فرهنگ عاشورا صفحه 68

بیعت

در حادثۀ کربلا،تلاش عمدۀ دشمن آن بود که حسین بن علی«علیه السلام»را به بیعت با یزید بن معاویه وادارد و آن حضرت هم نپذیرفت تا شهید شد.

نگاهی ریشه ای تر به«اصل بیعت»:بیعت به معنای پیمان و عهد بستن است.شکستن بیعت،نزد عرب بسیار زشت بوده است.بیعت با حاکم،نوعی رأی موافق دادن و امضا و تبعیت و تعهّد اطاعت محسوب می شد و عدم بیعت،نوعی تمرّد و به رسمیت نشناختن.

بیعت در صدر اسلام،مفهوم اطاعت و پذیرش حکومت را داشت و بیعت کنندۀ با حاکم، نمی توانست با او به مخالفت و جنگ بپردازد و آنگاه که علنی انجام می گرفت،مردم، بیعت کننده را طرفدار خلیفه و حاکم می شناختند و پس گرفتن بیعت،معمول و مقبول نبود، چون هم جانش در خطر می افتاد،هم آبرویش.در تاریخ اسلام،بیعت عقبه،بیعت رضوان و...وجود داشت.قرآن،بیعت مردم را با پیامبر،بیعت با خدا می داند: «إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللّهَ،یَدُ اللّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلی نَفْسِهِ...» (1)دربارۀ بیعت زنان مؤمن با پیامبر،می خوانیم: «إِذا جاءَکَ الْمُؤْمِناتُ یُبایِعْنَکَ ... فَبایِعْهُنَّ» (2)که مواد بیعت را هم مطرح می کند.

بیعت،دست دادن با کسی به عنوان عهد و پیمان بر امری است و سوگندی است برای وفاداری به یک نظام و حاکم.دست در دست حاکم و امیر و والی یا نمایندۀ او گذاشتن بیعت تلقّی می شود و بیعت در اسلام،نه به عنوان روش انتخاب رهبر،بلکه به مثابۀ عامل تحکیم حکومت یک امام و رهبر شایسته تلقّی می گردد،آن هم بر محور شرع و قانون خدا.به فرمودۀ علی«علیه السلام»در نهج البلاغه«لا طاعه لمخلوق فی معصیه الخالق». در کتب حدیث،باب خاصّی برای آن گشوده اند که حاکی از اهمیّت آن در نظام سیاسی و اجتماعی اسلام است. (3)از این رو،پس از وفات پیامبر اسلام،موضوع بیعت کردن و بیعت گرفتن از مردم به نفع حکومت،حساسیّت سیاسی فوق العاده ای یافت و در سقیفه خود را نشان داد.

طبق همین اصل،علی«علیه السلام»و یاران همدل او را می خواستند به بیعت وادارند.خود آن حضرت نیز پس از مرگ عثمان،با بیعت مردم با وی،خلافت را عهده دار شد.

1- 1) -فتح،آیه 10.
2- 2) -ممتحنه،آیه 12.
3- 3) -باب لزوم البیعه و کیفیّتها و ذمّ نکثها(بحار الأنوار،ج 64،ص 181،چاپ بیروت).