- دیباچه 1
- تشکر 3
- مقدمه 5
- گذر ی بر منابع 7
- مرور ی بر مطالعات جدید 9
- اشاره 14
- فصل اول: جغرافیا ی طبیعی کوفه 14
- ١. مفهوم شناسی 15
- الف) دلیل نامگذار ی کوفه 15
- چهار - کوفه الجُند: 17
- دو - سورستان: 17
- سه -خَدّ العَذْراء: 17
- ب) نام ها ی کوفه 17
- اشاره 17
- یک - کوفان: 17
- پنج - کوفه الخُلد: 17
- ج) تاریخچه اجمالی کوفه 18
- شش- منزل جهاد. 18
- هفت- دارالهجره. 18
- ٢. تأسیس شهر کوفه 20
- ٣. مباحث جغرافیایی 21
- اشاره 21
- الف) طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع 21
- ب) مساحت 21
- ج) حدود و ثغور 22
- د) زمین 23
- ه) آب و هوا 25
- و) جمعیت 26
- دوم - حلفاء: 30
- یک - گیاهان قبل از بنیان گذار ی کوفه 30
- اول - اُقحُوان: 30
- چهارم - شقائق: 30
- اشاره 30
- سوم - خزامی: 30
- ز) گیاهان و درختان کوفه 30
- اول - درختان 31
- ششم - قِیْصوم: 31
- دو - درختان و گیاهان بعد از شهرشدن کوفه 31
- اشاره 31
- هفتم - نَصی: نوعی گیاه ساقه دراز سفید است که در چراگاه، بسیار از آن استفاده می شد. هرگاه ساقه این گیاه، ضخیم و خشک می شد، به آن «حَلی» می گفتند. 31
- پنجم - شیح: 31
- دوم - گیاهان 34
- الف) حیوانات خشکی 38
- اشاره 38
- اشاره 38
- 4. حیوانات 38
- اشاره 39
- اول - شتر و انواع آن 39
- یک - حیوانات اهلی 39
- دوم - گاو 39
- سوم - اسب 39
- ششم - گوسفند 41
- چهارم - الاغ 41
- پنجم - قاطر 41
- هشتم - مرغ 42
- هفتم - کبوتر 42
- دهم - گربه 42
- نهم - مرغابی (اردک) 42
- اول - موش 43
- یازدهم - سگ 43
- دوازدهم - خوک 43
- دوم - کلاغ (غُراب) 43
- دو - حیوانات غیراهلی 43
- ب) حیوانات آبی 44
- ششم - سوسمار (ضبّ) 44
- اشاره 44
- سوم - روباه ( ثعلب) 44
- پنجم - آهو (ظبی) 44
- یک - ماهی بَنانی (سَمَک بَنانی) 44
- دو - مارماهی 44
- چهارم - شترمرغ (ظَلیم \شترمرغ نر) 44
- سه - زِمّیر 45
- 5. نهرها ی کوفه 45
- اشاره 45
- ب) نهر سُورا 47
- ج) نهر نیل 47
- الف) نهر عَلْقَمَه (نهر عَلْقَمی) 47
- و) نهر سَیلحین (سیلحون) 48
- د) نهر تاجیه 48
- ح) نهر صَرصَر 48
- ه) نهر سَدیر 48
- ز) نهر صَراه 48
- ط) نهر قَوْرا 48
- م) نهر بُوَیب 49
- ی) نهر کوثی 49
- ل) نهر بَلْخ 49
- ن) نهر شیلی 49
- ک) نهر خُرشیذ 49
- ب) کوفان 50
- اشاره 50
- 6. کوه های کوفه 50
- الف) ساتیدَما 50
- ٧. چاه ها ی کوفه 51
- ب) چاه جُعد (بئر جعد) 51
- الف) چاه حضرت علی (علیه السلام) (بئر علی) 51
- اشاره 51
- د) چاه مُبارک 52
- ج) چاه قصر دارالاماره 52
- ٨. چشمه ها ی کوفه 52
- اشاره 52
- ٩. توابع شهر کوفه و روستاها ی آن 52
- دو - اَقساس مالک 53
- یک - إسْتینیاء 53
- پنج - بداه 54
- چهار - بانِقْیا 54
- شش - بَدیق 54
- سه - اُکَیْراح 54
- ده - تَلّبَوَنّا 55
- سیزده - جَرَعه 55
- هشت - بَرَدان 55
- نه - بَقیقا 55
- هفت - بَرْثَه 55
- دوازده - جُرْزَه 55
- یازده - جُبّه 55
