- دیباچه 1
- تشکر 3
- مقدمه 5
- گذر ی بر منابع 7
- مرور ی بر مطالعات جدید 9
- اشاره 14
- فصل اول: جغرافیا ی طبیعی کوفه 14
- ١. مفهوم شناسی 15
- الف) دلیل نامگذار ی کوفه 15
- چهار - کوفه الجُند: 17
- سه -خَدّ العَذْراء: 17
- دو - سورستان: 17
- اشاره 17
- ب) نام ها ی کوفه 17
- پنج - کوفه الخُلد: 17
- یک - کوفان: 17
- هفت- دارالهجره. 18
- ج) تاریخچه اجمالی کوفه 18
- شش- منزل جهاد. 18
- ٢. تأسیس شهر کوفه 20
- ب) مساحت 21
- ٣. مباحث جغرافیایی 21
- الف) طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع 21
- اشاره 21
- ج) حدود و ثغور 22
- د) زمین 23
- ه) آب و هوا 25
- و) جمعیت 26
- چهارم - شقائق: 30
- اول - اُقحُوان: 30
- دوم - حلفاء: 30
- سوم - خزامی: 30
- اشاره 30
- یک - گیاهان قبل از بنیان گذار ی کوفه 30
- ز) گیاهان و درختان کوفه 30
- اشاره 31
- ششم - قِیْصوم: 31
- اول - درختان 31
- دو - درختان و گیاهان بعد از شهرشدن کوفه 31
- پنجم - شیح: 31
- هفتم - نَصی: نوعی گیاه ساقه دراز سفید است که در چراگاه، بسیار از آن استفاده می شد. هرگاه ساقه این گیاه، ضخیم و خشک می شد، به آن «حَلی» می گفتند. 31
- دوم - گیاهان 34
- الف) حیوانات خشکی 38
- اشاره 38
- 4. حیوانات 38
- اشاره 38
- اشاره 39
- اول - شتر و انواع آن 39
- یک - حیوانات اهلی 39
- دوم - گاو 39
- سوم - اسب 39
- پنجم - قاطر 41
- ششم - گوسفند 41
- چهارم - الاغ 41
- دهم - گربه 42
- هفتم - کبوتر 42
- نهم - مرغابی (اردک) 42
- هشتم - مرغ 42
- دو - حیوانات غیراهلی 43
- دوم - کلاغ (غُراب) 43
- یازدهم - سگ 43
- دوازدهم - خوک 43
- اول - موش 43
- اشاره 44
- یک - ماهی بَنانی (سَمَک بَنانی) 44
- سوم - روباه ( ثعلب) 44
- دو - مارماهی 44
- چهارم - شترمرغ (ظَلیم \شترمرغ نر) 44
- ب) حیوانات آبی 44
- ششم - سوسمار (ضبّ) 44
- پنجم - آهو (ظبی) 44
- سه - زِمّیر 45
- اشاره 45
- 5. نهرها ی کوفه 45
- ج) نهر نیل 47
- الف) نهر عَلْقَمَه (نهر عَلْقَمی) 47
- ب) نهر سُورا 47
- ه) نهر سَدیر 48
- ز) نهر صَراه 48
- ط) نهر قَوْرا 48
- د) نهر تاجیه 48
- و) نهر سَیلحین (سیلحون) 48
- ح) نهر صَرصَر 48
- ن) نهر شیلی 49
- ی) نهر کوثی 49
- ک) نهر خُرشیذ 49
- م) نهر بُوَیب 49
- ل) نهر بَلْخ 49
- اشاره 50
- الف) ساتیدَما 50
- ب) کوفان 50
- 6. کوه های کوفه 50
- الف) چاه حضرت علی (علیه السلام) (بئر علی) 51
- اشاره 51
- ب) چاه جُعد (بئر جعد) 51
- ٧. چاه ها ی کوفه 51
- ٨. چشمه ها ی کوفه 52
- د) چاه مُبارک 52
- اشاره 52
- ٩. توابع شهر کوفه و روستاها ی آن 52
- ج) چاه قصر دارالاماره 52
- یک - إسْتینیاء 53
- دو - اَقساس مالک 53
- چهار - بانِقْیا 54
- سه - اُکَیْراح 54
- شش - بَدیق 54
- پنج - بداه 54
- هفت - بَرْثَه 55
- سیزده - جَرَعه 55
- نه - بَقیقا 55
- دوازده - جُرْزَه 55
- یازده - جُبّه 55
- ده - تَلّبَوَنّا 55
- هشت - بَرَدان 55
- چهارده - جِسْر 56
- شانزده - جَصّاصه 56
- هفده - حیره 56
- پانزده - حَروراء 56
- هجده - خانِقَیْن 57
- بیست و دو - خَفیّه 58
- بیست و چهار - خَوَرْنَق 58
- بیست و یک - خَفّان 58
- بیست - خُصوص 58
- بیست و سه - خَنْدَق سابور (خندق شاپور) 58
- نوزده - خَرّاره 58
- بیست و هفت - زُرارَه 59
- بیست و شش - دُوما (دُرمَه) 59
- بیست و پنج - دُوران 59
- سی و دو - سَوادیّه 60
- سی و یک - سَنینِیا 60
- بیست و هشت - زَُوْرَه 60
- بیست و نه - زَیْدان 60
- سی - سَکِن 60
- سی و سه - سِیْب 61
- سی و چهار - سَیْلَحون (سَیْلَحین) 61
- سی و هفت - صَریفین 61
- سی و شش - شیلی 61
- سی و هشت - صِنّین 61
- سی و پنج - شانیا 61
- سی و نه - طِیَزناباذ (ضَیزَناباذ) 62
- چهل و یک - عَین جَمَل 62
- چهل - عَقْر (عقر بابل) 62
- چهل و سه - عین ظَبْی 63
- چهل و چهار - غاضِریَّه 63
- چهل و پنج - غَرِیّان 63
- چهل و دو - عین صَید 63
- چهل و شش - غَطَط 64
- چهل و هفت - قادسیه 64
- چهل و هشت - قَرْیَه اَبی صَلابَه 65
- چهل و نه - قریه ذی الکفل 65
