- دیباچه 1
- تشکر 3
- مقدمه 5
- گذر ی بر منابع 7
- مرور ی بر مطالعات جدید 9
- اشاره 14
- فصل اول: جغرافیا ی طبیعی کوفه 14
- ١. مفهوم شناسی 15
- الف) دلیل نامگذار ی کوفه 15
- پنج - کوفه الخُلد: 17
- یک - کوفان: 17
- دو - سورستان: 17
- چهار - کوفه الجُند: 17
- سه -خَدّ العَذْراء: 17
- ب) نام ها ی کوفه 17
- اشاره 17
- ج) تاریخچه اجمالی کوفه 18
- هفت- دارالهجره. 18
- شش- منزل جهاد. 18
- ٢. تأسیس شهر کوفه 20
- اشاره 21
- ٣. مباحث جغرافیایی 21
- ب) مساحت 21
- الف) طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع 21
- ج) حدود و ثغور 22
- د) زمین 23
- ه) آب و هوا 25
- و) جمعیت 26
- چهارم - شقائق: 30
- سوم - خزامی: 30
- اول - اُقحُوان: 30
- اشاره 30
- یک - گیاهان قبل از بنیان گذار ی کوفه 30
- دوم - حلفاء: 30
- ز) گیاهان و درختان کوفه 30
- دو - درختان و گیاهان بعد از شهرشدن کوفه 31
- ششم - قِیْصوم: 31
- اول - درختان 31
- اشاره 31
- پنجم - شیح: 31
- هفتم - نَصی: نوعی گیاه ساقه دراز سفید است که در چراگاه، بسیار از آن استفاده می شد. هرگاه ساقه این گیاه، ضخیم و خشک می شد، به آن «حَلی» می گفتند. 31
- دوم - گیاهان 34
- 4. حیوانات 38
- الف) حیوانات خشکی 38
- اشاره 38
- اشاره 38
- یک - حیوانات اهلی 39
- اول - شتر و انواع آن 39
- اشاره 39
- دوم - گاو 39
- سوم - اسب 39
- پنجم - قاطر 41
- ششم - گوسفند 41
- چهارم - الاغ 41
- نهم - مرغابی (اردک) 42
- دهم - گربه 42
- هفتم - کبوتر 42
- هشتم - مرغ 42
- یازدهم - سگ 43
- دو - حیوانات غیراهلی 43
- دوم - کلاغ (غُراب) 43
- اول - موش 43
- دوازدهم - خوک 43
- یک - ماهی بَنانی (سَمَک بَنانی) 44
- ب) حیوانات آبی 44
- دو - مارماهی 44
- چهارم - شترمرغ (ظَلیم \شترمرغ نر) 44
- اشاره 44
- ششم - سوسمار (ضبّ) 44
- پنجم - آهو (ظبی) 44
- سوم - روباه ( ثعلب) 44
- اشاره 45
- سه - زِمّیر 45
- 5. نهرها ی کوفه 45
- ج) نهر نیل 47
- الف) نهر عَلْقَمَه (نهر عَلْقَمی) 47
- ب) نهر سُورا 47
- ه) نهر سَدیر 48
- د) نهر تاجیه 48
- و) نهر سَیلحین (سیلحون) 48
- ز) نهر صَراه 48
- ط) نهر قَوْرا 48
- ح) نهر صَرصَر 48
- ن) نهر شیلی 49
- م) نهر بُوَیب 49
- ک) نهر خُرشیذ 49
- ل) نهر بَلْخ 49
- ی) نهر کوثی 49
- الف) ساتیدَما 50
- اشاره 50
- ب) کوفان 50
- 6. کوه های کوفه 50
- اشاره 51
- الف) چاه حضرت علی (علیه السلام) (بئر علی) 51
- ب) چاه جُعد (بئر جعد) 51
- ٧. چاه ها ی کوفه 51
- ٨. چشمه ها ی کوفه 52
- د) چاه مُبارک 52
- اشاره 52
- ٩. توابع شهر کوفه و روستاها ی آن 52
- ج) چاه قصر دارالاماره 52
- یک - إسْتینیاء 53
- دو - اَقساس مالک 53
- چهار - بانِقْیا 54
- پنج - بداه 54
- سه - اُکَیْراح 54
- شش - بَدیق 54
- سیزده - جَرَعه 55
- هفت - بَرْثَه 55
- نه - بَقیقا 55
- ده - تَلّبَوَنّا 55
- یازده - جُبّه 55
- دوازده - جُرْزَه 55
- هشت - بَرَدان 55
- چهارده - جِسْر 56
- هفده - حیره 56
- شانزده - جَصّاصه 56
- پانزده - حَروراء 56
- هجده - خانِقَیْن 57
- بیست و چهار - خَوَرْنَق 58
- بیست و دو - خَفیّه 58
- بیست و سه - خَنْدَق سابور (خندق شاپور) 58
- بیست - خُصوص 58
- بیست و یک - خَفّان 58
- نوزده - خَرّاره 58
- بیست و هفت - زُرارَه 59
- بیست و شش - دُوما (دُرمَه) 59
- بیست و پنج - دُوران 59
- بیست و نه - زَیْدان 60
- سی و دو - سَوادیّه 60
- سی و یک - سَنینِیا 60
- سی - سَکِن 60
- بیست و هشت - زَُوْرَه 60
- سی و چهار - سَیْلَحون (سَیْلَحین) 61
- سی و هفت - صَریفین 61
- سی و سه - سِیْب 61
- سی و پنج - شانیا 61
- سی و هشت - صِنّین 61
- سی و شش - شیلی 61
- سی و نه - طِیَزناباذ (ضَیزَناباذ) 62
- چهل و یک - عَین جَمَل 62
- چهل - عَقْر (عقر بابل) 62
- چهل و چهار - غاضِریَّه 63
- چهل و پنج - غَرِیّان 63
- چهل و دو - عین صَید 63
- چهل و سه - عین ظَبْی 63
- چهل و شش - غَطَط 64
- چهل و هفت - قادسیه 64
- چهل و نه - قریه ذی الکفل 65
