیمه ها برسد.این موضوع،با حسرت و اندوه یاد می شود که نشان وفای عباس«علیه السلام»و عطش اطفال است.به گفتۀ«عمّان سامانی»:

پس فرو بارید بر وی تیر تیز مشک شد بر حالت او اشک ریز

اشک چندان ریخت بر وی چشم مشک تا که چشم مشک،خالی شد ز اشک

تا قیامت تشنه کامان ثواب می خورند از رشحۀ آن مشک،آب (1)

پیش از عاشورا نیز مشک،ایفای نقش کرده است.در مسیر راه،وقتی کاروان امام حسین«علیه السلام»به منزلگاه«شراف»رسیدند،جوانان به فرمان امام،آب بسیاری در مشکها برداشتند و در گرمای نیمروز فردا،با سپاه هزار نفری حرّ برخوردند که تشنه بودند.دهان مشکها به روی آن سپاه گشوده شد،حتی اسبهایشان سیراب شدند. (2)در کربلا نیز از سه روز مانده به عاشورا،نیروهای عمر سعد بر فرات مسلّط شدند و مانع بردن آب گشتند.

وقتی عطش بر حسین«علیه السلام»و یارانش زیاد شد،برادرش عباس«علیه السلام»را مأمور تهیّه آب کرد.

وی با 20 نفر همراه مشک و به اتفاق 30 نفر سواره نزدیک شریعه شدند و نبردی کرده، مشکها را پر از آب کرده برگشتند. (3)

1- 1) -گنجینه الأسرار،عمان سامانی،ص 76.چاپ 1362 ش.
2- 2) -تاریخ طبری،ج 4،(چاپ قاهره)،ص 302.
3- 3) -کامل،ابن اثیر،ج 2،ص 556.