- پنجاه و یک - قصرالعَدَسیّین 65
- پنجاه و دو - قُطْقُطانه 65
- پنجاه - قَسّین 65
- پنجاه و پنج - لِسان 66
- پنجاه و چهار - کُوَیفه عمرو (کویفه ابن عُمَر) 66
- پنجاه و شش - لَعْلَع 66
- پنجاه و سه - قَوْرا 66
- پنجاه و هشت - مِلْطاط 67
- پنجاه و نه - نَجَف 67
- شصت - نُخَیْلَه 67
- پنجاه و هفت - مَلَح 67
- شصت و یک - نَشاسْتَج 68
- شصت و سه - وادِی السِّباع 68
- ١٠. باغ ها ی کوفه 68
- شصت و دو - نُعْماباذ 68
- اشاره 70
- ١١. دروازه ها ی کوفه 70
- ١٢. دیرها ی کوفه (دیارات کوفه) 70
- ب) دیر اَعْوَر 73
- الف) دیارات الأساقف 73
- ج) دیر الجَماجِم 73
- ه) دیر حِنَّه 74
- د) دیر حُرْمه 74
- و) دیر زُراره 75
- ز) دیر سِرجِس (سرجیس) 75
- ط) دیر السَّوا 75
- ح) دیر سلسله 75
- ن) دیر هند الصغری 76
- ی) دیر الشّاء 76
- ک) دیر قُرَّه 76
- ل) دیر کعب 76
- م) دیر مَرْعَبْدا 76
- س) دیر هند الکبری 77
- فصل دوم: شهرساز ی و معمار ی کوفه 78
- اشاره 78
- مقدمه 79
- ١. خانه ها 80
- یک - شکل ظاهر ی، تعداد اتاق ها و وضعیت داخلی خانه ها 80
- الف) سبک و سیاق خانه ساز ی 80
- ب) مصالح ساختمانی 87
- دو - نورگیرها 87
- اشاره 90
- اول - خانه حضرت علی (علیه السلام) 90
- ج) خانه ها ی افراد مشهور و معروف 90
- یک - خانه ها ی واقع در مرکز شهر 90
- اشاره 90
- چهارم - خانه ولید بن عُقْبه 92
- سوم - خانه عبدالله بن مسعود 92
- دوم - خانه جُعْدَه بن هبیره مخزومی 92
- پنجم - خانه عُماره بن عُقْبَه 92
- ششم - خانه ابوموسی اشعری 93
- دهم - خانه عمرو بن حُرَیث 93
- هفتم - خانه حُذَیفه بن یَمان 93
- هشتم و نهم - خانه سلمان بن ربیعه باهلی و مُسَیّب بن نَجْبَه فَزاریّ 93
- چهاردهم - خانه ابن حکیم 94
- دوازدهم - خانه خالد بن عرفطه 94
- سیزدهم - خانه سَعد بن قیس 94
- یازدهم - خانه طَلْحه بن عبیدالله 94
- اول - خانه خَبّاب بن اَرَت 95
- دوم - خانه زید بن ارْقَم انصاری 95
- سوم - خانه جَریر بن عبدالله بجلی 95
- چهارم - خانه عدی بن حاتم طائی 95
- دو - خانه ها ی واقع در محله ها ی شهر 95
- پانزدهم - خانه مختار بن ابی عُبَیده ثَقَفی 95
- پنجم - خانه خُنَیْس بن سَعد 96
- ششم - خانه هانی بن عُرْوه 96
- هفتم - خانه اَشْعث بن قیس 96
- هشتم - خانه قُرظَه بن کَعْب انصاری 96
- ٢. بازارها 97
- ب) وضعیت ظاهر ی دکان ها 97
- الف) موقعیت بازارها 97
- اشاره 98
- ج) بازارها ی تخصصی 98
- یک - بازار شترفروشان (سوق الابِلْ) 99
- دو - بازار خرمافروشان (سوق التّمارین) 99
- پنج - بازار کفش فروشان (سوق الحَذّائین) 100
- چهار - بازار کرباس فروشان 100
- شش - بازار اسب فروشان (سوق البَراذین) 100
- سه - بازار ماهی فروشان 100
- نه - بازار روغن فروشان (سوق الزیّاتین) 101
- هشت - بازار شمشیرفروشان (صَیاقله) 101
- هفت - بازار صیرفی ها (رَحْبَهُ الصیارف) 101
- ده - بازار صابون سازان (اصحاب الصابون) 102
- سیزده - بازار خرید و فروش مرغ 102
- دوازده - بازار گربه فروشان 102
- یازده - بازار گوسفند (سَوْق الغَنَم) 102
- نوزده - بازار سرکه فروش ها (سوق الخلاّلین) 103
- پانزده - بازار رفوگرها (سوق الرفّاثین) 103
- چهارده - بازار زین سازان یا زین فروشان (سوق السَرّاجین) 103
- شانزده - بازار انواع گستردنی ها مانند فرش، گلیم و. . . (اصحاب الأنماط) 103
- هیجده - بازار سویق فروشان (قاووت فروشان) (سوق السوّاقین) 103
- هفده - بازار خَزّفروشان (اصحاب الخزّ) 103
- بیست و شش - بازار گازران یا رخت شویان (سوق القَصّارین) 104
- بیست و یک - بازار عطرفروشان (سوق الحَنّاطین) 104
- د) نظارت بر بازار 104
- بیست و پنج - بازار صحّاف ها ( سوق الورّاقین) 104
- بیست و سه - بازار گل فروشان (باعَه الأزْهار) 104
- بیست - بازار زرگرها (سوق الصاغه) 104
- بیست و دو- بازار آهنگران (سوق الحدّادین) 104
- بیست و چهار - بازار خیاطها (سوق الخیاطین) 104
- اشاره 107
- ٣. مساجدکوفه 107
- اول - مسجد جامع کوفه قبل از اسلام 108
