صداقت و سیمای صادقین در قرآن و حدیث صفحه 18

اگر منافقي بگويد محمّد صلي‌الله‌عليه‌و‌آله پيامبر خداست، اين خبر نه كذب مطلــق اســت و نــه صــدق مطلق، بلكه به لحاظ مخالفت با اعتقاد، مفهوم صدق در لغت و اصطلاح و واژه‌هاي مشتق از آن (25)

1- بهشتــي، «مكتــب اسلام»، ســال 34،9/35 .
2- راغب، «مفردات»، 2/539.

كذب نسبي و به لحاظ موافقت با واقع، صدق نسبي است. به همين جهـت است كــه قــرآن مجيــــد فــرمــوده:

«اِذا جاءَكَ الْمُنافِقُونَ قالُوا نَشْهَدُ اِنَّكَ لَرَسُولُ اللّهِ وَ اللّهُ يَعْلَمُ اِنَّكَ لَرَسُولُهُ وَ اللّهُ يَشْهَدُ اِنَّ الْمُنافِقينَ لَكاذِبُونَ»(1)

هنگامي كه منافقون نزد تو مي‌آيند و مي‌گويند، شهادت مي‌دهيم كه تو پيامبر خدايي و خدا مي‌داند كه تو پيــامبــر اويــي و خـــدا شهادت مي‌دهــد كه منـافقــان دروغگويانند.

اين دروغ‌گويي منافقان به لحاظ مخالفت خبر آن‌ها با واقع نيست، بلكه به لحاظ مخالفت خبر آن‌ها با اعتقــاد و ضميــرشان مي‌باشد.(2)

البته بسياري از علماء، معناي حقيقي صدق را وسيع‌تر از اين معنا در نظر گرفته‌اند، در اين مورد نظرات مختلفي وجود دارد به طور مثال علامه طباطبايي در تفسير الميزان بيان مي‌كند كه كلمه صدق در اصل به معناي اين است كه گفتار و يا خبري كه داده مي‌شود با خارج مطابق باشد و آدمي را كه خبرش مطابق با واقع و خارج باشد صادق مي‌گويند، ولكن از آنجايي كه به طور استعاره و مجاز اعتقاد و عزم اراده را هم قول ناميده‌اند در نتيجه صدق را در آن‌ها نيز استعمال كرده‌اند. بنابراين انساني را هم كه عملش مطابق با اعتقادش باشد و يا كاري كه مي‌كند با اراده و تصميمش مطابق باشد صادق ناميده‌اند. (1) بنابراين راستگويان واقعي كساني هستند كه هم در سخن راست مي‌گويند و هم با عمل و كردار صدق گفتار خود را اثبات مي‌كنند. چون انسان داراي سه بعد است: اعتقاد، عمل و گفتار. موقعي كه راستگو باشد اين هر سه با هم موافق خواهند بود يعني آن چه به جاي مي‌آورد همــان است كه مي‌گـويد و آن چه مي‌گويد همان است كه عقيده دارد.

1- 1 / منافقون .
2- بهشتــي، «مكتــب اســـلام»، ســال 34،9/35 و 36 .