تأملی در نهضت عاشورا صفحه 25

مذهبی خود و بیشتر بر اساس رویکردهای ادبی و اجتماعی، با آن برخورد می کردند. نتیجه ی آن پدید آمدن آثاری بود که بیش از آن که به تاریخی باشد، اثری غیرتاریخی اما در عین حال، به جهات دیگر ارجمند است.

نکته ی مهم آن که روشن نیست دقیقا از چه زمانی، شماری کتاب درباره ی حادثه ی کربلا نگاشته شده که چندان به بعد واقعی تاریخی ماجرا توجهی ندارد. بلکه این حادثه را به عنوان یک پدیده ی ویژه در قالب متونی خاص به شکل داستانی، ادبی، و روضه ای تصویر می کند. آنچه باید به عنوان یک احتمال مورد بررسی قرار گیرد، آن است که نویسنده ای داستان نویس با نام ابوالحسن بکری - ذبیح الله منصوری روزگار کهن - که بخش عمده ای از تاریخ اسلام را به صورت داستانی در قرن پنجم یا درآورده، می تواند حلقه ی مهمی برای داستانی کردن روایت عاشورا باشد. وی مقتل امیرالمؤمنین علی علیه السلام دارد که نسخه ای از آن در مرعشی (ش 11499:2) موجود است. وی همچنین مقتل الحسین علیه السلام دارد که نسخه ای از آن در کشور مغرب، دانشگاه قرویین ضمن مجموعه ی شماره ی 575:3 در صص 86 -77 آمده است. گرچه به نظر می رسد این نسخه کوتاه است، اما ادبیات بکری می بیاست به گونه ای در این بخش نیز نفوذ کرده باشد. (1) همچنین می توان گفت، بخشی از این رویکرد در جریان روضه خوانی های داخل جوامع شیعه پدید آمده که در بسیاری از آنها، با توجه به ضعف تفکر تاریخی و عدم آشنایی با متون اولیه، محصول متفاوت اما به لحاظ عامیان، مؤثر و پرانرژی پدید آورده است. نمونه ی برجسته ی آنها کتاب

لهوف سید بن طاوس و مثیر الاحزان ابن نمای حلی است که همیشه مورد استفاده این قبیل محافل بوده و اساسا به هدف استفاده در همین محافل، تألیف شده است.

در واقع، از قرن ششم به بعد، در آثار عمومی به این حادثه پرداخته شده است. با علاقه مندی جامعه ی سنی - شیعی در نقاط مختلف ایران به برگزاری مراسم عاشورا، از قرن ششم به بعد، در ادبیات فارسی اعم از نثر و نظم آثاری درباره ی واقعه ی کربلا پدید