- الف) مسجد جامع کوفه (تصویرهای شماره 5 - ١) 108
- یک- مسجد جامع کوفه در گذر تاریخ 108
- اشاره 108
- دوم- مسجد در زمان سعد بن ابی وقاص 109
- سوم - مسجد در زمان زیاد بن ابیه 113
- دوم - باب الفیل 115
- اول - باب السُدَّه 115
- دو - درها ی مسجد جامع 115
- اشاره 115
- سوم- باب الکنده 116
- چهارم- باب الأنماط 117
- سه - ستون ها ی مسجد جامع 117
- دوم - بیت الطشت 118
- اشاره 118
- اول - دکّه القضاء 118
- چهار - مکان ها ی تاریخی در مسجد جامع 118
- چهارم - تَنُّور 119
- سوم - سفینه نوح 119
- پنجم - محراب حضرت علی (علیه السلام) 119
- شش - فاصله مسجد تا دارالاماره 120
- پنج - دستشویی و وضوخانه مسجد جامع کوفه 120
- هفت - مسجد جامع کوفه از منظر باستان شناسی 121
- ب) دیگر مساجد 123
- اشاره 123
- یک - مساجد مبارکه 124
- اول - مسجد سَهْلَه 124
- اشاره 124
- دوم- مسجد بنی کاهل 125
- پنجم - مسجد غَنّی 126
- سوم - مسجد صَعْصَعَه بن صوحان 126
- چهارم - مسجد زید بن صوحان 126
- ششم - مسجد حَنّانه 127
- هشتم - مسجد الحمراء 127
- هفتم - مسجد جُعْفی 127
- دو - مساجد ملعونه 128
- اشاره 128
- پنجم - مسجد تَیم (مسجد بنوتَیِم) 129
- سوم - مسجد سَمّاک 129
- دوم - مسجد جَریر 129
- اول - مسجد اَشعث 129
- چهارم - مسجد شَبَث 129
- اشاره 130
- ششم - مسجد ثَقیف 130
- هفتم - مسجدی در الحمراء 130
- اول - مسجد جُهَیْنَه (مسجد بنودُهمان) 130
- سه - مساجد دیگر 130
- سوم - مسجد بنی عبدالله بن دارِم 131
- پنجم - مسجد بنی عَنْزَه (مسجد بنوعناز یا مسجد بنی عنز) 131
- دوم - مسجد بنی مَخْزوم 131
- چهارم - مسجد بنی جَذیمه 131
- نهم - مسجد بنی سُنْبُس (مسجد عدی بن حاتَم) 132
- ششم - مسجد سَکون (مسجد بنی سکون) 132
- هشتم - مسجد عبدالقیس 132
- هفتم - مسجد قُصّاص 132
- یازدهم - مسجد بنی بَهْدَلَه 133
- سیزدهم - مسجد اَحْمَس (مسجد مُزَیْنه) 133
- دوازدهم - مسجد اَنْصار 133
- دهم - مسجد بنی مُقاصف 133
- پانزدهم - مسجد بنی البَدّاء 134
- نوزدهم - مسجد نَخَعْ 134
- چهاردهم - مسجد بنی اَوْد 134
- هجدهم - مسجد بنی الشیطان 134
- بیستم - مسجد بنی مُرّا 134
- هفدهم - مسجد بنی هِلال 134
- شانزدهم - مسجد بنی ذُهَل 134
- یک - قصر در زمان سعد 135
- اشاره 135
- الف) دارالاماره از دیدگاه منابع تاریخی 135
- اشاره 135
- 4. قصر دارالاماره 135
- دو - قصر در زمان زیاد 137
- ب) دارالاماره از منظر حفاری های باستان شناسی 138
- اشاره 138
- دو - شکل هندسی قصر و مساحت آن 139
- یک - موقعیت قصر 139
- چهار - برج های قصر 140
- سه - دیوارهای قصر 140
- پنج - درهای ورودی قصر (مداخل) 141
- شش - اطاق ها، ایوان ها، رواق ها، سالن ها و آشپزخانه های داخل قصر 141
- هفت - حمام و مخزن و فاضلاب 145
- هشت - طِمار 146
- نه - مصالح ساختمانی دارالإماره 147
- 5. زندان کوفه 148
- اشاره 149
- 6. میدان اصلی شهر 149
- الف) مرکز شهر (صحن) 150
- ب) رحبه (رحبه علیّ و رحبه الصَیارف) 151
- ج) آریّ 152
- ٧. معابر (خیابان ها، چهارسوها و کوچه ها) 153
- الف) خیابان ها 153
- اشاره 153
- اندازه خیابان ها 155
- سکّه دار الرومیین 156
- سکّه لحّام جریر 156
- سکّه شَبَث 157
- سکّه عُمَیْرَه 157
- سکّه الثَوْریین (سکّه الثَوْر) 157
- سکّه بنی جذیمه 157
- سکّه الموالی 157
- سکّه علاء بن مِحْرز 157
- دو - چهارسوی بَجیله 158
- ب) چهارسوها 158
- سکّه البَرید 158
- اشاره 158
- یک - چهارسوی خُنَیْس 158
- چهار - چهارسوی کِنْده 159
- سه - چهارسوی هَمْدان 159
- ج) کوچه ها 159
- ٩. حمام ها 160
- ٨. کاروان سراها و مهمان خانه ها 160
- اشاره 160
- الف) حمام اَعْیَن 163
- ج) حمام مَهْبَذان 163
- د/ ه) حمام عمرو بن حریث و حمام قطان (قَطَن) بن عبدالله 163
- ب) حمام عمر بن سعد 163
- اشاره 164
- الف) جبّانات و گورستان ها 164
- ١٠. مکان های عمومی 164
- اشاره 164
- و) حمام ابن بَرْدَه 164
- یک - جبّانه های یمنی ها (قحطانی ها) 165
- اشاره 165
- سوم - جبّانه بِشْر 166
- دوم - جبّانه کِنْده 166
