- دیباچه 1
- تشکر 3
- مقدمه 5
- گذر ی بر منابع 7
- مرور ی بر مطالعات جدید 9
- اشاره 14
- فصل اول: جغرافیا ی طبیعی کوفه 14
- ١. مفهوم شناسی 15
- الف) دلیل نامگذار ی کوفه 15
- پنج - کوفه الخُلد: 17
- سه -خَدّ العَذْراء: 17
- دو - سورستان: 17
- چهار - کوفه الجُند: 17
- یک - کوفان: 17
- ب) نام ها ی کوفه 17
- اشاره 17
- ج) تاریخچه اجمالی کوفه 18
- هفت- دارالهجره. 18
- شش- منزل جهاد. 18
- ٢. تأسیس شهر کوفه 20
- الف) طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع 21
- اشاره 21
- ب) مساحت 21
- ٣. مباحث جغرافیایی 21
- ج) حدود و ثغور 22
- د) زمین 23
- ه) آب و هوا 25
- و) جمعیت 26
- چهارم - شقائق: 30
- اول - اُقحُوان: 30
- اشاره 30
- یک - گیاهان قبل از بنیان گذار ی کوفه 30
- سوم - خزامی: 30
- دوم - حلفاء: 30
- ز) گیاهان و درختان کوفه 30
- اشاره 31
- دو - درختان و گیاهان بعد از شهرشدن کوفه 31
- ششم - قِیْصوم: 31
- اول - درختان 31
- پنجم - شیح: 31
- هفتم - نَصی: نوعی گیاه ساقه دراز سفید است که در چراگاه، بسیار از آن استفاده می شد. هرگاه ساقه این گیاه، ضخیم و خشک می شد، به آن «حَلی» می گفتند. 31
- دوم - گیاهان 34
- 4. حیوانات 38
- الف) حیوانات خشکی 38
- اشاره 38
- اشاره 38
- اول - شتر و انواع آن 39
- دوم - گاو 39
- یک - حیوانات اهلی 39
- اشاره 39
- سوم - اسب 39
- پنجم - قاطر 41
- ششم - گوسفند 41
- چهارم - الاغ 41
- دهم - گربه 42
- نهم - مرغابی (اردک) 42
- هشتم - مرغ 42
- هفتم - کبوتر 42
- دو - حیوانات غیراهلی 43
- اول - موش 43
- یازدهم - سگ 43
- دوازدهم - خوک 43
- دوم - کلاغ (غُراب) 43
- دو - مارماهی 44
- ب) حیوانات آبی 44
- چهارم - شترمرغ (ظَلیم \شترمرغ نر) 44
- اشاره 44
- سوم - روباه ( ثعلب) 44
- یک - ماهی بَنانی (سَمَک بَنانی) 44
- پنجم - آهو (ظبی) 44
- ششم - سوسمار (ضبّ) 44
- اشاره 45
- 5. نهرها ی کوفه 45
- سه - زِمّیر 45
- الف) نهر عَلْقَمَه (نهر عَلْقَمی) 47
- ج) نهر نیل 47
- ب) نهر سُورا 47
- ط) نهر قَوْرا 48
- ه) نهر سَدیر 48
- و) نهر سَیلحین (سیلحون) 48
- د) نهر تاجیه 48
- ح) نهر صَرصَر 48
- ز) نهر صَراه 48
- ن) نهر شیلی 49
- ک) نهر خُرشیذ 49
- ی) نهر کوثی 49
- ل) نهر بَلْخ 49
- م) نهر بُوَیب 49
- الف) ساتیدَما 50
- اشاره 50
- 6. کوه های کوفه 50
- ب) کوفان 50
- ٧. چاه ها ی کوفه 51
- ب) چاه جُعد (بئر جعد) 51
- الف) چاه حضرت علی (علیه السلام) (بئر علی) 51
- اشاره 51
- اشاره 52
- ٩. توابع شهر کوفه و روستاها ی آن 52
- ج) چاه قصر دارالاماره 52
- د) چاه مُبارک 52
- ٨. چشمه ها ی کوفه 52
- دو - اَقساس مالک 53
- یک - إسْتینیاء 53
- سه - اُکَیْراح 54
- چهار - بانِقْیا 54
- شش - بَدیق 54
- پنج - بداه 54
- هفت - بَرْثَه 55
- ده - تَلّبَوَنّا 55
- هشت - بَرَدان 55
- نه - بَقیقا 55
- یازده - جُبّه 55
- دوازده - جُرْزَه 55
- سیزده - جَرَعه 55
- پانزده - حَروراء 56
- شانزده - جَصّاصه 56
- هفده - حیره 56
- چهارده - جِسْر 56
- هجده - خانِقَیْن 57
- بیست و دو - خَفیّه 58
- نوزده - خَرّاره 58
- بیست و سه - خَنْدَق سابور (خندق شاپور) 58
- بیست - خُصوص 58
- بیست و چهار - خَوَرْنَق 58
- بیست و یک - خَفّان 58
- بیست و شش - دُوما (دُرمَه) 59
- بیست و پنج - دُوران 59
- بیست و هفت - زُرارَه 59
- سی و دو - سَوادیّه 60
- بیست و نه - زَیْدان 60
- سی و یک - سَنینِیا 60
- بیست و هشت - زَُوْرَه 60
- سی - سَکِن 60
- سی و چهار - سَیْلَحون (سَیْلَحین) 61
- سی و سه - سِیْب 61
- سی و هفت - صَریفین 61
- سی و هشت - صِنّین 61
- سی و شش - شیلی 61
- سی و پنج - شانیا 61
- سی و نه - طِیَزناباذ (ضَیزَناباذ) 62
- چهل و یک - عَین جَمَل 62
- چهل - عَقْر (عقر بابل) 62
- چهل و پنج - غَرِیّان 63
- چهل و دو - عین صَید 63
- چهل و چهار - غاضِریَّه 63
- چهل و سه - عین ظَبْی 63
- چهل و شش - غَطَط 64
- چهل و هفت - قادسیه 64
- چهل و هشت - قَرْیَه اَبی صَلابَه 65