- شانزده - جَصّاصه 56
- چهارده - جِسْر 56
- هفده - حیره 56
- پانزده - حَروراء 56
- هجده - خانِقَیْن 57
- بیست و دو - خَفیّه 58
- نوزده - خَرّاره 58
- بیست و سه - خَنْدَق سابور (خندق شاپور) 58
- بیست - خُصوص 58
- بیست و چهار - خَوَرْنَق 58
- بیست و یک - خَفّان 58
- بیست و شش - دُوما (دُرمَه) 59
- بیست و هفت - زُرارَه 59
- بیست و پنج - دُوران 59
- سی و دو - سَوادیّه 60
- بیست و نه - زَیْدان 60
- بیست و هشت - زَُوْرَه 60
- سی - سَکِن 60
- سی و یک - سَنینِیا 60
- سی و هفت - صَریفین 61
- سی و چهار - سَیْلَحون (سَیْلَحین) 61
- سی و سه - سِیْب 61
- سی و پنج - شانیا 61
- سی و هشت - صِنّین 61
- سی و شش - شیلی 61
- سی و نه - طِیَزناباذ (ضَیزَناباذ) 62
- چهل و یک - عَین جَمَل 62
- چهل - عَقْر (عقر بابل) 62
- چهل و پنج - غَرِیّان 63
- چهل و سه - عین ظَبْی 63
- چهل و دو - عین صَید 63
- چهل و چهار - غاضِریَّه 63
- چهل و شش - غَطَط 64
- چهل و هفت - قادسیه 64
- پنجاه و دو - قُطْقُطانه 65
- چهل و نه - قریه ذی الکفل 65
- چهل و هشت - قَرْیَه اَبی صَلابَه 65
- پنجاه - قَسّین 65
- پنجاه و یک - قصرالعَدَسیّین 65
- پنجاه و پنج - لِسان 66
- پنجاه و چهار - کُوَیفه عمرو (کویفه ابن عُمَر) 66
- پنجاه و شش - لَعْلَع 66
- پنجاه و سه - قَوْرا 66
- پنجاه و نه - نَجَف 67
- پنجاه و هشت - مِلْطاط 67
- پنجاه و هفت - مَلَح 67
- شصت - نُخَیْلَه 67
- شصت و سه - وادِی السِّباع 68
- ١٠. باغ ها ی کوفه 68
- شصت و یک - نَشاسْتَج 68
- شصت و دو - نُعْماباذ 68
- ١٢. دیرها ی کوفه (دیارات کوفه) 70
- اشاره 70
- ١١. دروازه ها ی کوفه 70
- ب) دیر اَعْوَر 73
- الف) دیارات الأساقف 73
- ج) دیر الجَماجِم 73
- د) دیر حُرْمه 74
- ه) دیر حِنَّه 74
- ح) دیر سلسله 75
- و) دیر زُراره 75
- ز) دیر سِرجِس (سرجیس) 75
- ط) دیر السَّوا 75
- م) دیر مَرْعَبْدا 76
- ک) دیر قُرَّه 76
- ل) دیر کعب 76
- ن) دیر هند الصغری 76
- ی) دیر الشّاء 76
- س) دیر هند الکبری 77
- فصل دوم: شهرساز ی و معمار ی کوفه 78
- اشاره 78
- مقدمه 79
- یک - شکل ظاهر ی، تعداد اتاق ها و وضعیت داخلی خانه ها 80
- الف) سبک و سیاق خانه ساز ی 80
- ١. خانه ها 80
- ب) مصالح ساختمانی 87
- دو - نورگیرها 87
- اشاره 90
- اول - خانه حضرت علی (علیه السلام) 90
- ج) خانه ها ی افراد مشهور و معروف 90
- یک - خانه ها ی واقع در مرکز شهر 90
- اشاره 90
- چهارم - خانه ولید بن عُقْبه 92
- سوم - خانه عبدالله بن مسعود 92
- دوم - خانه جُعْدَه بن هبیره مخزومی 92
- پنجم - خانه عُماره بن عُقْبَه 92
- دهم - خانه عمرو بن حُرَیث 93
- ششم - خانه ابوموسی اشعری 93
- هفتم - خانه حُذَیفه بن یَمان 93
- هشتم و نهم - خانه سلمان بن ربیعه باهلی و مُسَیّب بن نَجْبَه فَزاریّ 93
- دوازدهم - خانه خالد بن عرفطه 94
- چهاردهم - خانه ابن حکیم 94
- یازدهم - خانه طَلْحه بن عبیدالله 94