- چهل و هشت - قَرْیَه اَبی صَلابَه 65
- پنجاه - قَسّین 65
- پنجاه و یک - قصرالعَدَسیّین 65
- پنجاه و دو - قُطْقُطانه 65
- پنجاه و چهار - کُوَیفه عمرو (کویفه ابن عُمَر) 66
- پنجاه و پنج - لِسان 66
- پنجاه و سه - قَوْرا 66
- پنجاه و شش - لَعْلَع 66
- پنجاه و نه - نَجَف 67
- پنجاه و هشت - مِلْطاط 67
- شصت - نُخَیْلَه 67
- پنجاه و هفت - مَلَح 67
- شصت و سه - وادِی السِّباع 68
- ١٠. باغ ها ی کوفه 68
- شصت و یک - نَشاسْتَج 68
- شصت و دو - نُعْماباذ 68
- ١١. دروازه ها ی کوفه 70
- ١٢. دیرها ی کوفه (دیارات کوفه) 70
- اشاره 70
- ج) دیر الجَماجِم 73
- الف) دیارات الأساقف 73
- ب) دیر اَعْوَر 73
- د) دیر حُرْمه 74
- ه) دیر حِنَّه 74
- ز) دیر سِرجِس (سرجیس) 75
- و) دیر زُراره 75
- ط) دیر السَّوا 75
- ح) دیر سلسله 75
- ک) دیر قُرَّه 76
- ل) دیر کعب 76
- م) دیر مَرْعَبْدا 76
- ن) دیر هند الصغری 76
- ی) دیر الشّاء 76
- س) دیر هند الکبری 77
- اشاره 78
- فصل دوم: شهرساز ی و معمار ی کوفه 78
- مقدمه 79
- الف) سبک و سیاق خانه ساز ی 80
- ١. خانه ها 80
- یک - شکل ظاهر ی، تعداد اتاق ها و وضعیت داخلی خانه ها 80
- دو - نورگیرها 87
- ب) مصالح ساختمانی 87
- اشاره 90
- ج) خانه ها ی افراد مشهور و معروف 90
- اول - خانه حضرت علی (علیه السلام) 90
- یک - خانه ها ی واقع در مرکز شهر 90
- اشاره 90
- چهارم - خانه ولید بن عُقْبه 92
- سوم - خانه عبدالله بن مسعود 92
- پنجم - خانه عُماره بن عُقْبَه 92
- دوم - خانه جُعْدَه بن هبیره مخزومی 92
- دهم - خانه عمرو بن حُرَیث 93
- ششم - خانه ابوموسی اشعری 93
- هشتم و نهم - خانه سلمان بن ربیعه باهلی و مُسَیّب بن نَجْبَه فَزاریّ 93
- هفتم - خانه حُذَیفه بن یَمان 93
- دوازدهم - خانه خالد بن عرفطه 94
- چهاردهم - خانه ابن حکیم 94
- سیزدهم - خانه سَعد بن قیس 94
- یازدهم - خانه طَلْحه بن عبیدالله 94
- اول - خانه خَبّاب بن اَرَت 95
- دوم - خانه زید بن ارْقَم انصاری 95
- سوم - خانه جَریر بن عبدالله بجلی 95
- دو - خانه ها ی واقع در محله ها ی شهر 95
- چهارم - خانه عدی بن حاتم طائی 95
- پانزدهم - خانه مختار بن ابی عُبَیده ثَقَفی 95
- ششم - خانه هانی بن عُرْوه 96
- هفتم - خانه اَشْعث بن قیس 96
- پنجم - خانه خُنَیْس بن سَعد 96
- هشتم - خانه قُرظَه بن کَعْب انصاری 96
- ٢. بازارها 97
- ب) وضعیت ظاهر ی دکان ها 97
- الف) موقعیت بازارها 97
- اشاره 98
- ج) بازارها ی تخصصی 98
- دو - بازار خرمافروشان (سوق التّمارین) 99
- یک - بازار شترفروشان (سوق الابِلْ) 99
- چهار - بازار کرباس فروشان 100
- سه - بازار ماهی فروشان 100
- پنج - بازار کفش فروشان (سوق الحَذّائین) 100
- شش - بازار اسب فروشان (سوق البَراذین) 100
- نه - بازار روغن فروشان (سوق الزیّاتین) 101
- هفت - بازار صیرفی ها (رَحْبَهُ الصیارف) 101
- هشت - بازار شمشیرفروشان (صَیاقله) 101
- ده - بازار صابون سازان (اصحاب الصابون) 102
- سیزده - بازار خرید و فروش مرغ 102
- یازده - بازار گوسفند (سَوْق الغَنَم) 102
- دوازده - بازار گربه فروشان 102
- نوزده - بازار سرکه فروش ها (سوق الخلاّلین) 103
- پانزده - بازار رفوگرها (سوق الرفّاثین) 103
- شانزده - بازار انواع گستردنی ها مانند فرش، گلیم و. . . (اصحاب الأنماط) 103
- هیجده - بازار سویق فروشان (قاووت فروشان) (سوق السوّاقین) 103
- هفده - بازار خَزّفروشان (اصحاب الخزّ) 103
- چهارده - بازار زین سازان یا زین فروشان (سوق السَرّاجین) 103
- بیست و یک - بازار عطرفروشان (سوق الحَنّاطین) 104
- بیست - بازار زرگرها (سوق الصاغه) 104
- بیست و شش - بازار گازران یا رخت شویان (سوق القَصّارین) 104
- بیست و پنج - بازار صحّاف ها ( سوق الورّاقین) 104
- د) نظارت بر بازار 104
- بیست و سه - بازار گل فروشان (باعَه الأزْهار) 104
- بیست و چهار - بازار خیاطها (سوق الخیاطین) 104
- بیست و دو- بازار آهنگران (سوق الحدّادین) 104
- اشاره 107
- ٣. مساجدکوفه 107
- اشاره 108