- چهل و نه - قریه ذی الکفل 65
- پنجاه - قَسّین 65
- پنجاه و یک - قصرالعَدَسیّین 65
- پنجاه و دو - قُطْقُطانه 65
- پنجاه و چهار - کُوَیفه عمرو (کویفه ابن عُمَر) 66
- پنجاه و پنج - لِسان 66
- پنجاه و شش - لَعْلَع 66
- پنجاه و سه - قَوْرا 66
- پنجاه و نه - نَجَف 67
- پنجاه و هشت - مِلْطاط 67
- پنجاه و هفت - مَلَح 67
- شصت - نُخَیْلَه 67
- شصت و سه - وادِی السِّباع 68
- شصت و دو - نُعْماباذ 68
- شصت و یک - نَشاسْتَج 68
- ١٠. باغ ها ی کوفه 68
- ١٢. دیرها ی کوفه (دیارات کوفه) 70
- اشاره 70
- ١١. دروازه ها ی کوفه 70
- الف) دیارات الأساقف 73
- ج) دیر الجَماجِم 73
- ب) دیر اَعْوَر 73
- ه) دیر حِنَّه 74
- د) دیر حُرْمه 74
- ح) دیر سلسله 75
- ز) دیر سِرجِس (سرجیس) 75
- ط) دیر السَّوا 75
- و) دیر زُراره 75
- ک) دیر قُرَّه 76
- م) دیر مَرْعَبْدا 76
- ل) دیر کعب 76
- ی) دیر الشّاء 76
- ن) دیر هند الصغری 76
- س) دیر هند الکبری 77
- اشاره 78
- فصل دوم: شهرساز ی و معمار ی کوفه 78
- مقدمه 79
- یک - شکل ظاهر ی، تعداد اتاق ها و وضعیت داخلی خانه ها 80
- ١. خانه ها 80
- الف) سبک و سیاق خانه ساز ی 80
- دو - نورگیرها 87
- ب) مصالح ساختمانی 87
- اول - خانه حضرت علی (علیه السلام) 90
- اشاره 90
- ج) خانه ها ی افراد مشهور و معروف 90
- یک - خانه ها ی واقع در مرکز شهر 90
- اشاره 90
- چهارم - خانه ولید بن عُقْبه 92
- سوم - خانه عبدالله بن مسعود 92
- پنجم - خانه عُماره بن عُقْبَه 92
- دوم - خانه جُعْدَه بن هبیره مخزومی 92
- هفتم - خانه حُذَیفه بن یَمان 93
- ششم - خانه ابوموسی اشعری 93
- هشتم و نهم - خانه سلمان بن ربیعه باهلی و مُسَیّب بن نَجْبَه فَزاریّ 93
- دهم - خانه عمرو بن حُرَیث 93
- دوازدهم - خانه خالد بن عرفطه 94
- چهاردهم - خانه ابن حکیم 94
- یازدهم - خانه طَلْحه بن عبیدالله 94
- سیزدهم - خانه سَعد بن قیس 94
- اول - خانه خَبّاب بن اَرَت 95
- دوم - خانه زید بن ارْقَم انصاری 95
- سوم - خانه جَریر بن عبدالله بجلی 95
- دو - خانه ها ی واقع در محله ها ی شهر 95
- پانزدهم - خانه مختار بن ابی عُبَیده ثَقَفی 95
- چهارم - خانه عدی بن حاتم طائی 95
- ششم - خانه هانی بن عُرْوه 96
- هفتم - خانه اَشْعث بن قیس 96
- هشتم - خانه قُرظَه بن کَعْب انصاری 96
- پنجم - خانه خُنَیْس بن سَعد 96
- ٢. بازارها 97
- الف) موقعیت بازارها 97
- ب) وضعیت ظاهر ی دکان ها 97
- اشاره 98
- ج) بازارها ی تخصصی 98
- دو - بازار خرمافروشان (سوق التّمارین) 99
- یک - بازار شترفروشان (سوق الابِلْ) 99
- چهار - بازار کرباس فروشان 100
- سه - بازار ماهی فروشان 100
- شش - بازار اسب فروشان (سوق البَراذین) 100
- پنج - بازار کفش فروشان (سوق الحَذّائین) 100
- نه - بازار روغن فروشان (سوق الزیّاتین) 101
- هفت - بازار صیرفی ها (رَحْبَهُ الصیارف) 101
- هشت - بازار شمشیرفروشان (صَیاقله) 101
- ده - بازار صابون سازان (اصحاب الصابون) 102
- سیزده - بازار خرید و فروش مرغ 102
- یازده - بازار گوسفند (سَوْق الغَنَم) 102
- دوازده - بازار گربه فروشان 102
- نوزده - بازار سرکه فروش ها (سوق الخلاّلین) 103
- شانزده - بازار انواع گستردنی ها مانند فرش، گلیم و. . . (اصحاب الأنماط) 103
- پانزده - بازار رفوگرها (سوق الرفّاثین) 103
- چهارده - بازار زین سازان یا زین فروشان (سوق السَرّاجین) 103
- هیجده - بازار سویق فروشان (قاووت فروشان) (سوق السوّاقین) 103
- هفده - بازار خَزّفروشان (اصحاب الخزّ) 103
- بیست و شش - بازار گازران یا رخت شویان (سوق القَصّارین) 104
- د) نظارت بر بازار 104
- بیست - بازار زرگرها (سوق الصاغه) 104
- بیست و پنج - بازار صحّاف ها ( سوق الورّاقین) 104
- بیست و یک - بازار عطرفروشان (سوق الحَنّاطین) 104
- بیست و دو- بازار آهنگران (سوق الحدّادین) 104
- بیست و سه - بازار گل فروشان (باعَه الأزْهار) 104
- بیست و چهار - بازار خیاطها (سوق الخیاطین) 104
- اشاره 107