- چهارم - جبّانه مراد 166
- پنجم - جبّانه مِخْنَف (جبّانه اَزْد) 166
- اول - جبّانه سبیع (جبانه الحشاشین) 166
- ششم - جبّانه الصائدیین 167
- دو - جبّانه های عدنانی ها 167
- اول - جبّانه (ثُوَیَّه) 167
- اشاره 167
- دوم - جبّانه عَرْزَم 168
- سوم - جبّانه سالم (جبّانه بنی سلول) 168
- چهار - قبر رُشَید هَجری 169
- اشاره 169
- سه - آرامگاه مختار بن عبید ثقفی 169
- یک - آرامگاه مسلم بن عقیل٧ 169
- دو - آرامگاه هانی بن عروه 169
- چهارم - جبّانه اتبر 169
- سه - آرامگاه های خارج از جبانات 169
- پنج - قبر عبدالله بن عفیف اَزْدی 170
- اشاره 170
- شش - قبر میثم تمّار 170
- ب) صحراها 170
- چهار - صحرای بَرْدَخْت 171
- پنج - صحرای بنی قَرار 171
- سه - صحرای بنی یَشْکُر 171
- دو - صحرای بنی عامر 171
- یک - صحرای اُثَیر (بنی اُثَیر) 171
- هشت - صحرای عَبْدالقِیْس 172
- هفت - صحرای سالم 172
- شش - صحرای شَبَث 172
- ج) کُناسَه 172
- د) سَبْخَه 173
- و) جسر کوفه (پُل کوفه) 174
- ه) دارالرزق 174
- ز) سیل بند کوفه (مُسَنّاه جابر) 175
- ح) عاقول (شاهجان) 175
- کوفه 176
- فصل سوم: مردم شناسی و روان شناسی مردم 176
- اشاره 176
- ١. خلقیات روحی و روانی 177
- اشاره 177
- الف) ویژگی های مثبت کوفیان 178
- یک - شجاعت 178
- دو - ایمان و حمیت دینی 179
- سه - علم 180
- ب) ویژگی ها و صفت های منفی کوفیان 181
- اشاره 181
- یک - دنیاطلبی 181
- دو - نظام ناپذیری 183
- سه - اجتهادات نابجا 185
- چهار - تابع احساسات بودن 185
- پنج - غَدَر و فریب کاری 186
- اشاره 188
- ٢. مناسبات انسانی 188
- هفت - خیانت گری 188
- شش - بخل 188
- الف) سلام کردن 189
- د) خداحافظی کردن 190
- ج) معانقه 190
- ب) مصافحه 190
- ه) ایستادن برای احترام 190
- اشاره 191
- ز) مناسبات دیگر 191
- و) عطسه نمودن 191
- ٣. دسته بندی طبقات مختلف اجتماعی 191
- الف) دسته بندی قبیله ای 192
- ب) دسته بندی نژادی 193
- ج) دسته بندی دینی 195
- د) دسته بندی سیاسی - مذهبی مسلمانان 196
- ه) دسته بندی طبقاتی 198
- اشاره 204
- فصل چهارم: وضعیت اقتصادی کوفه 204
- یک - کیفیت سکه زدن 205
- الف) نوع پول رایج 205
- ١. چگونگی داد و ستد و معاملات 205
- اشاره 205
- دو - سکه در صدر اسلام 206
- سه - انواع سکه ها و وزن آنها 208
- اشاره 208
- دوم - درهم های طبری 209
- اول - درهم های بَغْلی 209
- سوم - درهم های جَوارقی 209
- چهار - سکه های غیرخالص 210
- ب) چک، سفته و حواله 212
- ب) آداب تجارت 213
- الف) فضیلت تجارت 213
- ٢. تجارت 213
- ج) اجمالی از تاریخ تجارت در کوفه 216
- د) کاروان های تجاری 218
- دو - مسیر جنوب کوفه 219
- ه) مسیرهای تجاری 219
- یک - مسیر شرق کوفه 219
- سه - مسیر غرب کوفه 219
- اشاره 219
- ٣. دام داری 219
- اشاره 220
- یک - بنایی و معماری 220
- 4. مشاغل 220
- اشاره 220
- الف) صناعات 220
- سه - گچ کاری 221
- چهار - کاشی سازی 221
- دو - خشت زنی و قالب ریزی آجر 221
- پنج - شیشه گری 222
- هفت - مس گری 222
- شش - سفال گری 222
- هشت - آهن گری 223
- نُه - نجّاری 223
- یازده - صابون سازی 224
- ده - زرگری 224
- پانزده - دباغی 225
- سیزده - آسیابانی 225
- دوازده - عطرسازی 225
- چهارده - روغن کشی 225
- نوزده - پشم ریسی 226
- هجده - حصیربافی 226
- هفده - رنگ رزی 226
- شانزده - کفش سازی 226
- بیست - خیمه سازی 227
- بیست و یک - بافندگی 227
- بیست و دو - خیاطی 228
- اشاره 228
- ب) مشاغل واسطه ای 228
- سه - بقّالی 229
- یک - صرّافی 229
- دو - قصابی 229
- شش - سمساری 230
- چهار - علف فروشی 230
- یک - حمّامی 230
- دو - حَجّامی 230
- پنج - پارچه فروشی 230
- ج) مشاغل خدماتی 230
- اشاره 230
- پنج - پزشکی 231
- چهار - نظافت گری شهر 231
- سه - قَصّاری 231
- 5. واردات 232
- 6. صادرات 235
- ٧. کشاورزی 236
- چگونگی آبیاری 236
- اشاره 239
- ٨. راه های درآمد کوفه 239
- الف) راه های درآمد حکومت کوفه 239
- یک - خَراج 239
- سه - جزیه 242
