صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 17

و بــر اين اســاس در آيــه «وَ الَّذي جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ»(3) يعنــي آن‌چه را به زبــان بيــان كرده و در عمل آن را قصد كرده بود انجــام رســانيد و محقق داشت.(4)

در قــامــوس آمده مــراد از صــدق در اين آيــه خبــر راست است و به عبارت ديگر مراد از تصديق، ايمان به آن مي‌باشد. البته درباره معني اين آيه و نظرات علما در جاي خود بحث خواهد شد.(5)

1- راغب، «مفردات»، 2/540 .
2- 27 / فتح .
3- 33 / زمر .
4- راغب، «مفردات»،2/541 .
5- قرشي، «قاموس قرآن»، 4/116.

(24) صداقت و سيماي صادقين

معاني اصطلاحي صدق

گرچه منظور از صدق سخن راست مي‌باشد ولي واقعيت اين است كه قول و گفتار خبري در صورتي متصف به صدق و راستي مي‌شود كه هم با ضمير گوينده مطابقت داشته باشند و هم با واقع.(1) در اين رابطه در مفردات چنين آمده صدق مطابقت قول با نيت و ضمير و يا چيزي است كه در آن خبر داده شده است و اين هر دو با هم هستند يعني (صدق نيت و صدق مورد خبر) و هرگاه يكي از اين دو شرط نباشد آن سخن كاملاً صدق نيست بلكه يا به صدق توصيف نمي‌شود و يا گاهي به سخن دروغ وصف مي‌شود و يا بنا بر دو نظر مختلف مي‌باشد (يعني به طور نسبي صدق يا كذب است).(2) به طور مثال اگر كسي بگويد محمّد صلي‌الله‌عليه‌و‌آله پيامبر خداست، اين خبر در صورتي صادق است كه هم گوينده به آن معتقد باشد و هم نبوت حضرت محمّد صلي‌الله‌عليه‌و‌آله در واقع ثابت باشد. در اين صورت اين خبر، صدق مطلق است چرا كه هم گوينده به آن اعتقاد دارد و هم خبر مطابق واقع است، اما اگر كسي بگويد: مسيلمه پيامبر خداست و به آن معتقد نباشد، اين خبر كذب مطلق است زيرا هم خلاف اعتقاد است و هم خلاف واقع.