فرهنگ عاشورا صفحه 408

( لغت نامه دهخدا)به انگیزۀ زنده نگهداشتن یاد حادثۀ عاشورا و شهدای کربلا،از صدر اسلام تا کنون،همواره کتابهایی بعنوان«مقتل»نوشته شده و می شود.شیخ آقا بزرگ تهرانی بیش از هفتاد کتاب را با همین عنوان نام می برد که به حادثۀ کربلا مربوط می شود (1)و«مقتل»اصبغ بن نباته(از یاران علی علیه السلام)را اوّلین مقتلی می داند که نگاشته شده است. (2)نام برخی از مقتلهای معروف از این قرار است(البته آنها که عنوان«مقتل»دارد):

«مقاتل الطالبیّین»:نوشتۀ ابو الفرج اصفهانی(م 356)که در شرح حال و ذکر اسامی شهدای فرزندان ابو طالب است.این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است:«سر گذشت کشته شدگان از فرزندان ابو طالب»سید هاشم رسولی محلاتی

«مقتل ابی مخنف»:نوشتۀ لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف،معروف به ابو مخنف که دربارۀ حوادث عاشوراست.این کتاب نیز به فارسی ترجمه شده است.اخیرا با نام«مقتل الحسین و مصرع اهل بیته و اصحابه فی کربلا»در 230 صفحه توسّط مؤسّسه الوفاء چاپ شده است.(-ابو مخنف)

«مقتل خوارزمی»:متن تاریخی مربوط به حوادث کربلاست،در دو جزء که توسّط موفّق بن احمد مکّی خوارزمی(م 568)تألیف شده و اغلب مطالبش را از تاریخ ابن اعثم(م 314)نقل کرده است.

«مقتل الحسین»:عبد الرزاق المقرم(م 1391 ق در نجف)که دربارۀ نهضت حسینی است و وقایع کربلا از خروج امام حسین«علیه السلام»از مدینه تا حوادث پس از عاشورا را در بر دارد.کتابهای مقتل دیگری هم معروف است،همچون:نفس المهموم،لهوف، منهاج الدّموع،العیون العبری،مثیر الاحزان،روضه الشهدا،اسرار الشهاده، منتهی الآمال،بحار الانوار،ج 45 و...

-کتابنامۀ عاشورا،تعزیه، روضه خوانی

مقتل نویس

کسی که متن مربوط به مجالس تعزیه و مقتل را می نویسد. (3)

-مقتل

1- 1) -الذّریعه،ج 22،ص 21 به بعد.همچنین در کتاب«نگرشی به مرثیه سرایی در ایران»عبد الرضا افسری کرمانی، ص 137،بیش از شصت کتاب شعر و به نثر عنوان«مقتل»را با نام گردآورندگان آنها آورده است.
2- 2) -همان،ص 23،شمارۀ 5838.
3- 3) -فصلنامۀ هنر،شمارۀ 3،ص 233.