- دو - صدقه 242
- پنج - مالیات بر تجارت 243
- چهار - غنایم جنگی 243
- شش - هدایای عید نوروز و مهرگان 244
- هفت - زمین های صوافی 244
- ب) هزینه های حکومت کوفه 245
- اشاره 245
- یک - حقوق کارمندان 245
- سه - قرض به مردم 246
- دو - خدمات شهری 246
- پنج - رسیدگی به فقرا و یتیمان 247
- شش - پرداخت به حکومت مرکزی 247
- اول - عطاء 247
- چهار - نگهداری مقداری از اموال برای مواقع اضطراری 247
- هفت - عطاء و رزق 247
- دوم - رزق 253
- ج) سطح زندگی مردم و قیمت بعضی از کالاها 254
- اشاره 258
- فصل پنجم: مسائل فرهنگی و تعلیم و تربیت 258
- ١. تعلیم و تربیت 259
- یک - کلیاتی در باره شعر در صدر اسلام 263
- الف) شاعران 263
- اشاره 263
- ٢. شخصیت های فرهنگی 263
- دوم - ارتباط اعراب با ملیّت های مختلف 264
- سوم - تمدن و فرهنگ تازه 264
- چهارم - سیاست 264
- اول - اسلام 264
- اول - قیس بن عمرو حارثی، معروف به نجاشی 266
- دو - شاعران 266
- اشاره 266
- سوم - جَرْوَل بن اَوْس، معروف به حُطَیئه 267
- دوم - رَبیعه بن مَقْرُوم قیسی 267
- چهارم - شوید بن ابی کاهل 267
- ششم - ظالم بن عمرو بن سفیان، معروف به ابوالاسود دئلی 268
- هفتم - متوکل بن عبدالله بن کُنانه، معروف به متوکل لیثی و متوکل کُنانی 268
- پنجم - نابغه جُعدی 268
- نهم - عبدالله بن زبیر اسدی 269
- دهم - سُراقه بن مِرْداس بارقی 269
- هشتم - ابو مَعْرَض مُغَیره بن عبدالله بن مُدْرَکَه، مشهور به اُقَیْشِر اَسَدی 269
- یازدهم - اَیْمَن بن خُرَیم 270
- دوازدهم - ابوالمُصَبَّح عبدالرحمان بن عبدالله، معروف به اَعشی هَمْدان 270
- سیزدهم - کَعْب بن جُعَیْل 270
- پانزدهم - حَکَم بن عبدل اسدی 271
- شانزدهم - همّام بن غالب بن صعصعه، معروف به فَرَزْدَق 271
- چهاردهم - مالک بن اسماء بن خارجه فَزاری 271
- هفدهم - حَرمَله بن مُنْذِر، معروف به ابوزُبَیْد طایی 272
- هجدهم - سلیمان بن صُرَد خُزاعی 273
- بیستم - عُماره بن عقبه بن ابی معیط 273
- بیست و یکم و بیست و دوم و بیست و سوم - نضر، نعمان و نعیم پسران عجلان انصاری خزرجی 273
- نوزدهم - عمرو بن ضابی بن حَرَث بَرْجَمی 273
- بیست و نهم - عبدالله بن هَمّام 274
- بیست و ششم - اَیاس بن عَثَل طایی 274
- بیست و هشتم - رَبیعه بن حُوط 274
- بیست و پنجم - عبدالله بن خلیفه بولایی 274
- بیست و هفتم - یزید بن مُغْفَل مِذْحجی جُعْفی 274
- بیست و چهارم - فُضاله بن شریک بن سلمان 274
- سی و سوم - وَهَب بن زَمْعَه جَمْحی، معروف به ابودَهْبَل 275
- سی ام - عُمر بن یزید بن هلال نَخَعی 275
- سی و یکم - عبدالله بن حُر جُعفی 275
- سی و چهارم - شُرَیح قاضی 275
- سی و دوم - عَوْف بن عبدالله بن اَحْمَر اَزْدی 275
- اشاره 276
- سی و ششم - لَبید بن ربیعه عامری 276
- سی و پنجم - صعصعه بن صَوْحان 276
- ب) خطیبان 276
- سه - زیاد بن ابیه 277
- دو - نعمان بن بشیر 277
- یک - صعصعه بن صَوْحان 277
- چهار - ولید بن عقبه بن ابی معیط 278
- ج) صحابه، محدثان، فقها و دیگر اندیشمندان 278
- پنج، شش و هفت - متوکل لیثی، اقیشر اسدی، عبدالله بن زبیر اسدی 278
- هشت - عابس بن ابی شبیب شاکری همدانی 278
- ٣. افسانه ها و اسطوره ها 291
- اشاره 293
- ج) استعاذه 293
- الف) خواندن قرآن با صدای نیکو 293
- ب) پاکیزه کردن دهان 293
- 4. آداب قرائت قرآن 293
- ز) کسانی که بهتر است قرآن نخوانند 294
- و) خشوع 294
- ه) تدبّر 294
- د) ترتیل 294
- قاریان قرآن 295
- الف) موسیقی 299
- 5. موسیقی و اعمال خلاف شرع رایج 299
- ب) می خوارگی 301
- الف) آداب نوشتن 302
- 6. کتابت و خط 302
- ب) وسایل نوشتن (ادوات کتابت) 304
- اشاره 304
- ج) خط کوفی 307
- فصل ششم: آداب و رسوم 312
- اشاره 312
- ١. خواستگاری 313
- ٢. ازدواج 315
- اشاره 315
- الف) تعیین مهریه 315
- ب) جهیزیه 316
- ج) خطبه نکاح 316
- د) فاصله بین عقد و عروسی (زفاف) 317
- یک - وقوع عروسی در شب 317
- ه) مراسم عروسی (زفاف) 317
- اشاره 317
- دو - آرایش عروس 317
