صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 102

(138) صداقت و سيماي صادقين

براي روشن شدن بيشتر مطلب يك توجه اجمالي به دو مفهوم ضد وفا و ضد صدق لازم است كه بدانيم به چه علت وفاء و صدق نگهدارنده‌ترين سپر است و اين سپر آدمي را از چه عوارض و تباهي‌هايي مصون و محفوظ مي‌دارد. مفهوم ضد وفا عبارت است از تخلف از آن چه كه مقتضي مسير در حياط معقول است، مفهوم ضد صدق عبارت است از عدم انطباق گفتار و كردار و انديشه و نيّات بر واقعيات مي‌باشد.

با در نظر گرفتن اين حقيقت كه شخصيت انساني در برابر عوامل مؤثر چه از قلمرو طبيعت و چه از ناحيه عوامل همنوع خود، دائما در معرض تغييرات و دگرگوني‌ها است و اين تغييرات و دگرگوني‌ها كه اغلب به جهت عنصر طبيعت‌گرايي او بسيار قوي است منجر به لغزش و انحراف از مسير اصلي روح او و رشد و كمال انساني است مي‌گردد، لذا همواره آدمي نيازمند سپري است كه از تأثير اين عوامل موجب لغزش و انحراف او را محفوظ و حركت در مسير اصلي روح او را تأمين و تضمين نمايد، علت احتياج به اين سپر محكم و غير قابل نفوذ اين است كه هر لغزش و انحرافي موجب بركناري و محروميت آدمي از يك يا چند واقعيت مي‌گردد. و چون عوامل لغزش و انحراف از همه جهات پيرامون آدمي را فراگرفته است به قول مولوي:

رابطه صداقت با ساير صفات (139)

اي هميشه حاجت ما را پناه بار ديگر ما غلط كرديم راه

دم به دم وابسته دام نويم هر يكي گر باز و سيمرغي شديم

صد هزاران دام و دانه است اي خدا ما چو مرغان حريص و بي‌نوا

در نتيجه مسير آدمي در اين زندگاني از پرتگاه باريكي كشيده شده است كه دائما در معرض سقوط مي‌باشد صدق و وفا نگهدارنده آدمي در اين پرتگــاه هـولنـاك است كه به نـاچـار بايد در آن حركت كند.(1)

در اين جا لازم است كه به يك نكته مهم توجه كنيم و آن اين است كه دو كلمه لغزش و انحراف به جهت كثرت و شيوع استعمالي كه در اطلاعات عمومي ما دارند موجب شده است كه ما از دقت لازم و كافي در معناي واقعي و نتايج آن محروم بمانيم و لذا معمولاً نمي‌دانيم كه معنا و نتيجه لغزش و انحراف از دستورات الهي و فريادهاي وجدان مـوجوديت ما را پوچ و در برابر واقعيات محــو و نــابــود مي‌ســازد.