صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 127

در اين‌جا معناي ديگري نيز براي صدق مي‌توان كرد و آن اين است كه مراد از صدق، طبيعت صدق باشد گويي كه صدق و كذب داراي قدمند. قدم صدق آن است كه ثابت مي‌ماند و از بين نمي‌رود. (1)

در تفسير نمونه نيز سه تفسير براي اين آيه ذكر شده نخست اين‌كه قدم صدق اشاره به آن است كه ايمان سابقه فطري دارد و در حقيقت مؤمنان با ابراز ايمان، مقتضاي فطرت خود را تصديق و تأكيد كرده‌اند، زيرا يكي از معاني قدم، سابقه است چنان‌كه مي‌گويند «لِفُلانٍ قَدَمٌ فِي‌الاِْسْلامِ يا قَدَمٌ فِي‌الْحَرْبِ يعني فلانكس در اسلام يا در جنگ و مبارزه سابقه دارد.

دوم اين‌كه اشاره به مسأله معاد و نعمت‌هاي آخرت باشد زيرا يكي از معاني قدم مقام و منزلت است به تناسب اين‌كه انسان با پاي خود به منزلگاهش وارد مي‌شود، يعني براي افراد باايمان مقام و منزلت ثابت و مسلمــي در پيشگــاه خــدا است كه هيــچ‌چيــز نمي‌تــوانــد آن را تغييــر دهــد و دگـرگـون سازد.

1- طباطبايي، «تفسير الميزان»، 10/12 و 11 .

(176) صداقت و سيماي صادقين

سوم اين‌كه قدم به معني پيشوا و رهبر است، يعني براي مؤمنان پيشوا و رهبري صادق فرستاده شده است. روايات متعددي كه در تفاسير شيعه و اهل تسنن در ذيل اين آيه وارد شده و قدم صدق را به شخص پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله يا ولايت علي عليه‌السلام تفسير كرده است مؤيد همين معني است. (1) محتمل است منظور از قدم صدق خود اعمال صالح باشد كه در پيشگاه خدا براي آن‌ها و به كوشش و تلاش آن‌ها ذخيره شده است نه پاداش آن اعمال. (2)

در دعاها نيز قدم صدق آمده چنان‌چه در زيارت عاشورا در دو مورد طلب قدم صدق از خداوند مي‌نمائيم: «فَأسْئَلُ اللّه اَنْ يُثَبِّتَ لي عِنْدَكُم قَـدَمَ صِدْقٍ فِي الدُّنْيـا وَ الاْخِرَةِ».

و در آخر دعا مي‌خوانيم: «اَللّهُمَّ ارْزُقْني شَفاعَةَ الْحُسَيْنِ يَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَيْنِ وَ اَصْحابِ الْحُسَيْنِ الَّذينَ بَذَلُوا مُهَجَهُــــمْ دُونَ الْحُسَيْـــنِ عليه‌السلام ».

1- مكارم شيرازي، «تفسير نمونه»، 8/216 .
2- مكتب اسلام، سال 34، ش 12، راستي در فضيلت، 26 .