- پنج - شعرخوانی و دف زدن و تکبیر گفتن در شب عروسی 318
- سه - بردن عروس از خانه پدر به خانه شوهر 318
- چهار - همراهان عروس 318
- شش - نِثار عروسی 319
- هفت - ولیمه عروسی 319
- نُه - تبریک عروسی 320
- هشت - ماندن زنی از خویشان عروس در شب زفاف 320
- اشاره 321
- ٣. مراسم خاک سپاری مردگان 321
- ده - شستن پای عروس 321
- الف) غسل میت (تغسیل) 321
- د) نماز بر میت 323
- ب) تکفین 323
- ج) حنوط 323
- و) تدفین 325
- ه) تشییع جنازه 325
- ز) مراسم بعد از تدفین 327
- 4. جنگ و صلح 329
- الف) اعلان جنگ 329
- ب) سربازگیری 329
- ج) نظام جمع 330
- د) ادوات و سلاح های جنگی 332
- اول - سلاح های هجومی سبک 332
- اشاره 332
- یک - سلاح های هجومی 332
- دوم - سلاح های هجومی سنگین 345
- دو - سلاح های دفاعی 348
- اول - سلاح های دفاعی سبک 348
- اشاره 348
- دوم - سلاح های دفاعی سنگین 353
- ه) تعلیم جنگاوران 354
- و) اسلحه سازی 355
- ز) پیک 355
- ح) صلح 358
- ی) طریقه تقسیم غنایم جنگی 360
- ط) شعارهای جنگی 360
- ک) پرچم 362
- اشاره 363
- یک - پیاده نظام (رجّاله) 363
- ل) واحدهای تشکیل دهنده سپاه 363
- اول - حمله 364
- دوم - تعقیب و گریز 364
- اشاره 364
- دو - سواره نظام (خیّاله، فُرْسان) 364
- سه - تیراندازان (رُماه، نَشّابون) 365
- چهارم - پشتیبانی 365
- سوم - جمع آوری اطلاعات 365
- چهار - کارگران (فَعَلَه) 366
- پنج - واحد خدمات (تدارکات) 366
- م) مراحل جنگ 367
- دو - حرکت به سوی دشمن 367
- یک - جمع نیرو 367
- اشاره 367
- سه - استقرار در لشکرگاه 369
- چهار - آمادگی های قبل از جنگ 370
- پنج - شروع جنگ 371
- شش - تدابیر دفاعی 372
- پنجم -خلیفه 373
- یک - درجات نظامی سپاه اسلام 373
- اول - فرمانده کل سپاه (امیر الجیش) 373
- ن) درجات نظامی سپاه اسلام 373
- اشاره 373
- چهارم - قائد 373
- دوم - فرماندهان واحدهای اصلی (اُمَراء التعبیه) 373
- اشاره 373
- سوم - فرمانده گردان (امیر الکُرْدُوس) 373
- دو - درجات نظامی ایرانیان 374
- ششم - عریف 374
- اول - بِطْریق 375
- چهارم - قُومِسْ 375
- اشاره 375
- پنجم - قَمْطَرُخ 375
- س) آرایش جنگی 375
- سوم - طُرَنْجار 375
- سه - درجات نظامی روم 375
- دوم - طُومْرُخ 375
- ششم - داقْرُخ 375
- اشاره 375
- دو - نظام صَفّ (نظام زَحْف) 376
- یک - نظام کَرّ و فَرّ (هجوم و فرار) 376
- سه - نظام خمیس 377
- اشاره 377
- اول - طلیعه (مقدمه) 378
- چهارم - مَیْسَره 378
- دوم - قلب 378
- سوم - مَیْمَنه 378
- پنجم - ساقه (موَخره) 379
- چهار - نظام کرادیس 381
- ع) جاسوسی 382
- الف) طریقه آتش روشن کردن 384
- 5. پخت وپز 384
- ج) پختن نان 385
- ب) پختن غذا 385
- یک - انتخاب همراه مناسب 387
- 6. سیر و سفر و تفرّج 387
- دو - برداشتن وسایل شخصی ضروری 387
- اشاره 387
- الف) آداب سفر 387
- سه - برداشتن عصا 387
- هفت - مروّت و جوانمردی در سفر 388
- پنج - صدقه دادن 388
- چهار - یاد خدا نمودن 388
- هشت - شعر و آواز خواندن در سفر 388
- شش - بدرقه مسافر 388
- ب) وسایل حمل و نقل 389
- یازده - مصافحه و معانقه با مسافر 389
- ده - سوغات آوردن از سفر 389
- نُه - مسئولیت به عهده گرفتن در سفر 389
- اشاره 391
- ٧. وسایل روشنایی 391
- الف) سِراج (مصباح) 391
- ب) قندیل 392
- ج) شمع 393
- د) حرادیّ 393
- ب) اِداوَه 394
- الف) ابریق 394
- اشاره 394
- ج) بُرْمَه 394
- د) تَوْر 394
- ٨. ظروف 394
- ز) جَفْنَه 395
- و) جَرَّه 395
- ه) جِراب 395
- ح) دَلْو 395
- ی) زِقّ 396
- ط) زِکْوَه 396
- ک) سطیحه 396
- ل) شَنّ 396
- م) صَحْفَه 397
- ن) طَست (طشت) 397
- س) ظَبْیَه 397
- ع) عُکَّه 397
- ر) قِرْبَه 398
- ق) قِدْر 398
- ص) قَدَح 398
- ف) قارُورَه 398
- ث) قَعْب 399
- ت) قَصْعَه 399
- خ) قُلَّه 399
- ش) قَسْ (قَسّه) 399
- ض) کَأْس 400
- ذ) قَوْصَرَه 400
- غ) کَوْز 400
- ظ) کُوب 400
- اج) مِزْوَد (مِزْوَدَه) 401
- او) مِطْهَرَه 401
- اه) مَسْک 401
- اب) مِخْضَب 401
- اد) مزاده 401
- ٩. دوستی 402
