صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 161

(226) صداقت و سيماي صادقين

حضرت ابراهيم عليه‌السلام

قرآن كريم چهره حضرت ابراهيم عليه‌السلام را به عنوان انسان نمونه و الگو و اســوه ايمان و اســلام براي تمامي عصرها و نسل‌ها نصب العين ابــدي ساخته اســت.

هرچند در سوره‌هاي مختلف قرآن متناسب با موضوع و مقصود سوره از پيامبراني نام برده و آن‌ها را به عنوان مصداق و مدل عاليقدري از اخلاق و ارزش‌هائي كه در آن سوره محور اصلي بوده، معرفي كرده است اما هريك از آن‌ها با آنكه در زمينه‌هاي مختلف رشد و كمال به تعالي رسيده بودند، تنها در يك يا چند صفت به عنوان اسوه و سمبل در قرآن مطرح شده‌اند، در حالي كه در مورد حضرت ابراهيم عليه‌السلام اين امر جامعيت و عموميت داشته صفات و كمالات متعددي از آن حضرت به نمايش گذاشته شده است، به طوري كه در هر سوره‌اي كه فرازي از زندگي حضرت ابراهيم عليه‌السلام نقل گرديده، دقيقا او را به عنوان مصداق و معلم صفت و ارزشي كه محور آن سوره قرار گرفته معرفي كرده است، دليل اين امر را بايد در توفيق آن پيامبر در امتحانات متعدد و دشوار الهي‌يافت، آن‌چنان‌كه در سوره‌بقره بيان‌شده، وقتي‌خداوند ابراهيم عليه‌السلام را با كلمات مختلفي به بوته امتحان گذاشت و او سربلند و پيروز همچون محصلي كه تمامي دروس مدرسه را با عالي‌ترين نمره گذرانيده باشد، همه ابتلائات را باتمام رسانده شايسته و مخاطب «اِنّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ اِماما» گرديد. از كلمه اِماما كه براي نخستين بار توسط خداوند براي يك انسان جعل شده است و معناي لغوي آن كه رهبر و پيشوا و

صادقين در قرآن و حديث: پيامبران (227)

جلودار هر قوم است، مي‌توان فهميد كه ابراهيم بطور مطلق در همه ابعــاد انساني و ارزش‌هــاي معنوي شايستگــي پيشوائــي را داشته و به عنوان يك مثــال عالي و مدل كامل كمالات انساني براي مردم معرفــي شده است. (1)

خداوند در سوره مريم مي‌فرمايد: «وَاذْكُرْ فِي الْكِتابِ اِبْراهيمَ اِنَّهُ كـانَ صِدّيقا نَبِيّا: و در اين كتاب از ابراهيم ياد كن كه او بسيار راستگو و پيامبــر خـدا بود.» (2)

چنانچه معلوم است كلمه صدّيق مبالغه از صدق مي‌باشد و صدّيق كسي را گويند كه در صدق مبالغه كند يعني آنچه را مي‌كند مي‌گويد و آنچه را كه مي‌گويد مي‌كند و ميانه گفتار و كردارش تناقضي نباشد و ابراهيم عليه‌السلام چنين بود در محيطي كه يك پارچه بت پرست بودند دم از توحيد زد، با پدرش و معاصرينش و با پادشاه بابل درافتاد، خدايان دروغين را شكست و بر آنچه مي‌گفت مقاومت و ايستادگي نمود، تا آنجا كه در آتش افكنده شد و در آخر هم همانطور كه به پدرش وعده داده بود از همه كناره‌گيري و اعتزال جست و خداوند به پاداش اين استقامت اسحق و يعقوب را به او ارزاني داشت و مواعيد ديگري كه خدا به وي داده بود را درباره‌اش عمل نمود.

البته بعضي گفته‌اند كلمه صِدّيق صيغه مبالغه تَصْديق است و معنايش اين است كه او مردي كثيرالتصديق نسبت به حق بود، هم زبانش تصديق مي‌كرد و هم به عمل و اين معنا هرچند نزديك به همان معنايي است كه گذشت و هرچند برگشت هر دو يكي است لكن از جهت اين كــه از فعل مزيدٌ فيه صيغــه مبالغه به‌ندرت‌آمده اين معنا بعيد است. (1)