- اول - مسجد جامع کوفه قبل از اسلام 108
- یک- مسجد جامع کوفه در گذر تاریخ 108
- الف) مسجد جامع کوفه (تصویرهای شماره 5 - ١) 108
- دوم- مسجد در زمان سعد بن ابی وقاص 109
- سوم - مسجد در زمان زیاد بن ابیه 113
- دوم - باب الفیل 115
- اول - باب السُدَّه 115
- اشاره 115
- دو - درها ی مسجد جامع 115
- سوم- باب الکنده 116
- چهارم- باب الأنماط 117
- سه - ستون ها ی مسجد جامع 117
- چهار - مکان ها ی تاریخی در مسجد جامع 118
- اول - دکّه القضاء 118
- اشاره 118
- دوم - بیت الطشت 118
- پنجم - محراب حضرت علی (علیه السلام) 119
- چهارم - تَنُّور 119
- سوم - سفینه نوح 119
- شش - فاصله مسجد تا دارالاماره 120
- پنج - دستشویی و وضوخانه مسجد جامع کوفه 120
- هفت - مسجد جامع کوفه از منظر باستان شناسی 121
- ب) دیگر مساجد 123
- اشاره 123
- یک - مساجد مبارکه 124
- اشاره 124
- اول - مسجد سَهْلَه 124
- دوم- مسجد بنی کاهل 125
- پنجم - مسجد غَنّی 126
- سوم - مسجد صَعْصَعَه بن صوحان 126
- چهارم - مسجد زید بن صوحان 126
- هشتم - مسجد الحمراء 127
- هفتم - مسجد جُعْفی 127
- ششم - مسجد حَنّانه 127
- دو - مساجد ملعونه 128
- اشاره 128
- چهارم - مسجد شَبَث 129
- دوم - مسجد جَریر 129
- پنجم - مسجد تَیم (مسجد بنوتَیِم) 129
- سوم - مسجد سَمّاک 129
- اول - مسجد اَشعث 129
- اشاره 130
- ششم - مسجد ثَقیف 130
- سه - مساجد دیگر 130
- اول - مسجد جُهَیْنَه (مسجد بنودُهمان) 130
- هفتم - مسجدی در الحمراء 130
- پنجم - مسجد بنی عَنْزَه (مسجد بنوعناز یا مسجد بنی عنز) 131
- سوم - مسجد بنی عبدالله بن دارِم 131
- دوم - مسجد بنی مَخْزوم 131
- چهارم - مسجد بنی جَذیمه 131
- هشتم - مسجد عبدالقیس 132
- ششم - مسجد سَکون (مسجد بنی سکون) 132
- هفتم - مسجد قُصّاص 132
- نهم - مسجد بنی سُنْبُس (مسجد عدی بن حاتَم) 132
- دهم - مسجد بنی مُقاصف 133
- سیزدهم - مسجد اَحْمَس (مسجد مُزَیْنه) 133
- یازدهم - مسجد بنی بَهْدَلَه 133
- دوازدهم - مسجد اَنْصار 133
- هفدهم - مسجد بنی هِلال 134
- پانزدهم - مسجد بنی البَدّاء 134
- شانزدهم - مسجد بنی ذُهَل 134
- چهاردهم - مسجد بنی اَوْد 134
- نوزدهم - مسجد نَخَعْ 134
- بیستم - مسجد بنی مُرّا 134
- هجدهم - مسجد بنی الشیطان 134
- اشاره 135
- یک - قصر در زمان سعد 135
- 4. قصر دارالاماره 135
- الف) دارالاماره از دیدگاه منابع تاریخی 135
- اشاره 135
- دو - قصر در زمان زیاد 137
- اشاره 138
- ب) دارالاماره از منظر حفاری های باستان شناسی 138
- دو - شکل هندسی قصر و مساحت آن 139
- یک - موقعیت قصر 139
- چهار - برج های قصر 140
- سه - دیوارهای قصر 140
- پنج - درهای ورودی قصر (مداخل) 141
- شش - اطاق ها، ایوان ها، رواق ها، سالن ها و آشپزخانه های داخل قصر 141
- هفت - حمام و مخزن و فاضلاب 145
- هشت - طِمار 146
- نه - مصالح ساختمانی دارالإماره 147
- 5. زندان کوفه 148
- 6. میدان اصلی شهر 149
- اشاره 149
- الف) مرکز شهر (صحن) 150
- ب) رحبه (رحبه علیّ و رحبه الصَیارف) 151
- ج) آریّ 152
- اشاره 153
- الف) خیابان ها 153
- ٧. معابر (خیابان ها، چهارسوها و کوچه ها) 153
- اندازه خیابان ها 155
- سکّه دار الرومیین 156
- سکّه لحّام جریر 156
- سکّه عُمَیْرَه 157
- سکّه شَبَث 157
- سکّه بنی جذیمه 157
- سکّه الثَوْریین (سکّه الثَوْر) 157
- سکّه علاء بن مِحْرز 157
- سکّه الموالی 157
- ب) چهارسوها 158
- دو - چهارسوی بَجیله 158
- اشاره 158
- یک - چهارسوی خُنَیْس 158
- سکّه البَرید 158
- سه - چهارسوی هَمْدان 159
- چهار - چهارسوی کِنْده 159
- ج) کوچه ها 159
- ٩. حمام ها 160
- ٨. کاروان سراها و مهمان خانه ها 160
- اشاره 160
- ج) حمام مَهْبَذان 163
- الف) حمام اَعْیَن 163
- د/ ه) حمام عمرو بن حریث و حمام قطان (قَطَن) بن عبدالله 163
- ب) حمام عمر بن سعد 163
- ١٠. مکان های عمومی 164
- اشاره 164
- الف) جبّانات و گورستان ها 164
- اشاره 164
- و) حمام ابن بَرْدَه 164
- یک - جبّانه های یمنی ها (قحطانی ها) 165