- از) مِکْتَلْ 402
- اح) مِهْراس 402
- اشاره 404
- ١٠. آرایش ظاهری زنان و مردان 404
- دوم - گیاهان خوشبو 405
- اشاره 405
- اول - عطر 405
- یک - استعمال بوهای خوش 405
- الف) آرایش ها و زینت های مشترک زنان و مردان 405
- اشاره 405
- دو - استعمال روغن های مختلف 406
- اشاره 406
- اول - روغن بنفشه 406
- دوم - روغن بان 407
- سه - استعمال رنگ ها 407
- اول - حناء 407
- دوم - وَسْمَه (کَتْم) 407
- چهارم - روغن کُنجد 407
- اشاره 407
- سوم - روغن زَنْبَق (زنبه) 407
- چهار - سرمه کشیدن 408
- اشاره 408
- پنج - آرایش موها 408
- ب) زینت ها و آرایش های اختصاصی زنان 409
- ج) زینت ها و آرایش های اختصاصی مردان 410
- ١١. مجالس عمومی و گردهمایی ها 412
- ١٢. سرگرمی و ورزش 414
- اشاره 417
- ١٣. آداب و رسوم مجالس خلفا و امرا 417
- الف) دربان (حاجب) 418
- ب) اذن دخول 419
- ج) کیفیت ورود در مجلس 419
- د) تجمّلات مجلس 420
- ه) پاسبان در مجلس 420
- اشاره 421
- یک - مواد پارچه ها 421
- دو - نام پارچه ها 421
- الف) پارچه ها 421
- و) مرخص شدن از مجلس 421
- ١4. لباس پوشیدن و حجاب 421
- اشاره 421
- چهارم - خَزّ 422
- اول - اِسْتَبْرَق 422
- دوم - بَزّ 422
- سوم - حریر 422
- ششم - رَفْرَفْ 423
- هفتم - سُنْدُس 423
- پنجم - دیباج 423
- هشتم - قِبْطیّه 424
- دهم - کتان 424
- نهم - قَزّ 424
- دوازدهم - مُعَلَّم 425
- سیزدهم - مُنَیّر 425
- یازدهم - کَرْباس 425
- چهاردهم - وَشی 425
- اشاره 426
- ب) لباس ها 426
- یک - پوشش سر 427
- اشاره 427
- اول - عِمامَه 427
- سوم - قَلَنْسُوَه 430
- دوم - بُرْنُس 430
- چهارم - کوفیه و عِقال 431
- پنجم - بُرْقَعْ 431
- هشتم - مِعْجَر 432
- هفتم - خِمار 432
- ششم - نِقاب 432
- نُهم - قِناع و مِقْنَعَه 433
- دهم - لِثام 433
- اشاره 434
- سوم - بُرْجُد 434
- دو - پوشش بدن 434
- دوم - بِجاد 434
- چهارم - بُرْد 434
- یکم - بَتّ 434
- پنجم - بُرْدَه 435
- ششم - ثَوب قِطْری 436
- هشتم - جلْباب 436
- هفتم - جُبَّه 436
- نهم - حِبْرَه (حَبَرَه) 437
- دهم - حُلّه 437
- یازدهم - خمیصه 438
- دوازدهم - دِثار 438
- چهاردهم - رِداء 439
- پانزدهم - رَیْطَه 439
- سیزدهم - دُرّاعَه و مِدْرَع 439
- هفدهم - ساج 440
- نوزدهم - سِرْبال 440
- هجدهم - سُدوس 440
- شانزدهم - سابِریّ 440
- بیست و سوم - طَیْلَسان 441
- بیست و یکم - شَمْلَه 441
- بیست و دوم - طاق 441
- بیستم - شِعار 441
- بیست و پنجم - غِلالَه 442
- بیست و چهارم - عَباء (عَباءَه) 442
- بیست و هفتم - قَسّی 443
- بیست و هشتم - قَطیفَه 443
- بیست و ششم - قَباء 443
- بیست و نهم - قَمیص 444
- سی ام - کِساء (کِسْوَه) 447
- سی و یکم - مُسْتَقَه 448
- سی و دوم - مِسْح 448
- سی و سوم - مِطْرَف (مُطْرَف) 448
- سی و ششم - مِلحَفَه 449
- سی و پنجم - مُلاءَه 449
- سی و چهارم - مُقَطَّعَه 449
- سی و هفتم - نَمِرَه 449
- سه - پوشش پایین بدن 450
- یکم - اِزار (مِئزَر) 450
- سی و هشتم - یَلْمَق 450
- اشاره 450
- دوم - تُبّان 451
- سوم - دِقْرارَه 452
- چهارم - سَراویل 452
- ششم - مِرْط 453
- پنجم - فُوطَه 453
- هفتم - مِنْطَق، مِنْطَقَه، نِطاق 454
- یکم - جَوْرَب 454
- سوم - خُفّ 454
- دوم - حِذاء 454
- چهار - پوشش کف پا 454
- چهارم - نَعل 455
- فصل هفتم: نوع تغذیه 457
- اشاره 457
- ١. غذاها 458
- الف) تاریخچه ای از غذای عرب 458
- ب) وعده های غذایی عرب 460
- اشاره 461
- ج) انواع غذاها 461
- اشاره 461
- اول - غذاهای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) 461
- یک - غذاهای بدون اسم خاص 461
- دوم - غذاهای حضرت علی (علیه السلام) 463
- اشاره 464
- دوم - تلبینَه (تَلبین) 464
- اول - بَکالَه (بَکیله) 464
- دو - غذاهایی با اسم خاص 464
- سوم - ثَرید 464
- چهارم - حریره 465
- پنجم - حَساء 465
- ششم - حَیْس 465
- هفتم - رَبیکَه 466
- هشتم - رَغیده 466
- نهم - رَهیده 467
- دهم - سَخینَه 467
- یازدهم - سِکْبْاج 467