- ٣. مساجدکوفه 107
- اشاره 108
- اول - مسجد جامع کوفه قبل از اسلام 108
- یک- مسجد جامع کوفه در گذر تاریخ 108
- الف) مسجد جامع کوفه (تصویرهای شماره 5 - ١) 108
- دوم- مسجد در زمان سعد بن ابی وقاص 109
- سوم - مسجد در زمان زیاد بن ابیه 113
- دوم - باب الفیل 115
- اول - باب السُدَّه 115
- اشاره 115
- دو - درها ی مسجد جامع 115
- سوم- باب الکنده 116
- چهارم- باب الأنماط 117
- سه - ستون ها ی مسجد جامع 117
- دوم - بیت الطشت 118
- اشاره 118
- چهار - مکان ها ی تاریخی در مسجد جامع 118
- اول - دکّه القضاء 118
- چهارم - تَنُّور 119
- سوم - سفینه نوح 119
- پنجم - محراب حضرت علی (علیه السلام) 119
- شش - فاصله مسجد تا دارالاماره 120
- پنج - دستشویی و وضوخانه مسجد جامع کوفه 120
- هفت - مسجد جامع کوفه از منظر باستان شناسی 121
- ب) دیگر مساجد 123
- اشاره 123
- یک - مساجد مبارکه 124
- اول - مسجد سَهْلَه 124
- اشاره 124
- دوم- مسجد بنی کاهل 125
- پنجم - مسجد غَنّی 126
- سوم - مسجد صَعْصَعَه بن صوحان 126
- چهارم - مسجد زید بن صوحان 126
- هشتم - مسجد الحمراء 127
- هفتم - مسجد جُعْفی 127
- ششم - مسجد حَنّانه 127
- اشاره 128
- دو - مساجد ملعونه 128
- اول - مسجد اَشعث 129
- چهارم - مسجد شَبَث 129
- دوم - مسجد جَریر 129
- پنجم - مسجد تَیم (مسجد بنوتَیِم) 129
- سوم - مسجد سَمّاک 129
- ششم - مسجد ثَقیف 130
- سه - مساجد دیگر 130
- هفتم - مسجدی در الحمراء 130
- اول - مسجد جُهَیْنَه (مسجد بنودُهمان) 130
- اشاره 130
- دوم - مسجد بنی مَخْزوم 131
- سوم - مسجد بنی عبدالله بن دارِم 131
- چهارم - مسجد بنی جَذیمه 131
- پنجم - مسجد بنی عَنْزَه (مسجد بنوعناز یا مسجد بنی عنز) 131
- ششم - مسجد سَکون (مسجد بنی سکون) 132
- هفتم - مسجد قُصّاص 132
- نهم - مسجد بنی سُنْبُس (مسجد عدی بن حاتَم) 132
- هشتم - مسجد عبدالقیس 132
- سیزدهم - مسجد اَحْمَس (مسجد مُزَیْنه) 133
- یازدهم - مسجد بنی بَهْدَلَه 133
- دوازدهم - مسجد اَنْصار 133
- دهم - مسجد بنی مُقاصف 133
- نوزدهم - مسجد نَخَعْ 134
- پانزدهم - مسجد بنی البَدّاء 134
- بیستم - مسجد بنی مُرّا 134
- هفدهم - مسجد بنی هِلال 134
- هجدهم - مسجد بنی الشیطان 134
- چهاردهم - مسجد بنی اَوْد 134
- شانزدهم - مسجد بنی ذُهَل 134
- یک - قصر در زمان سعد 135
- اشاره 135
- اشاره 135
- 4. قصر دارالاماره 135
- الف) دارالاماره از دیدگاه منابع تاریخی 135
- دو - قصر در زمان زیاد 137
- ب) دارالاماره از منظر حفاری های باستان شناسی 138
- اشاره 138
- دو - شکل هندسی قصر و مساحت آن 139
- یک - موقعیت قصر 139
- چهار - برج های قصر 140
- سه - دیوارهای قصر 140
- پنج - درهای ورودی قصر (مداخل) 141
- شش - اطاق ها، ایوان ها، رواق ها، سالن ها و آشپزخانه های داخل قصر 141
- هفت - حمام و مخزن و فاضلاب 145
- هشت - طِمار 146
- نه - مصالح ساختمانی دارالإماره 147
- 5. زندان کوفه 148
- 6. میدان اصلی شهر 149
- اشاره 149
- الف) مرکز شهر (صحن) 150
- ب) رحبه (رحبه علیّ و رحبه الصَیارف) 151
- ج) آریّ 152
- اشاره 153
- الف) خیابان ها 153
- ٧. معابر (خیابان ها، چهارسوها و کوچه ها) 153
- اندازه خیابان ها 155
- سکّه دار الرومیین 156
- سکّه لحّام جریر 156
- سکّه عُمَیْرَه 157
- سکّه شَبَث 157
- سکّه الثَوْریین (سکّه الثَوْر) 157
- سکّه علاء بن مِحْرز 157
- سکّه بنی جذیمه 157
- سکّه الموالی 157
- ب) چهارسوها 158
- دو - چهارسوی بَجیله 158
- یک - چهارسوی خُنَیْس 158
- سکّه البَرید 158
- اشاره 158
- سه - چهارسوی هَمْدان 159
- چهار - چهارسوی کِنْده 159
- ج) کوچه ها 159
- ٩. حمام ها 160
- ٨. کاروان سراها و مهمان خانه ها 160
- اشاره 160
- ج) حمام مَهْبَذان 163
- الف) حمام اَعْیَن 163
- د/ ه) حمام عمرو بن حریث و حمام قطان (قَطَن) بن عبدالله 163
- ب) حمام عمر بن سعد 163
- ١٠. مکان های عمومی 164
- اشاره 164
- الف) جبّانات و گورستان ها 164
- و) حمام ابن بَرْدَه 164