- اشاره 165
- سوم - جبّانه بِشْر 166
- دوم - جبّانه کِنْده 166
- اول - جبّانه سبیع (جبانه الحشاشین) 166
- چهارم - جبّانه مراد 166
- پنجم - جبّانه مِخْنَف (جبّانه اَزْد) 166
- اول - جبّانه (ثُوَیَّه) 167
- اشاره 167
- ششم - جبّانه الصائدیین 167
- دو - جبّانه های عدنانی ها 167
- دوم - جبّانه عَرْزَم 168
- سوم - جبّانه سالم (جبّانه بنی سلول) 168
- چهار - قبر رُشَید هَجری 169
- اشاره 169
- سه - آرامگاه مختار بن عبید ثقفی 169
- چهارم - جبّانه اتبر 169
- سه - آرامگاه های خارج از جبانات 169
- یک - آرامگاه مسلم بن عقیل٧ 169
- دو - آرامگاه هانی بن عروه 169
- اشاره 170
- پنج - قبر عبدالله بن عفیف اَزْدی 170
- شش - قبر میثم تمّار 170
- ب) صحراها 170
- سه - صحرای بنی یَشْکُر 171
- دو - صحرای بنی عامر 171
- چهار - صحرای بَرْدَخْت 171
- پنج - صحرای بنی قَرار 171
- یک - صحرای اُثَیر (بنی اُثَیر) 171
- هشت - صحرای عَبْدالقِیْس 172
- هفت - صحرای سالم 172
- ج) کُناسَه 172
- شش - صحرای شَبَث 172
- د) سَبْخَه 173
- ه) دارالرزق 174
- و) جسر کوفه (پُل کوفه) 174
- ح) عاقول (شاهجان) 175
- ز) سیل بند کوفه (مُسَنّاه جابر) 175
- فصل سوم: مردم شناسی و روان شناسی مردم 176
- کوفه 176
- اشاره 176
- ١. خلقیات روحی و روانی 177
- اشاره 177
- الف) ویژگی های مثبت کوفیان 178
- یک - شجاعت 178
- دو - ایمان و حمیت دینی 179
- سه - علم 180
- یک - دنیاطلبی 181
- اشاره 181
- ب) ویژگی ها و صفت های منفی کوفیان 181
- دو - نظام ناپذیری 183
- چهار - تابع احساسات بودن 185
- سه - اجتهادات نابجا 185
- پنج - غَدَر و فریب کاری 186
- شش - بخل 188
- هفت - خیانت گری 188
- ٢. مناسبات انسانی 188
- اشاره 188
- الف) سلام کردن 189
- د) خداحافظی کردن 190
- ج) معانقه 190
- ه) ایستادن برای احترام 190
- ب) مصافحه 190
- و) عطسه نمودن 191
- ز) مناسبات دیگر 191
- ٣. دسته بندی طبقات مختلف اجتماعی 191
- اشاره 191
- الف) دسته بندی قبیله ای 192
- ب) دسته بندی نژادی 193
- ج) دسته بندی دینی 195
- د) دسته بندی سیاسی - مذهبی مسلمانان 196
- ه) دسته بندی طبقاتی 198
- اشاره 204
- فصل چهارم: وضعیت اقتصادی کوفه 204
- یک - کیفیت سکه زدن 205
- ١. چگونگی داد و ستد و معاملات 205
- اشاره 205
- الف) نوع پول رایج 205
- دو - سکه در صدر اسلام 206
- سه - انواع سکه ها و وزن آنها 208
- اشاره 208
- اول - درهم های بَغْلی 209
- دوم - درهم های طبری 209
- سوم - درهم های جَوارقی 209
- چهار - سکه های غیرخالص 210
- ب) چک، سفته و حواله 212
- ٢. تجارت 213
- الف) فضیلت تجارت 213
- ب) آداب تجارت 213
- ج) اجمالی از تاریخ تجارت در کوفه 216
- د) کاروان های تجاری 218
- ه) مسیرهای تجاری 219
- یک - مسیر شرق کوفه 219
- سه - مسیر غرب کوفه 219
- ٣. دام داری 219
- اشاره 219
- دو - مسیر جنوب کوفه 219
- اشاره 220
- الف) صناعات 220
- یک - بنایی و معماری 220
- اشاره 220
- 4. مشاغل 220
- سه - گچ کاری 221
- چهار - کاشی سازی 221
- دو - خشت زنی و قالب ریزی آجر 221
- شش - سفال گری 222
- پنج - شیشه گری 222
- هفت - مس گری 222
- هشت - آهن گری 223
- نُه - نجّاری 223
- یازده - صابون سازی 224
- ده - زرگری 224
- پانزده - دباغی 225
- چهارده - روغن کشی 225
- سیزده - آسیابانی 225
- دوازده - عطرسازی 225
- هفده - رنگ رزی 226
- شانزده - کفش سازی 226
- هجده - حصیربافی 226
- نوزده - پشم ریسی 226
- بیست و یک - بافندگی 227
- بیست - خیمه سازی 227
- اشاره 228
- بیست و دو - خیاطی 228
- ب) مشاغل واسطه ای 228
- سه - بقّالی 229
- یک - صرّافی 229
- دو - قصابی 229
- شش - سمساری 230
- چهار - علف فروشی 230
- یک - حمّامی 230
- ج) مشاغل خدماتی 230
- اشاره 230
- دو - حَجّامی 230
- پنج - پارچه فروشی 230
- پنج - پزشکی 231
- چهار - نظافت گری شهر 231
- سه - قَصّاری 231
- 5. واردات 232
- 6. صادرات 235
- ٧. کشاورزی 236
- چگونگی آبیاری 236
- ٨. راه های درآمد کوفه 239