- سیزدهم - خانه سَعد بن قیس 94
- اول - خانه خَبّاب بن اَرَت 95
- دوم - خانه زید بن ارْقَم انصاری 95
- دو - خانه ها ی واقع در محله ها ی شهر 95
- سوم - خانه جَریر بن عبدالله بجلی 95
- پانزدهم - خانه مختار بن ابی عُبَیده ثَقَفی 95
- چهارم - خانه عدی بن حاتم طائی 95
- پنجم - خانه خُنَیْس بن سَعد 96
- ششم - خانه هانی بن عُرْوه 96
- هشتم - خانه قُرظَه بن کَعْب انصاری 96
- هفتم - خانه اَشْعث بن قیس 96
- ٢. بازارها 97
- ب) وضعیت ظاهر ی دکان ها 97
- الف) موقعیت بازارها 97
- اشاره 98
- ج) بازارها ی تخصصی 98
- یک - بازار شترفروشان (سوق الابِلْ) 99
- دو - بازار خرمافروشان (سوق التّمارین) 99
- پنج - بازار کفش فروشان (سوق الحَذّائین) 100
- سه - بازار ماهی فروشان 100
- چهار - بازار کرباس فروشان 100
- شش - بازار اسب فروشان (سوق البَراذین) 100
- نه - بازار روغن فروشان (سوق الزیّاتین) 101
- هفت - بازار صیرفی ها (رَحْبَهُ الصیارف) 101
- هشت - بازار شمشیرفروشان (صَیاقله) 101
- یازده - بازار گوسفند (سَوْق الغَنَم) 102
- سیزده - بازار خرید و فروش مرغ 102
- ده - بازار صابون سازان (اصحاب الصابون) 102
- دوازده - بازار گربه فروشان 102
- پانزده - بازار رفوگرها (سوق الرفّاثین) 103
- چهارده - بازار زین سازان یا زین فروشان (سوق السَرّاجین) 103
- نوزده - بازار سرکه فروش ها (سوق الخلاّلین) 103
- شانزده - بازار انواع گستردنی ها مانند فرش، گلیم و. . . (اصحاب الأنماط) 103
- هیجده - بازار سویق فروشان (قاووت فروشان) (سوق السوّاقین) 103
- هفده - بازار خَزّفروشان (اصحاب الخزّ) 103
- بیست و شش - بازار گازران یا رخت شویان (سوق القَصّارین) 104
- بیست و دو- بازار آهنگران (سوق الحدّادین) 104
- بیست و پنج - بازار صحّاف ها ( سوق الورّاقین) 104
- بیست و یک - بازار عطرفروشان (سوق الحَنّاطین) 104
- د) نظارت بر بازار 104
- بیست - بازار زرگرها (سوق الصاغه) 104
- بیست و سه - بازار گل فروشان (باعَه الأزْهار) 104
- بیست و چهار - بازار خیاطها (سوق الخیاطین) 104
- اشاره 107
- ٣. مساجدکوفه 107
- اشاره 108
- یک- مسجد جامع کوفه در گذر تاریخ 108
- الف) مسجد جامع کوفه (تصویرهای شماره 5 - ١) 108
- اول - مسجد جامع کوفه قبل از اسلام 108
- دوم- مسجد در زمان سعد بن ابی وقاص 109
- سوم - مسجد در زمان زیاد بن ابیه 113
- دوم - باب الفیل 115
- اشاره 115
- دو - درها ی مسجد جامع 115
- اول - باب السُدَّه 115
- سوم- باب الکنده 116
- چهارم- باب الأنماط 117
- سه - ستون ها ی مسجد جامع 117
- دوم - بیت الطشت 118
- اشاره 118
- چهار - مکان ها ی تاریخی در مسجد جامع 118
- اول - دکّه القضاء 118
- سوم - سفینه نوح 119
- چهارم - تَنُّور 119
- پنجم - محراب حضرت علی (علیه السلام) 119
- پنج - دستشویی و وضوخانه مسجد جامع کوفه 120
- شش - فاصله مسجد تا دارالاماره 120
- هفت - مسجد جامع کوفه از منظر باستان شناسی 121
- ب) دیگر مساجد 123
- اشاره 123