- اشاره 164
- یک - جبّانه های یمنی ها (قحطانی ها) 165
- اشاره 165
- سوم - جبّانه بِشْر 166
- دوم - جبّانه کِنْده 166
- چهارم - جبّانه مراد 166
- پنجم - جبّانه مِخْنَف (جبّانه اَزْد) 166
- اول - جبّانه سبیع (جبانه الحشاشین) 166
- اول - جبّانه (ثُوَیَّه) 167
- ششم - جبّانه الصائدیین 167
- اشاره 167
- دو - جبّانه های عدنانی ها 167
- دوم - جبّانه عَرْزَم 168
- سوم - جبّانه سالم (جبّانه بنی سلول) 168
- چهار - قبر رُشَید هَجری 169
- اشاره 169
- سه - آرامگاه مختار بن عبید ثقفی 169
- چهارم - جبّانه اتبر 169
- دو - آرامگاه هانی بن عروه 169
- سه - آرامگاه های خارج از جبانات 169
- یک - آرامگاه مسلم بن عقیل٧ 169
- پنج - قبر عبدالله بن عفیف اَزْدی 170
- اشاره 170
- شش - قبر میثم تمّار 170
- ب) صحراها 170
- سه - صحرای بنی یَشْکُر 171
- چهار - صحرای بَرْدَخْت 171
- پنج - صحرای بنی قَرار 171
- دو - صحرای بنی عامر 171
- یک - صحرای اُثَیر (بنی اُثَیر) 171
- هفت - صحرای سالم 172
- ج) کُناسَه 172
- شش - صحرای شَبَث 172
- هشت - صحرای عَبْدالقِیْس 172
- د) سَبْخَه 173
- ه) دارالرزق 174
- و) جسر کوفه (پُل کوفه) 174
- ح) عاقول (شاهجان) 175
- ز) سیل بند کوفه (مُسَنّاه جابر) 175
- فصل سوم: مردم شناسی و روان شناسی مردم 176
- اشاره 176
- کوفه 176
- ١. خلقیات روحی و روانی 177
- اشاره 177
- یک - شجاعت 178
- الف) ویژگی های مثبت کوفیان 178
- دو - ایمان و حمیت دینی 179
- سه - علم 180
- یک - دنیاطلبی 181
- ب) ویژگی ها و صفت های منفی کوفیان 181
- اشاره 181
- دو - نظام ناپذیری 183
- چهار - تابع احساسات بودن 185
- سه - اجتهادات نابجا 185
- پنج - غَدَر و فریب کاری 186
- هفت - خیانت گری 188
- شش - بخل 188
- ٢. مناسبات انسانی 188
- اشاره 188
- الف) سلام کردن 189
- د) خداحافظی کردن 190
- ج) معانقه 190
- ه) ایستادن برای احترام 190
- ب) مصافحه 190
- اشاره 191
- ٣. دسته بندی طبقات مختلف اجتماعی 191
- و) عطسه نمودن 191
- ز) مناسبات دیگر 191
- الف) دسته بندی قبیله ای 192
- ب) دسته بندی نژادی 193
- ج) دسته بندی دینی 195
- د) دسته بندی سیاسی - مذهبی مسلمانان 196
- ه) دسته بندی طبقاتی 198
- اشاره 204
- فصل چهارم: وضعیت اقتصادی کوفه 204
- یک - کیفیت سکه زدن 205
- ١. چگونگی داد و ستد و معاملات 205
- اشاره 205
- الف) نوع پول رایج 205
- دو - سکه در صدر اسلام 206
- سه - انواع سکه ها و وزن آنها 208
- اشاره 208
- سوم - درهم های جَوارقی 209
- دوم - درهم های طبری 209
- اول - درهم های بَغْلی 209
- چهار - سکه های غیرخالص 210
- ب) چک، سفته و حواله 212
- الف) فضیلت تجارت 213
- ب) آداب تجارت 213
- ٢. تجارت 213
- ج) اجمالی از تاریخ تجارت در کوفه 216
- د) کاروان های تجاری 218
- یک - مسیر شرق کوفه 219
- ه) مسیرهای تجاری 219
- دو - مسیر جنوب کوفه 219
- ٣. دام داری 219
- اشاره 219
- سه - مسیر غرب کوفه 219
- اشاره 220
- اشاره 220
- الف) صناعات 220
- 4. مشاغل 220
- یک - بنایی و معماری 220
- دو - خشت زنی و قالب ریزی آجر 221
- سه - گچ کاری 221
- چهار - کاشی سازی 221
- هفت - مس گری 222
- پنج - شیشه گری 222
- شش - سفال گری 222
- نُه - نجّاری 223
- هشت - آهن گری 223
- ده - زرگری 224
- یازده - صابون سازی 224
- پانزده - دباغی 225
- دوازده - عطرسازی 225
- سیزده - آسیابانی 225
- چهارده - روغن کشی 225
- هجده - حصیربافی 226
- هفده - رنگ رزی 226
- شانزده - کفش سازی 226
- نوزده - پشم ریسی 226
- بیست - خیمه سازی 227
- بیست و یک - بافندگی 227
- اشاره 228
- بیست و دو - خیاطی 228
- ب) مشاغل واسطه ای 228
- سه - بقّالی 229
- یک - صرّافی 229
- دو - قصابی 229
- یک - حمّامی 230
- شش - سمساری 230
- چهار - علف فروشی 230
- ج) مشاغل خدماتی 230
- پنج - پارچه فروشی 230
- دو - حَجّامی 230
- اشاره 230
- چهار - نظافت گری شهر 231
- سه - قَصّاری 231
- پنج - پزشکی 231
- 5. واردات 232