- اشاره 239
- الف) راه های درآمد حکومت کوفه 239
- یک - خَراج 239
- سه - جزیه 242
- دو - صدقه 242
- پنج - مالیات بر تجارت 243
- چهار - غنایم جنگی 243
- هفت - زمین های صوافی 244
- شش - هدایای عید نوروز و مهرگان 244
- یک - حقوق کارمندان 245
- ب) هزینه های حکومت کوفه 245
- اشاره 245
- سه - قرض به مردم 246
- دو - خدمات شهری 246
- هفت - عطاء و رزق 247
- چهار - نگهداری مقداری از اموال برای مواقع اضطراری 247
- شش - پرداخت به حکومت مرکزی 247
- پنج - رسیدگی به فقرا و یتیمان 247
- اول - عطاء 247
- دوم - رزق 253
- ج) سطح زندگی مردم و قیمت بعضی از کالاها 254
- فصل پنجم: مسائل فرهنگی و تعلیم و تربیت 258
- اشاره 258
- ١. تعلیم و تربیت 259
- ٢. شخصیت های فرهنگی 263
- یک - کلیاتی در باره شعر در صدر اسلام 263
- الف) شاعران 263
- اشاره 263
- دوم - ارتباط اعراب با ملیّت های مختلف 264
- سوم - تمدن و فرهنگ تازه 264
- چهارم - سیاست 264
- اول - اسلام 264
- اول - قیس بن عمرو حارثی، معروف به نجاشی 266
- اشاره 266
- دو - شاعران 266
- سوم - جَرْوَل بن اَوْس، معروف به حُطَیئه 267
- دوم - رَبیعه بن مَقْرُوم قیسی 267
- چهارم - شوید بن ابی کاهل 267
- هفتم - متوکل بن عبدالله بن کُنانه، معروف به متوکل لیثی و متوکل کُنانی 268
- پنجم - نابغه جُعدی 268
- ششم - ظالم بن عمرو بن سفیان، معروف به ابوالاسود دئلی 268
- نهم - عبدالله بن زبیر اسدی 269
- هشتم - ابو مَعْرَض مُغَیره بن عبدالله بن مُدْرَکَه، مشهور به اُقَیْشِر اَسَدی 269
- دهم - سُراقه بن مِرْداس بارقی 269
- یازدهم - اَیْمَن بن خُرَیم 270
- سیزدهم - کَعْب بن جُعَیْل 270
- دوازدهم - ابوالمُصَبَّح عبدالرحمان بن عبدالله، معروف به اَعشی هَمْدان 270
- شانزدهم - همّام بن غالب بن صعصعه، معروف به فَرَزْدَق 271
- چهاردهم - مالک بن اسماء بن خارجه فَزاری 271
- پانزدهم - حَکَم بن عبدل اسدی 271
- هفدهم - حَرمَله بن مُنْذِر، معروف به ابوزُبَیْد طایی 272
- نوزدهم - عمرو بن ضابی بن حَرَث بَرْجَمی 273
- بیست و یکم و بیست و دوم و بیست و سوم - نضر، نعمان و نعیم پسران عجلان انصاری خزرجی 273
- بیستم - عُماره بن عقبه بن ابی معیط 273
- هجدهم - سلیمان بن صُرَد خُزاعی 273
- بیست و چهارم - فُضاله بن شریک بن سلمان 274
- بیست و هشتم - رَبیعه بن حُوط 274
- بیست و پنجم - عبدالله بن خلیفه بولایی 274
- بیست و هفتم - یزید بن مُغْفَل مِذْحجی جُعْفی 274
- بیست و نهم - عبدالله بن هَمّام 274
- بیست و ششم - اَیاس بن عَثَل طایی 274
- سی و چهارم - شُرَیح قاضی 275
- سی و دوم - عَوْف بن عبدالله بن اَحْمَر اَزْدی 275
- سی ام - عُمر بن یزید بن هلال نَخَعی 275
- سی و یکم - عبدالله بن حُر جُعفی 275
- سی و سوم - وَهَب بن زَمْعَه جَمْحی، معروف به ابودَهْبَل 275
- سی و ششم - لَبید بن ربیعه عامری 276
- ب) خطیبان 276
- سی و پنجم - صعصعه بن صَوْحان 276
- اشاره 276
- دو - نعمان بن بشیر 277
- یک - صعصعه بن صَوْحان 277
- سه - زیاد بن ابیه 277
- ج) صحابه، محدثان، فقها و دیگر اندیشمندان 278
- چهار - ولید بن عقبه بن ابی معیط 278
- پنج، شش و هفت - متوکل لیثی، اقیشر اسدی، عبدالله بن زبیر اسدی 278
- هشت - عابس بن ابی شبیب شاکری همدانی 278
- ٣. افسانه ها و اسطوره ها 291
- اشاره 293
- ج) استعاذه 293
- الف) خواندن قرآن با صدای نیکو 293
- ب) پاکیزه کردن دهان 293
- 4. آداب قرائت قرآن 293
- ز) کسانی که بهتر است قرآن نخوانند 294
- و) خشوع 294
- د) ترتیل 294
- ه) تدبّر 294
- قاریان قرآن 295
- 5. موسیقی و اعمال خلاف شرع رایج 299
- الف) موسیقی 299
- ب) می خوارگی 301
- الف) آداب نوشتن 302
- 6. کتابت و خط 302
- اشاره 304
- ب) وسایل نوشتن (ادوات کتابت) 304
- ج) خط کوفی 307
- اشاره 312
- فصل ششم: آداب و رسوم 312
- ١. خواستگاری 313
- اشاره 315
- ٢. ازدواج 315
- الف) تعیین مهریه 315
- ب) جهیزیه 316
- ج) خطبه نکاح 316
- ه) مراسم عروسی (زفاف) 317
- د) فاصله بین عقد و عروسی (زفاف) 317
