عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها صفحه 630

فرماندهی سپاه شام را که به سی‌هزار تن می‌رسید عبیداللَّه بن زیاد بر عهده داشت. این نبرد سه روز به طول انجامید و توّابین در این چند روز با انگیزه فراوان و پایمردی زیاد، با لشکر شام می‌جنگیدند و گروهی زیادی از آنان را به قتل رساندند.

فرماندهی لشکر توّابین به عهده سلیمان بن صرد بود و پس از شهادت وی، مسیّب بن نجبه و پس از کشته شدن او، عبداللَّه بن سعد بن نُفیل و پس از او، رفاعة بن شدّاد فرماندهی لشکر توّابین را بر عهده داشتند.

در این نبرد سران انقلاب- به جز رفاعة بن شدّاد- همگی به شهادت رسیدند و رفاعه به همراه تعدادی از یارانش به کوفه بازگشتند و به هواداران مختار پیوستند که بعدها همراه مختار در انتقام از قاتلان امام حسین علیه السلام و یارانش مشارکت جستند. «1»

تحلیل و بررسی ..... ص : 672

آنچه از بررسی این قیام به دست می‌آید، آن است که شهادت امام حسین علیه السلام چنان تأثیری در میان آنان گذاشت که به چیزی جز شستشوی لکّه ننگ بی‌وفایی و عدم نصرت آن حضرت فکر نمی‌کردند. آنها نه طالب فتح و پیروزی بودند و نه برای رسیدن به حکومت و غنایم پیکار می‌کردند. آنها وقتی که از شهر و دیار خویش خارج شدند، می‌دانستند که دیگر باز نخواهند گشت و همه اینها را جناب «سلیمان بن صرد خزاعی» به آنها گوشزد کرده بود و توّابین نیز در پاسخ سلیمان گفتند: «ما برای دنیا و رسیدن به حکومت قیام نمی‌کنیم و هدف ما توبه از گناهان خویش و خونخواهی فرزندان دختر رسول خداست». «2»

آنان در واقع می‌خواستند با کشتن و کشته شدن، از عذابی که به روح و جانشان

__________________________________________________
(1). برگرفته از کامل ابن‌اثیر، ج 4، ص 158- 186 (با تلخیص فراوان) همچنین رجوع کنید به: مقتل الحسین ابومخنف، ص 248- 310 و تاریخ طبری، ج 4، ص 426- 471
(2). کامل ابن اثیر، ج 4، ص 176