- 6. صادرات 235
- ٧. کشاورزی 236
- چگونگی آبیاری 236
- ٨. راه های درآمد کوفه 239
- یک - خَراج 239
- الف) راه های درآمد حکومت کوفه 239
- اشاره 239
- سه - جزیه 242
- دو - صدقه 242
- پنج - مالیات بر تجارت 243
- چهار - غنایم جنگی 243
- شش - هدایای عید نوروز و مهرگان 244
- هفت - زمین های صوافی 244
- ب) هزینه های حکومت کوفه 245
- اشاره 245
- یک - حقوق کارمندان 245
- سه - قرض به مردم 246
- دو - خدمات شهری 246
- پنج - رسیدگی به فقرا و یتیمان 247
- اول - عطاء 247
- هفت - عطاء و رزق 247
- شش - پرداخت به حکومت مرکزی 247
- چهار - نگهداری مقداری از اموال برای مواقع اضطراری 247
- دوم - رزق 253
- ج) سطح زندگی مردم و قیمت بعضی از کالاها 254
- فصل پنجم: مسائل فرهنگی و تعلیم و تربیت 258
- اشاره 258
- ١. تعلیم و تربیت 259
- یک - کلیاتی در باره شعر در صدر اسلام 263
- اشاره 263
- الف) شاعران 263
- ٢. شخصیت های فرهنگی 263
- سوم - تمدن و فرهنگ تازه 264
- دوم - ارتباط اعراب با ملیّت های مختلف 264
- اول - اسلام 264
- چهارم - سیاست 264
- اول - قیس بن عمرو حارثی، معروف به نجاشی 266
- دو - شاعران 266
- اشاره 266
- سوم - جَرْوَل بن اَوْس، معروف به حُطَیئه 267
- دوم - رَبیعه بن مَقْرُوم قیسی 267
- چهارم - شوید بن ابی کاهل 267
- ششم - ظالم بن عمرو بن سفیان، معروف به ابوالاسود دئلی 268
- هفتم - متوکل بن عبدالله بن کُنانه، معروف به متوکل لیثی و متوکل کُنانی 268
- پنجم - نابغه جُعدی 268
- نهم - عبدالله بن زبیر اسدی 269
- هشتم - ابو مَعْرَض مُغَیره بن عبدالله بن مُدْرَکَه، مشهور به اُقَیْشِر اَسَدی 269
- دهم - سُراقه بن مِرْداس بارقی 269
- دوازدهم - ابوالمُصَبَّح عبدالرحمان بن عبدالله، معروف به اَعشی هَمْدان 270
- یازدهم - اَیْمَن بن خُرَیم 270
- سیزدهم - کَعْب بن جُعَیْل 270
- شانزدهم - همّام بن غالب بن صعصعه، معروف به فَرَزْدَق 271
- چهاردهم - مالک بن اسماء بن خارجه فَزاری 271
- پانزدهم - حَکَم بن عبدل اسدی 271
- هفدهم - حَرمَله بن مُنْذِر، معروف به ابوزُبَیْد طایی 272
- بیستم - عُماره بن عقبه بن ابی معیط 273
- نوزدهم - عمرو بن ضابی بن حَرَث بَرْجَمی 273
- بیست و یکم و بیست و دوم و بیست و سوم - نضر، نعمان و نعیم پسران عجلان انصاری خزرجی 273
- هجدهم - سلیمان بن صُرَد خُزاعی 273
- بیست و نهم - عبدالله بن هَمّام 274
- بیست و ششم - اَیاس بن عَثَل طایی 274
- بیست و پنجم - عبدالله بن خلیفه بولایی 274
- بیست و هشتم - رَبیعه بن حُوط 274
- بیست و هفتم - یزید بن مُغْفَل مِذْحجی جُعْفی 274
- بیست و چهارم - فُضاله بن شریک بن سلمان 274
- سی و سوم - وَهَب بن زَمْعَه جَمْحی، معروف به ابودَهْبَل 275
- سی ام - عُمر بن یزید بن هلال نَخَعی 275
- سی و یکم - عبدالله بن حُر جُعفی 275
- سی و چهارم - شُرَیح قاضی 275
- سی و دوم - عَوْف بن عبدالله بن اَحْمَر اَزْدی 275
- سی و پنجم - صعصعه بن صَوْحان 276
- ب) خطیبان 276
- اشاره 276
- سی و ششم - لَبید بن ربیعه عامری 276
- یک - صعصعه بن صَوْحان 277
- سه - زیاد بن ابیه 277
- دو - نعمان بن بشیر 277
- هشت - عابس بن ابی شبیب شاکری همدانی 278
- ج) صحابه، محدثان، فقها و دیگر اندیشمندان 278
- چهار - ولید بن عقبه بن ابی معیط 278
- پنج، شش و هفت - متوکل لیثی، اقیشر اسدی، عبدالله بن زبیر اسدی 278
- ٣. افسانه ها و اسطوره ها 291
- 4. آداب قرائت قرآن 293
- ب) پاکیزه کردن دهان 293
- اشاره 293
- ج) استعاذه 293
- الف) خواندن قرآن با صدای نیکو 293
- و) خشوع 294
- د) ترتیل 294
- ه) تدبّر 294
- ز) کسانی که بهتر است قرآن نخوانند 294
- قاریان قرآن 295
- الف) موسیقی 299
- 5. موسیقی و اعمال خلاف شرع رایج 299
- ب) می خوارگی 301
- الف) آداب نوشتن 302
- 6. کتابت و خط 302
- اشاره 304
- ب) وسایل نوشتن (ادوات کتابت) 304
- ج) خط کوفی 307
- اشاره 312
- فصل ششم: آداب و رسوم 312
- ١. خواستگاری 313
- اشاره 315
- ٢. ازدواج 315
- الف) تعیین مهریه 315