- یک - وقوع عروسی در شب 317
- اشاره 317
- دو - آرایش عروس 317
- پنج - شعرخوانی و دف زدن و تکبیر گفتن در شب عروسی 318
- سه - بردن عروس از خانه پدر به خانه شوهر 318
- چهار - همراهان عروس 318
- هفت - ولیمه عروسی 319
- شش - نِثار عروسی 319
- هشت - ماندن زنی از خویشان عروس در شب زفاف 320
- نُه - تبریک عروسی 320
- ده - شستن پای عروس 321
- الف) غسل میت (تغسیل) 321
- ٣. مراسم خاک سپاری مردگان 321
- اشاره 321
- ج) حنوط 323
- ب) تکفین 323
- د) نماز بر میت 323
- ه) تشییع جنازه 325
- و) تدفین 325
- ز) مراسم بعد از تدفین 327
- الف) اعلان جنگ 329
- ب) سربازگیری 329
- 4. جنگ و صلح 329
- ج) نظام جمع 330
- د) ادوات و سلاح های جنگی 332
- اشاره 332
- یک - سلاح های هجومی 332
- اول - سلاح های هجومی سبک 332
- دوم - سلاح های هجومی سنگین 345
- اول - سلاح های دفاعی سبک 348
- دو - سلاح های دفاعی 348
- اشاره 348
- دوم - سلاح های دفاعی سنگین 353
- ه) تعلیم جنگاوران 354
- و) اسلحه سازی 355
- ز) پیک 355
- ح) صلح 358
- ی) طریقه تقسیم غنایم جنگی 360
- ط) شعارهای جنگی 360
- ک) پرچم 362
- اشاره 363
- ل) واحدهای تشکیل دهنده سپاه 363
- یک - پیاده نظام (رجّاله) 363
- دوم - تعقیب و گریز 364
- اول - حمله 364
- دو - سواره نظام (خیّاله، فُرْسان) 364
- اشاره 364
- چهارم - پشتیبانی 365
- سوم - جمع آوری اطلاعات 365
- سه - تیراندازان (رُماه، نَشّابون) 365
- پنج - واحد خدمات (تدارکات) 366
- چهار - کارگران (فَعَلَه) 366
- م) مراحل جنگ 367
- اشاره 367
- یک - جمع نیرو 367
- دو - حرکت به سوی دشمن 367
- سه - استقرار در لشکرگاه 369
- چهار - آمادگی های قبل از جنگ 370
- پنج - شروع جنگ 371
- شش - تدابیر دفاعی 372
- پنجم -خلیفه 373
- دوم - فرماندهان واحدهای اصلی (اُمَراء التعبیه) 373
- چهارم - قائد 373
- اول - فرمانده کل سپاه (امیر الجیش) 373
- یک - درجات نظامی سپاه اسلام 373
- سوم - فرمانده گردان (امیر الکُرْدُوس) 373
- اشاره 373
- اشاره 373
- ن) درجات نظامی سپاه اسلام 373
- دو - درجات نظامی ایرانیان 374
- ششم - عریف 374
- دوم - طُومْرُخ 375
- اشاره 375
- س) آرایش جنگی 375
- سوم - طُرَنْجار 375
- پنجم - قَمْطَرُخ 375
- سه - درجات نظامی روم 375
- اشاره 375
- ششم - داقْرُخ 375
- چهارم - قُومِسْ 375
- اول - بِطْریق 375
- یک - نظام کَرّ و فَرّ (هجوم و فرار) 376
- دو - نظام صَفّ (نظام زَحْف) 376
- اشاره 377
- سه - نظام خمیس 377
- دوم - قلب 378
- چهارم - مَیْسَره 378
- سوم - مَیْمَنه 378
- اول - طلیعه (مقدمه) 378
- پنجم - ساقه (موَخره) 379
- چهار - نظام کرادیس 381
- ع) جاسوسی 382
- الف) طریقه آتش روشن کردن 384
- 5. پخت وپز 384
- ج) پختن نان 385
- ب) پختن غذا 385
- یک - انتخاب همراه مناسب 387
- سه - برداشتن عصا 387
- الف) آداب سفر 387
- 6. سیر و سفر و تفرّج 387
- دو - برداشتن وسایل شخصی ضروری 387
- اشاره 387
- هفت - مروّت و جوانمردی در سفر 388
- پنج - صدقه دادن 388
- شش - بدرقه مسافر 388
- چهار - یاد خدا نمودن 388
- هشت - شعر و آواز خواندن در سفر 388
- ده - سوغات آوردن از سفر 389
- نُه - مسئولیت به عهده گرفتن در سفر 389
- ب) وسایل حمل و نقل 389
- یازده - مصافحه و معانقه با مسافر 389
- اشاره 391
- ٧. وسایل روشنایی 391
- الف) سِراج (مصباح) 391
- ب) قندیل 392
- ج) شمع 393
- د) حرادیّ 393
- د) تَوْر 394
- ب) اِداوَه 394
- ٨. ظروف 394
- الف) ابریق 394
- اشاره 394
- ج) بُرْمَه 394
- ه) جِراب 395
- ح) دَلْو 395
- و) جَرَّه 395
- ز) جَفْنَه 395
- ک) سطیحه 396
- ی) زِقّ 396
- ط) زِکْوَه 396
- ل) شَنّ 396
- م) صَحْفَه 397
- س) ظَبْیَه 397
- ن) طَست (طشت) 397
- ع) عُکَّه 397
- ف) قارُورَه 398
- ص) قَدَح 398
- ر) قِرْبَه 398
- ق) قِدْر 398
- ت) قَصْعَه 399
- خ) قُلَّه 399
- ث) قَعْب 399
- ش) قَسْ (قَسّه) 399
- ض) کَأْس 400
- ذ) قَوْصَرَه 400
- ظ) کُوب 400
- غ) کَوْز 400
