تأملی در نهضت عاشورا صفحه 295

پدید می آورد که بر همه ی اجزاء تفکر در جامعه تأثیر می گذاشت. بیشتر نویسندگان قرن هفتم هجری به بعد تا روی کار آمدن صفویان، تحت تأثیر تصوف و غزل فارسی بودند و نگرش صوفیانه را بر تمامی زوایای فکری خود منعکس می ساختند. به یک بیت که ملا حسین کاشفی درباره ی کربلا آورده توجه کنید:

فراز و شیب بیابان عشق دام بلاست

کجاست شیردلی کز بلا نپرهیزد (1).

و این بیت:

وادی عشق که جز کشته دور نایابست

ریگش از خون دل تشنه لبان سیرابست (2).

محتشم هم درباره ی همین نگرش درباره ی آزار و اذیتی که به اولیاء و از جمله امامان علیهم السلام رسیده می گوید:

بر خوان غم چون عالمیان را صلا زدند

اول صلا به سلسله ی انبیاء زدند

نوبت به اولیا چو رسید آسمان طپید

زان ضربتی که بر سر شیر خدا زدند

مناسب است به این عبارت در کتاب هم وغم فی شهر المحرم از آثار دوره ی قاجاری توجه کنیم که درباره ی امام حسین علیه السلام می نویسد: شاید بتوان گفت آنچه در کتب فقه و حدیث و تفسیر نوشته شده، همه ی آنها به قول مردم سازهایی است که از برای آن حضرت زده می شود و باطن آنها آن حضرت است و تأویل آنها به آن حضرت برمی گردد! (3).

(1) روضهالشهداء ص 261.
(2) روضهالشهداء ص 260.
(3) هم وغم فی شهر

المحرم، ص 179 (نسخه ی مرعشی، ش 5627).

پیشینه ی مبارزه با تحریف درباره ی عاشورا

پیشینه ی مبارزه با تحریف درباره ی عاشورا

گفتیم که تحریفات تاریخی از قرن هفتم هجری به مرور آغاز شده است. متأسفانه نقد تاریخی در این روزگار چندان معنا نداشت و همه ی فضای جامعه را داستان های غیر عادی را پر کرده بود. البته جامعه ی شیعه چندان گسترده بود و ما کتاب زیادی از این دوره در دست نداریم که درباره ی امام حسین علیه السلام نوشته شده باشد. کار مهم ترجمه ی فتوح ابن اعثم است که بخش مهمی از آنچه که مربوط به امام حسین علیه السلام است به فارسی درآمده است. با این حال، از معدود کتاب های تاریخی این دوره به دست می آید که