- ب) جهیزیه 316
- ج) خطبه نکاح 316
- د) فاصله بین عقد و عروسی (زفاف) 317
- ه) مراسم عروسی (زفاف) 317
- یک - وقوع عروسی در شب 317
- اشاره 317
- دو - آرایش عروس 317
- پنج - شعرخوانی و دف زدن و تکبیر گفتن در شب عروسی 318
- سه - بردن عروس از خانه پدر به خانه شوهر 318
- چهار - همراهان عروس 318
- شش - نِثار عروسی 319
- هفت - ولیمه عروسی 319
- نُه - تبریک عروسی 320
- هشت - ماندن زنی از خویشان عروس در شب زفاف 320
- اشاره 321
- ده - شستن پای عروس 321
- ٣. مراسم خاک سپاری مردگان 321
- الف) غسل میت (تغسیل) 321
- د) نماز بر میت 323
- ب) تکفین 323
- ج) حنوط 323
- و) تدفین 325
- ه) تشییع جنازه 325
- ز) مراسم بعد از تدفین 327
- الف) اعلان جنگ 329
- 4. جنگ و صلح 329
- ب) سربازگیری 329
- ج) نظام جمع 330
- اول - سلاح های هجومی سبک 332
- اشاره 332
- یک - سلاح های هجومی 332
- د) ادوات و سلاح های جنگی 332
- دوم - سلاح های هجومی سنگین 345
- دو - سلاح های دفاعی 348
- اشاره 348
- اول - سلاح های دفاعی سبک 348
- دوم - سلاح های دفاعی سنگین 353
- ه) تعلیم جنگاوران 354
- و) اسلحه سازی 355
- ز) پیک 355
- ح) صلح 358
- ی) طریقه تقسیم غنایم جنگی 360
- ط) شعارهای جنگی 360
- ک) پرچم 362
- اشاره 363
- ل) واحدهای تشکیل دهنده سپاه 363
- یک - پیاده نظام (رجّاله) 363
- دوم - تعقیب و گریز 364
- اول - حمله 364
- اشاره 364
- دو - سواره نظام (خیّاله، فُرْسان) 364
- سه - تیراندازان (رُماه، نَشّابون) 365
- چهارم - پشتیبانی 365
- سوم - جمع آوری اطلاعات 365
- چهار - کارگران (فَعَلَه) 366
- پنج - واحد خدمات (تدارکات) 366
- م) مراحل جنگ 367
- یک - جمع نیرو 367
- دو - حرکت به سوی دشمن 367
- اشاره 367
- سه - استقرار در لشکرگاه 369
- چهار - آمادگی های قبل از جنگ 370
- پنج - شروع جنگ 371
- شش - تدابیر دفاعی 372
- پنجم -خلیفه 373
- ن) درجات نظامی سپاه اسلام 373
- چهارم - قائد 373
- دوم - فرماندهان واحدهای اصلی (اُمَراء التعبیه) 373
- یک - درجات نظامی سپاه اسلام 373
- سوم - فرمانده گردان (امیر الکُرْدُوس) 373
- اول - فرمانده کل سپاه (امیر الجیش) 373
- اشاره 373
- اشاره 373
- ششم - عریف 374
- دو - درجات نظامی ایرانیان 374
- س) آرایش جنگی 375
- سوم - طُرَنْجار 375
- اشاره 375
- دوم - طُومْرُخ 375
- پنجم - قَمْطَرُخ 375
- سه - درجات نظامی روم 375
- اشاره 375
- ششم - داقْرُخ 375
- اول - بِطْریق 375
- چهارم - قُومِسْ 375
- دو - نظام صَفّ (نظام زَحْف) 376
- یک - نظام کَرّ و فَرّ (هجوم و فرار) 376
- سه - نظام خمیس 377
- اشاره 377
- اول - طلیعه (مقدمه) 378
- سوم - مَیْمَنه 378
- چهارم - مَیْسَره 378
- دوم - قلب 378
- پنجم - ساقه (موَخره) 379
- چهار - نظام کرادیس 381
- ع) جاسوسی 382
- الف) طریقه آتش روشن کردن 384
- 5. پخت وپز 384
- ج) پختن نان 385
- ب) پختن غذا 385
- یک - انتخاب همراه مناسب 387
- 6. سیر و سفر و تفرّج 387
- الف) آداب سفر 387
- سه - برداشتن عصا 387
- اشاره 387
- دو - برداشتن وسایل شخصی ضروری 387
- هفت - مروّت و جوانمردی در سفر 388
- شش - بدرقه مسافر 388
- هشت - شعر و آواز خواندن در سفر 388
- پنج - صدقه دادن 388
- چهار - یاد خدا نمودن 388
- نُه - مسئولیت به عهده گرفتن در سفر 389
- ده - سوغات آوردن از سفر 389
- یازده - مصافحه و معانقه با مسافر 389
- ب) وسایل حمل و نقل 389
- اشاره 391
- ٧. وسایل روشنایی 391
- الف) سِراج (مصباح) 391
- ب) قندیل 392
- د) حرادیّ 393
- ج) شمع 393
- اشاره 394
- ٨. ظروف 394
- ج) بُرْمَه 394
- ب) اِداوَه 394
- الف) ابریق 394
- د) تَوْر 394
- و) جَرَّه 395
- ز) جَفْنَه 395
- ه) جِراب 395
- ح) دَلْو 395
- ی) زِقّ 396
- ل) شَنّ 396
- ط) زِکْوَه 396
- ک) سطیحه 396
- س) ظَبْیَه 397
- م) صَحْفَه 397
- ع) عُکَّه 397
- ن) طَست (طشت) 397
- ق) قِدْر 398
- ص) قَدَح 398
- ر) قِرْبَه 398
- ف) قارُورَه 398
- ث) قَعْب 399