- اب) مِخْضَب 401
- اد) مزاده 401
- اج) مِزْوَد (مِزْوَدَه) 401
- او) مِطْهَرَه 401
- اه) مَسْک 401
- از) مِکْتَلْ 402
- اح) مِهْراس 402
- ٩. دوستی 402
- ١٠. آرایش ظاهری زنان و مردان 404
- اشاره 404
- اشاره 405
- یک - استعمال بوهای خوش 405
- دوم - گیاهان خوشبو 405
- الف) آرایش ها و زینت های مشترک زنان و مردان 405
- اول - عطر 405
- اشاره 405
- دو - استعمال روغن های مختلف 406
- اول - روغن بنفشه 406
- اشاره 406
- دوم - روغن بان 407
- سه - استعمال رنگ ها 407
- اول - حناء 407
- دوم - وَسْمَه (کَتْم) 407
- چهارم - روغن کُنجد 407
- اشاره 407
- سوم - روغن زَنْبَق (زنبه) 407
- چهار - سرمه کشیدن 408
- پنج - آرایش موها 408
- اشاره 408
- ب) زینت ها و آرایش های اختصاصی زنان 409
- ج) زینت ها و آرایش های اختصاصی مردان 410
- ١١. مجالس عمومی و گردهمایی ها 412
- ١٢. سرگرمی و ورزش 414
- اشاره 417
- ١٣. آداب و رسوم مجالس خلفا و امرا 417
- الف) دربان (حاجب) 418
- ب) اذن دخول 419
- ج) کیفیت ورود در مجلس 419
- د) تجمّلات مجلس 420
- ه) پاسبان در مجلس 420
- یک - مواد پارچه ها 421
- اشاره 421
- الف) پارچه ها 421
- ١4. لباس پوشیدن و حجاب 421
- و) مرخص شدن از مجلس 421
- اشاره 421
- دو - نام پارچه ها 421
- چهارم - خَزّ 422
- سوم - حریر 422
- اول - اِسْتَبْرَق 422
- دوم - بَزّ 422
- پنجم - دیباج 423
- هفتم - سُنْدُس 423
- ششم - رَفْرَفْ 423
- نهم - قَزّ 424
- هشتم - قِبْطیّه 424
- دهم - کتان 424
- دوازدهم - مُعَلَّم 425
- سیزدهم - مُنَیّر 425
- یازدهم - کَرْباس 425
- چهاردهم - وَشی 425
- اشاره 426
- ب) لباس ها 426
- یک - پوشش سر 427
- اشاره 427
- اول - عِمامَه 427
- سوم - قَلَنْسُوَه 430
- دوم - بُرْنُس 430
- چهارم - کوفیه و عِقال 431
- پنجم - بُرْقَعْ 431
- هفتم - خِمار 432
- هشتم - مِعْجَر 432
- ششم - نِقاب 432
- دهم - لِثام 433
- نُهم - قِناع و مِقْنَعَه 433
- سوم - بُرْجُد 434
- اشاره 434
- دو - پوشش بدن 434
- دوم - بِجاد 434
- چهارم - بُرْد 434
- یکم - بَتّ 434
- پنجم - بُرْدَه 435
- هفتم - جُبَّه 436
- هشتم - جلْباب 436
- ششم - ثَوب قِطْری 436
- دهم - حُلّه 437
- نهم - حِبْرَه (حَبَرَه) 437
- یازدهم - خمیصه 438
- دوازدهم - دِثار 438
- پانزدهم - رَیْطَه 439
- سیزدهم - دُرّاعَه و مِدْرَع 439
- چهاردهم - رِداء 439
- هجدهم - سُدوس 440
- نوزدهم - سِرْبال 440
- شانزدهم - سابِریّ 440
- هفدهم - ساج 440
- بیستم - شِعار 441
- بیست و یکم - شَمْلَه 441
- بیست و دوم - طاق 441
- بیست و سوم - طَیْلَسان 441
- بیست و چهارم - عَباء (عَباءَه) 442
- بیست و پنجم - غِلالَه 442
- بیست و هشتم - قَطیفَه 443
- بیست و ششم - قَباء 443
- بیست و هفتم - قَسّی 443
- بیست و نهم - قَمیص 444
- سی ام - کِساء (کِسْوَه) 447
- سی و دوم - مِسْح 448
- سی و یکم - مُسْتَقَه 448
- سی و سوم - مِطْرَف (مُطْرَف) 448
- سی و ششم - مِلحَفَه 449
- سی و پنجم - مُلاءَه 449
- سی و هفتم - نَمِرَه 449
- سی و چهارم - مُقَطَّعَه 449
- اشاره 450
- سه - پوشش پایین بدن 450
- سی و هشتم - یَلْمَق 450
- یکم - اِزار (مِئزَر) 450
- دوم - تُبّان 451
- سوم - دِقْرارَه 452
- چهارم - سَراویل 452
- ششم - مِرْط 453
- پنجم - فُوطَه 453
- هفتم - مِنْطَق، مِنْطَقَه، نِطاق 454
- یکم - جَوْرَب 454
- دوم - حِذاء 454
- سوم - خُفّ 454
- چهار - پوشش کف پا 454
- چهارم - نَعل 455
- اشاره 457
- فصل هفتم: نوع تغذیه 457
- الف) تاریخچه ای از غذای عرب 458
- ١. غذاها 458
- ب) وعده های غذایی عرب 460
- اشاره 461
- ج) انواع غذاها 461
- یک - غذاهای بدون اسم خاص 461
- اشاره 461
- اول - غذاهای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) 461
- دوم - غذاهای حضرت علی (علیه السلام) 463
- اشاره 464
- دوم - تلبینَه (تَلبین) 464
- اول - بَکالَه (بَکیله) 464
- سوم - ثَرید 464
- دو - غذاهایی با اسم خاص 464
- چهارم - حریره 465