- یک - مساجد مبارکه 124
- اول - مسجد سَهْلَه 124
- اشاره 124
- دوم- مسجد بنی کاهل 125
- سوم - مسجد صَعْصَعَه بن صوحان 126
- پنجم - مسجد غَنّی 126
- چهارم - مسجد زید بن صوحان 126
- هشتم - مسجد الحمراء 127
- هفتم - مسجد جُعْفی 127
- ششم - مسجد حَنّانه 127
- دو - مساجد ملعونه 128
- اشاره 128
- پنجم - مسجد تَیم (مسجد بنوتَیِم) 129
- سوم - مسجد سَمّاک 129
- اول - مسجد اَشعث 129
- چهارم - مسجد شَبَث 129
- دوم - مسجد جَریر 129
- اشاره 130
- هفتم - مسجدی در الحمراء 130
- ششم - مسجد ثَقیف 130
- اول - مسجد جُهَیْنَه (مسجد بنودُهمان) 130
- سه - مساجد دیگر 130
- سوم - مسجد بنی عبدالله بن دارِم 131
- چهارم - مسجد بنی جَذیمه 131
- پنجم - مسجد بنی عَنْزَه (مسجد بنوعناز یا مسجد بنی عنز) 131
- دوم - مسجد بنی مَخْزوم 131
- نهم - مسجد بنی سُنْبُس (مسجد عدی بن حاتَم) 132
- هشتم - مسجد عبدالقیس 132
- ششم - مسجد سَکون (مسجد بنی سکون) 132
- هفتم - مسجد قُصّاص 132
- سیزدهم - مسجد اَحْمَس (مسجد مُزَیْنه) 133
- یازدهم - مسجد بنی بَهْدَلَه 133
- دهم - مسجد بنی مُقاصف 133
- دوازدهم - مسجد اَنْصار 133
- پانزدهم - مسجد بنی البَدّاء 134
- شانزدهم - مسجد بنی ذُهَل 134
- نوزدهم - مسجد نَخَعْ 134
- چهاردهم - مسجد بنی اَوْد 134
- هجدهم - مسجد بنی الشیطان 134
- بیستم - مسجد بنی مُرّا 134
- هفدهم - مسجد بنی هِلال 134
- 4. قصر دارالاماره 135
- الف) دارالاماره از دیدگاه منابع تاریخی 135
- اشاره 135
- یک - قصر در زمان سعد 135
- اشاره 135
- دو - قصر در زمان زیاد 137
- اشاره 138
- ب) دارالاماره از منظر حفاری های باستان شناسی 138
- دو - شکل هندسی قصر و مساحت آن 139
- یک - موقعیت قصر 139
- چهار - برج های قصر 140
- سه - دیوارهای قصر 140
- پنج - درهای ورودی قصر (مداخل) 141
- شش - اطاق ها، ایوان ها، رواق ها، سالن ها و آشپزخانه های داخل قصر 141
- هفت - حمام و مخزن و فاضلاب 145
- هشت - طِمار 146
- نه - مصالح ساختمانی دارالإماره 147
- 5. زندان کوفه 148
- اشاره 149
- 6. میدان اصلی شهر 149
- الف) مرکز شهر (صحن) 150
- ب) رحبه (رحبه علیّ و رحبه الصَیارف) 151
- ج) آریّ 152
- الف) خیابان ها 153
- ٧. معابر (خیابان ها، چهارسوها و کوچه ها) 153
- اشاره 153
- اندازه خیابان ها 155
- سکّه دار الرومیین 156
- سکّه لحّام جریر 156
- سکّه عُمَیْرَه 157
- سکّه الثَوْریین (سکّه الثَوْر) 157
- سکّه بنی جذیمه 157
- سکّه الموالی 157
- سکّه علاء بن مِحْرز 157
- سکّه شَبَث 157
- دو - چهارسوی بَجیله 158
- ب) چهارسوها 158
- یک - چهارسوی خُنَیْس 158
- سکّه البَرید 158
- اشاره 158
- چهار - چهارسوی کِنْده 159
- سه - چهارسوی هَمْدان 159
- ج) کوچه ها 159
- ٩. حمام ها 160
- ٨. کاروان سراها و مهمان خانه ها 160
- اشاره 160
- الف) حمام اَعْیَن 163
- ج) حمام مَهْبَذان 163
- د/ ه) حمام عمرو بن حریث و حمام قطان (قَطَن) بن عبدالله 163