- خ) قُلَّه 399
- ت) قَصْعَه 399
- ش) قَسْ (قَسّه) 399
- غ) کَوْز 400
- ظ) کُوب 400
- ض) کَأْس 400
- ذ) قَوْصَرَه 400
- اج) مِزْوَد (مِزْوَدَه) 401
- او) مِطْهَرَه 401
- اه) مَسْک 401
- اد) مزاده 401
- اب) مِخْضَب 401
- ٩. دوستی 402
- از) مِکْتَلْ 402
- اح) مِهْراس 402
- ١٠. آرایش ظاهری زنان و مردان 404
- اشاره 404
- اشاره 405
- الف) آرایش ها و زینت های مشترک زنان و مردان 405
- یک - استعمال بوهای خوش 405
- اول - عطر 405
- دوم - گیاهان خوشبو 405
- اشاره 405
- اشاره 406
- اول - روغن بنفشه 406
- دو - استعمال روغن های مختلف 406
- سوم - روغن زَنْبَق (زنبه) 407
- چهارم - روغن کُنجد 407
- اشاره 407
- دوم - وَسْمَه (کَتْم) 407
- دوم - روغن بان 407
- اول - حناء 407
- سه - استعمال رنگ ها 407
- پنج - آرایش موها 408
- اشاره 408
- چهار - سرمه کشیدن 408
- ب) زینت ها و آرایش های اختصاصی زنان 409
- ج) زینت ها و آرایش های اختصاصی مردان 410
- ١١. مجالس عمومی و گردهمایی ها 412
- ١٢. سرگرمی و ورزش 414
- اشاره 417
- ١٣. آداب و رسوم مجالس خلفا و امرا 417
- الف) دربان (حاجب) 418
- ب) اذن دخول 419
- ج) کیفیت ورود در مجلس 419
- د) تجمّلات مجلس 420
- ه) پاسبان در مجلس 420
- یک - مواد پارچه ها 421
- اشاره 421
- الف) پارچه ها 421
- و) مرخص شدن از مجلس 421
- ١4. لباس پوشیدن و حجاب 421
- اشاره 421
- دو - نام پارچه ها 421
- چهارم - خَزّ 422
- دوم - بَزّ 422
- سوم - حریر 422
- اول - اِسْتَبْرَق 422
- پنجم - دیباج 423
- هفتم - سُنْدُس 423
- ششم - رَفْرَفْ 423
- نهم - قَزّ 424
- هشتم - قِبْطیّه 424
- دهم - کتان 424
- دوازدهم - مُعَلَّم 425
- چهاردهم - وَشی 425
- یازدهم - کَرْباس 425
- سیزدهم - مُنَیّر 425
- اشاره 426
- ب) لباس ها 426
- یک - پوشش سر 427
- اول - عِمامَه 427
- اشاره 427
- سوم - قَلَنْسُوَه 430
- دوم - بُرْنُس 430
- چهارم - کوفیه و عِقال 431
- پنجم - بُرْقَعْ 431
- هشتم - مِعْجَر 432
- هفتم - خِمار 432
- ششم - نِقاب 432
- نُهم - قِناع و مِقْنَعَه 433
- دهم - لِثام 433
- سوم - بُرْجُد 434
- اشاره 434
- دو - پوشش بدن 434
- دوم - بِجاد 434
- یکم - بَتّ 434
- چهارم - بُرْد 434
- پنجم - بُرْدَه 435
- هفتم - جُبَّه 436
- ششم - ثَوب قِطْری 436
- هشتم - جلْباب 436
- نهم - حِبْرَه (حَبَرَه) 437
- دهم - حُلّه 437
- یازدهم - خمیصه 438
- دوازدهم - دِثار 438
- پانزدهم - رَیْطَه 439
- سیزدهم - دُرّاعَه و مِدْرَع 439
- چهاردهم - رِداء 439
- هفدهم - ساج 440
- هجدهم - سُدوس 440
- شانزدهم - سابِریّ 440
- نوزدهم - سِرْبال 440
- بیست و دوم - طاق 441
- بیست و سوم - طَیْلَسان 441
- بیست و یکم - شَمْلَه 441
- بیستم - شِعار 441
- بیست و پنجم - غِلالَه 442
- بیست و چهارم - عَباء (عَباءَه) 442
- بیست و هفتم - قَسّی 443
- بیست و ششم - قَباء 443
- بیست و هشتم - قَطیفَه 443
- بیست و نهم - قَمیص 444
- سی ام - کِساء (کِسْوَه) 447
- سی و یکم - مُسْتَقَه 448
- سی و سوم - مِطْرَف (مُطْرَف) 448
- سی و دوم - مِسْح 448
- سی و هفتم - نَمِرَه 449
- سی و چهارم - مُقَطَّعَه 449
- سی و ششم - مِلحَفَه 449
- سی و پنجم - مُلاءَه 449
- سی و هشتم - یَلْمَق 450
- اشاره 450
- یکم - اِزار (مِئزَر) 450
- سه - پوشش پایین بدن 450
- دوم - تُبّان 451
- سوم - دِقْرارَه 452
- چهارم - سَراویل 452
- ششم - مِرْط 453
- پنجم - فُوطَه 453
- هفتم - مِنْطَق، مِنْطَقَه، نِطاق 454
- یکم - جَوْرَب 454
- چهار - پوشش کف پا 454
- سوم - خُفّ 454
- دوم - حِذاء 454
- چهارم - نَعل 455
- اشاره 457
- فصل هفتم: نوع تغذیه 457
- الف) تاریخچه ای از غذای عرب 458
- ١. غذاها 458
- ب) وعده های غذایی عرب 460
- اشاره 461
- ج) انواع غذاها 461
- اشاره 461
- اول - غذاهای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) 461
- یک - غذاهای بدون اسم خاص 461
- دوم - غذاهای حضرت علی (علیه السلام) 463
