صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 126

«...وَ بَشِّرِ الَّذينَ‌امَنُـواآ اَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ...: و كساني را كه ايمان‌آورده‌اندبشارت‌ده كه نزدپروردگار خود منزلتي‌صادقانه‌دارند.» (1)

در اين‌كه منظور از قدم صدق چيست؟ در ميان مفسران بحث است و نظرات مختلفي داده شده كه در ذيل آن‌ها را به طور مختصر بيان مي‌نمــاييــم.

در مجمع‌البيان آمده ازهري مي‌گويد: «اَلْقَدَمُ، اَلشَّئْيُ الَّذي تَقْدِمُهُ قُدّامَكَ لِيَكُونَ عُدَّةً لَكَ حَتّي تَقْدِمَ عَلَيْهِ: قدم چيزي است كه آن را پيش مي‌فــرستــي تا جان مايه و سرمايه تو باشد و تو بر آن وارد شوي.» (2)

از ابوعبيده و كسائي نقل شده كه عرب قدم به كسي مي‌گويد كه در نيكــي يا بــدي سبقــت گــرفتــه است. (3)

در تفسير الميزان آمده مراد از قدم صدق منزلت راستين است و آيه «في مَقْعَـدِ صِـدْقٍ عِنْـدَ مَليـكٍ مُقْتَدِرٍ» (4) نيز به همين معني اشاره دارد و در شرح قدم صدق بايد گفت به دنباله ايمان درجه و منزلتي در نزد خدا بوجود مي‌آيد، بنابراين صدق در ايمان مستلزم صدق منزلتي است كه به دنباله آن مي‌آيد، پس مؤمنين داراي منزلت راستينند زيرا داراي ايمان راستين بوده‌اند و بنابراين مراد از قدم همان مقام و منزلت است و اطلاق قدم به مقام و منزلت از باب كنايه است از آن رو كه اشغال مكان عادتا به وسيله قدم صورت مي‌گيرد، البته قدم در مورد ماديات به جاي جا و مكان و در مورد معنويات به جاي مقام و منزلت استعمال مي‌شود. در آيه فوق قدم به صدق اضافه شده و صدق يعني شأن و موقعيت راستين صاحب قــدم در حقيقت صــدق قــدم يعني قدمي كه منسوب است به صدق صاحب قــدم يا به اين معني كه چون صاحب قدم شخص راست و صــادقي است، قـدم نيز راست و صادق است.

1- 2 / يونس .
2- طبرسي، «مجمع البيان»، 6/88 .
3- همان مدرك .
4- 55 / قمر .

واژه صدق در قرآن كريم (175)