- دوازدهم - شِواء 468
- چهاردهم - صَحْناء (صحناه) 468
- سیزدهم - شُورباجَه 468
- پانزدهم - طَفَیْشزل 468
- هفدهم - فَریقَه 469
- هجدهم - قَدید 469
- شانزدهم - عَصیده 469
- بیست و دوم - هَریسَه 470
- بیست و یکم - وَشیقَه 470
- بیستم - نارباجه 470
- نوزدهم - مَرَق 470
- اشاره 471
- یک - سُفْره 471
- د) پیش غذا (دسر) 471
- ه) سبزیجات همراه غذا 471
- و) سفره غذا 471
- دو- خُوان (خِوان) 472
- چهار - مائده 472
- پنج - نَطْع (نَطَعْ، نِطْع، نِطَع) 472
- سه - طَبَق 472
- ٢. نوشیدنی ها 473
- الف) نوشیدنی های حلال 473
- اشاره 473
- اشاره 473
- یک - شیر 473
- دو - عسل 473
- اشاره 474
- یک - نَبیذ 474
- سه - شیره 474
- ب) نوشیدنی های حرام 474
- چهار - انواع عصیر و فشرده 474
- دو - بِتْع (بِتَع) 475
- سه - فُقّاع 475
- چهار - مِرْز 475
- پنج - نقیع 475
- ٣. میوه ها 476
- ب) حَلواء 476
- 4. تنقلات 476
- الف) جَوْزینَق 476
- اشاره 476
- د) سَویق 477
- ج) خَبیص 477
- ه) فالُوذَج (فالُوذ) 478
- و) لَوْزینَج 479
- فصل هشتم: نظام قضایی و انتظامی 480
- اشاره 480
- یک - اولین قاضی 481
- اشاره 481
- الف) ابو مَرّه کِنْدی 481
- الف) قاضیان کوفه تا سال 6١ ه. ق 481
- ب) عُرْوَه بن جُعد (ابی الجُعد) بارقی 481
- اشاره 481
- ١. قضا 481
- ه) عبدالله بن مسعود 482
- دو - شُرَیْح بن حارث (حَرَث یا عبدالله یا شراحیل یا هانی) کِندی 482
- د) جَبْر بن قَشْعَمْ کِنْدی 482
- ج) سَلْمان بن رَبیعه باهلی 482
- و) ابوموسی اشعری 482
- ب) آیین دادرسی 484
- سه - مسروع بن اَجْدَع تمیمی 484
- اشاره 484
- چهار - عبدالملک بن عُمَیْر لَخْمی 484
- آیین دادرسی مدنی 485
- ج) شرایط و صفات قاضی 486
- د) مجلس قضاوت 487
- یک - قتل (کشتن) 489
- اشاره 489
- ه) مجازات ها 489
- دو - شلاق (جَلد) 490
- دوم - محارب 491
- سه - بریدن دست یا پا (قطع) 491
- اول - سرقت 491
- چهار - زندان (حبس) 491
- اشاره 491
- اول - زندان ابد 492
- دوم - زندان غیر ابد 492
- پنج - تبعید (نفی بلد) 493
- ٢. شرطه 493
- الف) والی 495
- ٣. مقامات ادار ی شهر کوفه 495
- اشاره 495
- ب) رئیسان اسباع و ارباع 500
- ج) عرفا 504
- ه) سرپرست بیت المال 507
- د) مناکب 507
- و) سرپرست دیوان خراج 508
- ز) کاتبان و منشیان 509
- کتابنامه 512
به نظر می رسد با توجه به آنکه امام حسین (علیه السلام) از جُبّه خَزّ نیز استفاده می کرد (1)، بعضی از انواع خَزّ از ابریشم خالص تهیه نمی شد تا حرام باشد. (2)نوعی خَزّ با عنوان خَزّ «اَدْکَنْ» یا خَزّ «دَکْناء» که خز مایل به سیاه رنگ بود (3)، بسیار کاربرد داشت و به خصوص بزرگان از آن استفاده می کردند.
پنجم - دیباج
این لغت که از کلمه فارسی «دیبا» گرفته شده، نوعی پارچه ابریشمی رنگین است. (4)گفته شده است، زیاد بن ابیه اولین کسی بود که در اسلام قبایی با پارچه دیباج پوشید. (5)در جوامع روایی شیعه به نقل از پیامبر گرامی اسلام، از پوشیدن لباسی که از این نوع پارچه تهیه شده، نهی شده است. (6)
ششم - رَفْرَفْ
این لفظ نیز در قرآن کریم وارد شده است. (7)بعضی معنای آن را نوعی دیبای نازک دانسته اند. (8)گفته می شود در احادیث پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) احادیثی
که از بعضی از لباس های به عمل آمده از رفرف در آن سخن به میان آمده باشد، وجود دارد. (9)
هفتم - سُنْدُس
نام این پارچه نیز در قرآن وارد شده است. (10)سندس به پارچه ای گفته می شد که از ابریشم نازک به عمل آمده باشد. از این نوع پارچه در زمان
1- تجارب الامم، ج 2، ص 72؛ مقتل الحسین (علیه السلام) ، مقرّم، ص 271.
2- تاریخ التمدن الاسلامی، ج 5، ص 609.
3- مقتل الحسین (علیه السلام) ، مقرّم، ص 271.
4- لسان العرب، ج 4، ص 278؛ فرهنگ فارسی معین، ج 2، ص 1589.
5- تاریخ التمدن الاسلامی، ج 5، ص 609.
6- وسائل الشیعه، ج 3، ص 276.
7- ر. ک: الرحمن: 76.
8- فرهنگ فارسی معین، ج 2، ص 1664.
9- التنظیمات الاجتماعیه، ص 188.
10- ر. ک: کهف: 31؛ دخان: 53؛ انسان: 21.