- اشاره 464
- دوم - تلبینَه (تَلبین) 464
- دو - غذاهایی با اسم خاص 464
- سوم - ثَرید 464
- اول - بَکالَه (بَکیله) 464
- چهارم - حریره 465
- پنجم - حَساء 465
- ششم - حَیْس 465
- هفتم - رَبیکَه 466
- هشتم - رَغیده 466
- نهم - رَهیده 467
- دهم - سَخینَه 467
- یازدهم - سِکْبْاج 467
- چهاردهم - صَحْناء (صحناه) 468
- دوازدهم - شِواء 468
- سیزدهم - شُورباجَه 468
- پانزدهم - طَفَیْشزل 468
- هفدهم - فَریقَه 469
- هجدهم - قَدید 469
- شانزدهم - عَصیده 469
- بیست و دوم - هَریسَه 470
- بیست و یکم - وَشیقَه 470
- نوزدهم - مَرَق 470
- بیستم - نارباجه 470
- یک - سُفْره 471
- د) پیش غذا (دسر) 471
- اشاره 471
- و) سفره غذا 471
- ه) سبزیجات همراه غذا 471
- دو- خُوان (خِوان) 472
- سه - طَبَق 472
- چهار - مائده 472
- پنج - نَطْع (نَطَعْ، نِطْع، نِطَع) 472
- ٢. نوشیدنی ها 473
- الف) نوشیدنی های حلال 473
- اشاره 473
- اشاره 473
- یک - شیر 473
- دو - عسل 473
- ب) نوشیدنی های حرام 474
- اشاره 474
- یک - نَبیذ 474
- چهار - انواع عصیر و فشرده 474
- سه - شیره 474
- چهار - مِرْز 475
- پنج - نقیع 475
- سه - فُقّاع 475
- دو - بِتْع (بِتَع) 475
- 4. تنقلات 476
- اشاره 476
- الف) جَوْزینَق 476
- ٣. میوه ها 476
- ب) حَلواء 476
- ج) خَبیص 477
- د) سَویق 477
- ه) فالُوذَج (فالُوذ) 478
- و) لَوْزینَج 479
- فصل هشتم: نظام قضایی و انتظامی 480
- اشاره 480
- اشاره 481
- الف) ابو مَرّه کِنْدی 481
- الف) قاضیان کوفه تا سال 6١ ه. ق 481
- ١. قضا 481
- ب) عُرْوَه بن جُعد (ابی الجُعد) بارقی 481
- اشاره 481
- یک - اولین قاضی 481
- و) ابوموسی اشعری 482
- ه) عبدالله بن مسعود 482
- دو - شُرَیْح بن حارث (حَرَث یا عبدالله یا شراحیل یا هانی) کِندی 482
- د) جَبْر بن قَشْعَمْ کِنْدی 482
- ج) سَلْمان بن رَبیعه باهلی 482
- ب) آیین دادرسی 484
- اشاره 484
- سه - مسروع بن اَجْدَع تمیمی 484
- چهار - عبدالملک بن عُمَیْر لَخْمی 484
- آیین دادرسی مدنی 485
- ج) شرایط و صفات قاضی 486
- د) مجلس قضاوت 487
- یک - قتل (کشتن) 489
- ه) مجازات ها 489
- اشاره 489
- دو - شلاق (جَلد) 490
- دوم - محارب 491
- چهار - زندان (حبس) 491
- اول - سرقت 491
- سه - بریدن دست یا پا (قطع) 491
- اشاره 491
- اول - زندان ابد 492
- دوم - زندان غیر ابد 492
- پنج - تبعید (نفی بلد) 493
- ٢. شرطه 493
- اشاره 495
- الف) والی 495
- ٣. مقامات ادار ی شهر کوفه 495
- ب) رئیسان اسباع و ارباع 500
- ج) عرفا 504
- ه) سرپرست بیت المال 507
- د) مناکب 507
- و) سرپرست دیوان خراج 508
- ز) کاتبان و منشیان 509
- کتابنامه 512
یک - صحرای اُثَیر (بنی اُثَیر)
گاهی از این صحرا با عنوان جبّانه یاد می شود. (1)این صحرا متعلق به قبیله «اسد» بوده و در جنوب غربی کوفه (2)(در محدوده این قبیله و در داخل شهر) قرار داشته است. (نقشه شماره 7، رقم 15 و نقشه شماره 8)
دو - صحرای بنی عامر
این صحرا متعلق به «بنی عامر» از قبیله «قیس» و در محدوده سهم آنها واقع در شرق کوفه بوده است. به این صحرا صحرای بنی جعفر بن کلاب نیز گفته می شد. (3)(نقشه شماره 7، رقم 47)
سه - صحرای بنی یَشْکُر
سه - صحرای بنی یَشْکُر (4)
چهار - صحرای بَرْدَخْت
این صحرا که به قبیله ضَبّه تعلق داشت و منسوب به علی بن خالد شاعر منبّی، عروف به بَرْدَخت بود، در محدوده قبیله «ضَبّه» در جنوب غربی کوفه قرار داشت. (5)(نقشه شماره 7، رقم 19)
پنج - صحرای بنی قَرار
این صحرا نیز که متعلق به قبیله ضَبّه بود، در جنوب غربی کوفه قرار داشت. (6)
1- معجم البلدان، ج 3، ص 394؛ مراصد الاطلاع، ج 2، ص 833.
2- کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص 344.
3- معجم البلدان، ج 3، ص 394؛ کوفه پیدایش شهر اسلامی، صص 352، 360 و 361.
4- معجم البلدان، ج 3، ص 394.
5- فتوح البلدان، ص 283؛ معجم البلدان، ج 3، ص 394؛ کوفه پیداش شهر اسلامی، صص 352 و 360.
6- کوفه پیدایش شهر اسلامی، صص 352 و 360.