- ب) حمام عمر بن سعد 163
- اشاره 164
- ١٠. مکان های عمومی 164
- الف) جبّانات و گورستان ها 164
- اشاره 164
- و) حمام ابن بَرْدَه 164
- یک - جبّانه های یمنی ها (قحطانی ها) 165
- اشاره 165
- سوم - جبّانه بِشْر 166
- دوم - جبّانه کِنْده 166
- چهارم - جبّانه مراد 166
- پنجم - جبّانه مِخْنَف (جبّانه اَزْد) 166
- اول - جبّانه سبیع (جبانه الحشاشین) 166
- ششم - جبّانه الصائدیین 167
- اول - جبّانه (ثُوَیَّه) 167
- دو - جبّانه های عدنانی ها 167
- اشاره 167
- دوم - جبّانه عَرْزَم 168
- سوم - جبّانه سالم (جبّانه بنی سلول) 168
- چهار - قبر رُشَید هَجری 169
- اشاره 169
- سه - آرامگاه مختار بن عبید ثقفی 169
- چهارم - جبّانه اتبر 169
- یک - آرامگاه مسلم بن عقیل٧ 169
- سه - آرامگاه های خارج از جبانات 169
- دو - آرامگاه هانی بن عروه 169
- اشاره 170
- پنج - قبر عبدالله بن عفیف اَزْدی 170
- شش - قبر میثم تمّار 170
- ب) صحراها 170
- چهار - صحرای بَرْدَخْت 171
- سه - صحرای بنی یَشْکُر 171
- پنج - صحرای بنی قَرار 171
- یک - صحرای اُثَیر (بنی اُثَیر) 171
- دو - صحرای بنی عامر 171
- ج) کُناسَه 172
- هفت - صحرای سالم 172
- شش - صحرای شَبَث 172
- هشت - صحرای عَبْدالقِیْس 172
- د) سَبْخَه 173
- ه) دارالرزق 174
- و) جسر کوفه (پُل کوفه) 174
- ح) عاقول (شاهجان) 175
- ز) سیل بند کوفه (مُسَنّاه جابر) 175
- فصل سوم: مردم شناسی و روان شناسی مردم 176
- اشاره 176
- کوفه 176
- ١. خلقیات روحی و روانی 177
- اشاره 177
- الف) ویژگی های مثبت کوفیان 178
- یک - شجاعت 178
- دو - ایمان و حمیت دینی 179
- سه - علم 180
- ب) ویژگی ها و صفت های منفی کوفیان 181
- یک - دنیاطلبی 181
- اشاره 181
- دو - نظام ناپذیری 183
- سه - اجتهادات نابجا 185
- چهار - تابع احساسات بودن 185
- پنج - غَدَر و فریب کاری 186
- هفت - خیانت گری 188
- اشاره 188
- ٢. مناسبات انسانی 188
- شش - بخل 188
- الف) سلام کردن 189
- د) خداحافظی کردن 190
- ه) ایستادن برای احترام 190
- ج) معانقه 190
- ب) مصافحه 190
- و) عطسه نمودن 191
- اشاره 191
- ٣. دسته بندی طبقات مختلف اجتماعی 191
- ز) مناسبات دیگر 191
- الف) دسته بندی قبیله ای 192
- ب) دسته بندی نژادی 193
- ج) دسته بندی دینی 195
- د) دسته بندی سیاسی - مذهبی مسلمانان 196
- ه) دسته بندی طبقاتی 198
- اشاره 204
- فصل چهارم: وضعیت اقتصادی کوفه 204
- الف) نوع پول رایج 205
- ١. چگونگی داد و ستد و معاملات 205
- یک - کیفیت سکه زدن 205
- اشاره 205
- دو - سکه در صدر اسلام 206
- سه - انواع سکه ها و وزن آنها 208
- اشاره 208
- سوم - درهم های جَوارقی 209
- اول - درهم های بَغْلی 209
- دوم - درهم های طبری 209
- چهار - سکه های غیرخالص 210
- ب) چک، سفته و حواله 212
- ب) آداب تجارت 213
- الف) فضیلت تجارت 213
- ٢. تجارت 213
- ج) اجمالی از تاریخ تجارت در کوفه 216
- د) کاروان های تجاری 218
