فرهنگ عاشورا صفحه 436

زینب کبری،در بذرپاشی آن مؤثر بوده است. (1)

«حرّه»به سرزمینهای پرسنگلاخ که پر از سنگهای سیاه و سوخته باشد گفته می شد.در مناطقی از جمله اطراف مدینه از این حرّه ها وجود داشت و برای هر کدام نام بخصوصی هم بود،به تناسب کسانی که در آن منطقه می زیستند. (2)هم اکنون نیز در مدینۀ بزرگ، بقایای اندکی از آنها به چشم می خورد.

-آثار و نتایج نهضت عاشورا

وداع آخر-الوداع

وفا

از الفبای فرهنگ عاشورا«وفا»است و در قاموس شهدای کربلا جایگاه بلندی دارد.

وفا به معنای عمل به پیمان و ایستادگی بر سر قول و عهد و عمل به وظایف انسانی و اسلامی در قبال دیگری،بخصوص«امام»و از برترین خصلتها و نشانۀ جوانمردی،خدا باوری،شرافت نفس و صدق و راستی است.به فرمودۀ علی«علیه السلام»:«اشرف الخلایق الوفاء». (3)

عاشورا،صحنۀ وفا از یک سو و بی وفایی از سوی دیگر بود.سید الشهدا«علیه السلام»در مسیر کوفه،پس از شنیدن خبر شهادت نماینده اش قیس بن مسهر،با خواندن آیۀ «رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلاً» (احزاب23/) مقام وفای او را بر شمرد.شب عاشورا نیز،یاران خویش را صادقترین و باوفاترین یاران معرفی کرد(لا اعلم اصحابا اوفی و لا خیرا من اصحابی...).آنان نیز در چند نبوت،وقتی امام بیعت خویش را برداشت و از آنان خواست که بروند،یک صدا اعلام وفاداری کردند و امام خویش را تنها نگذاشتند.عباس بن علی«علیه السلام»امان نامۀ دشمن را ردّ کرد و برادر را تنها نگذاشت.روز عاشورا نیز با لب تشنه به فرات رفت،امّا با یاد عطش سید الشهدا و اطفال، آب ننوشید.

بر خلاف جمعی از کوفیان که بی وفایی کردند و پس از نامه نوشتن و دعوت کردن،به

1- 1) -برای تفصیل بیشتر قضیّه ر.ک:«واقعۀ حرّه در تاریخ»،محمد جواد چنارانی،تاریخ الإسلام،ذهبی،ج 5،حوادث سال 68 هجری.
2- 2) -دائره المعارف الإسلامیه،ج 7،ص 363.
3- 3) -غرر الحکم.