- پنجم - حَساء 465
- ششم - حَیْس 465
- هفتم - رَبیکَه 466
- هشتم - رَغیده 466
- دهم - سَخینَه 467
- یازدهم - سِکْبْاج 467
- نهم - رَهیده 467
- پانزدهم - طَفَیْشزل 468
- سیزدهم - شُورباجَه 468
- دوازدهم - شِواء 468
- چهاردهم - صَحْناء (صحناه) 468
- شانزدهم - عَصیده 469
- هجدهم - قَدید 469
- هفدهم - فَریقَه 469
- نوزدهم - مَرَق 470
- بیست و یکم - وَشیقَه 470
- بیست و دوم - هَریسَه 470
- بیستم - نارباجه 470
- اشاره 471
- یک - سُفْره 471
- د) پیش غذا (دسر) 471
- و) سفره غذا 471
- ه) سبزیجات همراه غذا 471
- دو- خُوان (خِوان) 472
- سه - طَبَق 472
- چهار - مائده 472
- پنج - نَطْع (نَطَعْ، نِطْع، نِطَع) 472
- الف) نوشیدنی های حلال 473
- ٢. نوشیدنی ها 473
- اشاره 473
- یک - شیر 473
- اشاره 473
- دو - عسل 473
- ب) نوشیدنی های حرام 474
- سه - شیره 474
- چهار - انواع عصیر و فشرده 474
- اشاره 474
- یک - نَبیذ 474
- سه - فُقّاع 475
- پنج - نقیع 475
- دو - بِتْع (بِتَع) 475
- چهار - مِرْز 475
- الف) جَوْزینَق 476
- اشاره 476
- 4. تنقلات 476
- ب) حَلواء 476
- ٣. میوه ها 476
- د) سَویق 477
- ج) خَبیص 477
- ه) فالُوذَج (فالُوذ) 478
- و) لَوْزینَج 479
- فصل هشتم: نظام قضایی و انتظامی 480
- اشاره 480
- اشاره 481
- الف) قاضیان کوفه تا سال 6١ ه. ق 481
- الف) ابو مَرّه کِنْدی 481
- ب) عُرْوَه بن جُعد (ابی الجُعد) بارقی 481
- ١. قضا 481
- یک - اولین قاضی 481
- اشاره 481
- ه) عبدالله بن مسعود 482
- دو - شُرَیْح بن حارث (حَرَث یا عبدالله یا شراحیل یا هانی) کِندی 482
- ج) سَلْمان بن رَبیعه باهلی 482
- د) جَبْر بن قَشْعَمْ کِنْدی 482
- و) ابوموسی اشعری 482
- اشاره 484
- ب) آیین دادرسی 484
- چهار - عبدالملک بن عُمَیْر لَخْمی 484
- سه - مسروع بن اَجْدَع تمیمی 484
- آیین دادرسی مدنی 485
- ج) شرایط و صفات قاضی 486
- د) مجلس قضاوت 487
- یک - قتل (کشتن) 489
- اشاره 489
- ه) مجازات ها 489
- دو - شلاق (جَلد) 490
- دوم - محارب 491
- اول - سرقت 491
- سه - بریدن دست یا پا (قطع) 491
- چهار - زندان (حبس) 491
- اشاره 491
- دوم - زندان غیر ابد 492
- اول - زندان ابد 492
- پنج - تبعید (نفی بلد) 493
- ٢. شرطه 493
- الف) والی 495
- اشاره 495
- ٣. مقامات ادار ی شهر کوفه 495
- ب) رئیسان اسباع و ارباع 500
- ج) عرفا 504
- ه) سرپرست بیت المال 507
- د) مناکب 507
- و) سرپرست دیوان خراج 508
- ز) کاتبان و منشیان 509
- کتابنامه 512
ب) نزدیک شهر باشد. بنابراین، توابع اداری کوفه، مانند شهرهای داخل ایران (آذربایجان، همدان و. . .) در اینجا بررسی نمی شود.
ج) در مسیر امام حسین (علیه السلام) به کربلا واقع نشده باشند، زیرا در باره مکان های این مسیر، جداگانه بحث خواهد شد.
د) در زمان مورد بحث اگر چه به صورت احتمال، موجود بوده باشند. بنابراین، توابعی که بعدها ساخته شده، بررسی نمی شوند.
حال پس از ذکر این مقدمه به بررسی اجمالی توابع به ترتیب حروف الفبا می پردازیم (1):
یک - إسْتینیاء
یکی از روستاهای اطراف کوفه بوده است. گفته شده است در زمان عثمان بن عفان که اصحاب قصد مهاجرت به شهرهای تازه تأسیس را داشتند، نزد او آمده و از او می خواستند که در عوض زمین هایی که در حجاز ترک می کنند، زمین هایی در کوفه و بصره به آنها واگذار کند. عثمان چنین می کرد، از جمله این روستا را به خبَّاب بن اَرت واگذار نمود. (2)این نوع زمین ها را «اقطاعی» می گفتند.
دو - اَقساس مالک
نام یکی از روستاهای کوفه، منسوب به مالک بن عبد هند از قبیله اَیاد بوده است. اقساس، جمع قَسّ می باشد. قسّ در لغت به معنای طلب چیزی است. ممکن است به سبب آنکه مالک این مکان را طلب کرد و آن را آباد نمود، به او نسبت داده اند. (3)
1- اسامی این نقاط را عمدتاً در آغاز از تاریخ الکوفه استخراج نمودیم.
2- معجم البلدان، ج 1، ص 176.
3- معجم البلدان، ج 1، ص 236 و نیز ر. ک: سومر، «منطقه الکوفه دراسه طوبو نمرانیه مستنده الی المصادر الادبیه» ، ج 21، ص236.