صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 176

اين نكته حائز اهميت است كه دستور خداوند به اينكه مؤمنان همواره بايد با صادقان باشند دستوري است مطلق و بدون هيچ گونه قيد و شرط و اين معني جز در مورد معصومين امكان‌پذير نيست. زيرا غيرمعصوم ممكن است خطا كند و در آن حال بايد از او جدا شد زيرا پيروي از او باعث گمراهي و افتادن در ورطه خطاها و گناهان خواهد شد. پس كسي كه در همه حال مي‌توان در كنار او و پيرو او بود جز معصومان نخواهند بود. بنابراين منظور از صادقين در اين آيه هر فرد راستگويي نيست بلكه صادقاني هستند كه سخن خلاف نه عمدا نه از روي سهو در آن‌ها راه ندارد، (1) در نتيجه اين آيه بر معصوم بودن صادقين دلالت داشته و مؤمنين را به پيروي از آن‌ها دستور مي‌دهد. فخر رازي نيز در تفسيرش ذيل اين آيه مباركه مي‌گويد: «اينكه مي‌فرمايند «يآ اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا اتَّقُوا اللّهَ» يعني مؤمنين را به تقوي امر كرده و اين امر نشان مي‌دهد كه مأمورين جائزالخطا بوده و ممكن است متقي نباشند و اين آيه دلالت مي‌كند بر آنكه كساني كه جائزالخطا هستندبايد ازكساني‌كه معصوم‌مي‌باشند پيروي‌كرده و اطاعت‌نمايند. (2)

مسأله ديگري كه در رابطه با اين آيه مطرح مي‌شود اين است كه خطاب آيه براي تمام زمان‌ها عموميت داشته و متعلّق به يك زمان خاصي نيست بيشتر علما در اين مورد اتفاق نظر دارند البته قرطبي و بعضي ديگر نظر مخالف دارند، به طور مثال قرطبي مي‌گويد منظور از

1- مكارم شيرازي، «پيام قرآن»، 9/223 .
2- فخر رازي، «تفسير الكبير»، 16/221 .

صادقين در قرآن و حديث: اهل بيت عليهم‌السلام (251)

بودن با صادقين، بودن در يك زمان و مكان معيني است يعني كساني كه با پيامبر همراه بودند و در زمان ايشان از پيروان و صحابه ايشان بودند آن‌ها مصداق صادقين هستند و كساني كه با آن‌ها همراه نبودند از صادقين محسوب نمي‌شوند. مانند منافقين و يا كساني كه از پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله جدا شده بودند. البته اين احتمال صحيح نيست زيرا اين آيه خطاب به عامه مؤمنين است و به طور خاص به زمان و عدّه معيني اختصاص پيدا نكرده پس البته شامل همراهان و اصحاب پيامبر نيز مي‌شود ولي اگر بخواهيم كه اين آيه را فقط به اصحاب پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله اختصاص دهيم نياز به قرينه و دليل واضح و قويي دارد كه اين امر را براي ما به اثبات برساند در صورتي كه اين قرينه اصلاً وجود ندارد.

فخر رازي نيز در اين باب مي‌گويد: منظور از «كُونُوا مَعَ الصّادِقينَ» بودن با آنان در همه زمان‌ها و اعصار است و اختصاص به زمان معيني ندارد و چنانچه قبلاً ذكر شد فخررازي معتقد است صادقين بايد معصوم باشند اين نظر فخر رازي در تفسيرش در ذيل آيه مباركه فوق آمده البته او در ادامه مي‌گويد كه ما معتقديم معصوم مجموع امت است كه البتــه در رابطـه با آن بحث خواهيــم نمود. (1)

چنانچه گفته شد از نظر علماي شيعه منظور از «كُونُوا مَعَ الصّادِقينَ»، پيروي و اتبّاع از ايشان بوده و اين خود مستلزم آن است كه صادقين افرادي منزه از عيوب و گناه بوده و معصوم از هرگونه خطا

1- رسالة القرآن، ش 148، الصادقين .

(252) صداقت و سيماي صادقين