فرهنگ عاشورا صفحه 430

مؤید الدین علقمی وزیر،حفر کنندۀ آن نهر بوده است. (1)در مرثیه ها،شهادت عباس بن علی«علیه السلام»را کنار نهر علقمه یاد می کنند(کنار نهر علقمه،افتاد دست عبّاس).

-فرات،علقم

نهضت توّابین-توّابین

نهضتهای پس از عاشورا-آثار و نتایج نهضت عاشورا

نهضت یا شورش؟

حرکت امام حسین«علیه السلام»که بصورت امتناع از بیعت با یزید و هجرت به مکّه و از آنجا به کربلا بود،حرکتی الهام گرفته از قرآن و سنّت پیامبر«صلی الله علیه و آله»و بر اساس عمل به تکلیف در برابر حکومت جور و ولایت فسق و برای مبارزه با بدعتها و مقابله با اعادۀ جاهلیّت بود (-اهداف نهضت عاشورا).این از مجموعۀ سخنان و خطبه های آن حضرت و ماهیت قیام وی و عملکرد امویان روشن است و چون مبتنی بر اصل«ولایت صالحان»و فلسفۀ سیاسی ناب اسلام بود و آن حضرت،صرفا برای قیام به وظایف امامت و نهی از منکر و احیای سیرۀ پیامبر«صلی الله علیه و آله»دست به آن حرکت زد،حرکت او یک«نهضت مکتبی»تلقّی می شود.امّا هواداران بنی امیّه،چه در آن زمان و چه قرنهای بعد و حتی عصر حاضر، کوشیده اند که حرکت آن حضرت را نوعی شورش،آشوب، فتنه انگیزی،ایجاد تفرقه در امّت و تمرّد از خلافت معرّفی کنند و در کشتن او،حق را به جانب یزید بدهند که یک شورشگر بر ضد خلافت مرکزی را کشته است.در این مورد،به احادیثی هم استناد می کنند که رسول خدا«صلی الله علیه و آله»به کشتن کسی که یکپارچگی امت را به هم زند فرمان داده است و می گویند:«قتل الحسین بسیف جدّه».در حالی که حدیث،بر فرض صحّت مخصوص جایی است که حکومتی اسلامی و حاکمی متعهّد و عادل باشد و کسی یا کسانی بخواهند بر ضدّ آن آشوب و فتنه گری کنند.امّا نه حکومت امویان مشروع بود،نه بیعت مردم آزادانه و به اختیار بود،نه حکّام،به دین و عدل رفتار می کردند و نه از ارتکاب فسق و فجور و محرّمات پروا داشتند و نه مال و جان و نوامیس مسلمانان پاک،از تعرض و ستم یزید و عمّال او مصون بود.بنا بر این جهاد بر ضدّ چنین حکومتی،تکلیف دینی امام حسین«علیه السلام»بود.