- دو - مسیر جنوب کوفه 219
- سه - مسیر غرب کوفه 219
- اشاره 219
- ه) مسیرهای تجاری 219
- یک - مسیر شرق کوفه 219
- ٣. دام داری 219
- 4. مشاغل 220
- اشاره 220
- الف) صناعات 220
- یک - بنایی و معماری 220
- اشاره 220
- دو - خشت زنی و قالب ریزی آجر 221
- چهار - کاشی سازی 221
- سه - گچ کاری 221
- هفت - مس گری 222
- پنج - شیشه گری 222
- شش - سفال گری 222
- هشت - آهن گری 223
- نُه - نجّاری 223
- یازده - صابون سازی 224
- ده - زرگری 224
- دوازده - عطرسازی 225
- سیزده - آسیابانی 225
- پانزده - دباغی 225
- چهارده - روغن کشی 225
- هجده - حصیربافی 226
- شانزده - کفش سازی 226
- نوزده - پشم ریسی 226
- هفده - رنگ رزی 226
- بیست - خیمه سازی 227
- بیست و یک - بافندگی 227
- بیست و دو - خیاطی 228
- اشاره 228
- ب) مشاغل واسطه ای 228
- یک - صرّافی 229
- سه - بقّالی 229
- دو - قصابی 229
- دو - حَجّامی 230
- شش - سمساری 230
- ج) مشاغل خدماتی 230
- یک - حمّامی 230
- پنج - پارچه فروشی 230
- چهار - علف فروشی 230
- اشاره 230
- چهار - نظافت گری شهر 231
- پنج - پزشکی 231
- سه - قَصّاری 231
- 5. واردات 232
- 6. صادرات 235
- چگونگی آبیاری 236
- ٧. کشاورزی 236
- یک - خَراج 239
- اشاره 239
- ٨. راه های درآمد کوفه 239
- الف) راه های درآمد حکومت کوفه 239
- سه - جزیه 242
- دو - صدقه 242
- پنج - مالیات بر تجارت 243
- چهار - غنایم جنگی 243
- هفت - زمین های صوافی 244
- شش - هدایای عید نوروز و مهرگان 244
- اشاره 245
- ب) هزینه های حکومت کوفه 245
- یک - حقوق کارمندان 245
- دو - خدمات شهری 246
- سه - قرض به مردم 246
- پنج - رسیدگی به فقرا و یتیمان 247
- اول - عطاء 247
- شش - پرداخت به حکومت مرکزی 247
- چهار - نگهداری مقداری از اموال برای مواقع اضطراری 247
- هفت - عطاء و رزق 247
- دوم - رزق 253
- ج) سطح زندگی مردم و قیمت بعضی از کالاها 254
- فصل پنجم: مسائل فرهنگی و تعلیم و تربیت 258
- اشاره 258
- ١. تعلیم و تربیت 259
- یک - کلیاتی در باره شعر در صدر اسلام 263
- اشاره 263
- الف) شاعران 263
- ٢. شخصیت های فرهنگی 263
- سوم - تمدن و فرهنگ تازه 264
- دوم - ارتباط اعراب با ملیّت های مختلف 264
- اول - اسلام 264
- چهارم - سیاست 264
- اول - قیس بن عمرو حارثی، معروف به نجاشی 266
- دو - شاعران 266
- اشاره 266
- سوم - جَرْوَل بن اَوْس، معروف به حُطَیئه 267
- دوم - رَبیعه بن مَقْرُوم قیسی 267
- چهارم - شوید بن ابی کاهل 267
- هفتم - متوکل بن عبدالله بن کُنانه، معروف به متوکل لیثی و متوکل کُنانی 268
- پنجم - نابغه جُعدی 268
- ششم - ظالم بن عمرو بن سفیان، معروف به ابوالاسود دئلی 268
- نهم - عبدالله بن زبیر اسدی 269
- دهم - سُراقه بن مِرْداس بارقی 269
- هشتم - ابو مَعْرَض مُغَیره بن عبدالله بن مُدْرَکَه، مشهور به اُقَیْشِر اَسَدی 269
- یازدهم - اَیْمَن بن خُرَیم 270
- سیزدهم - کَعْب بن جُعَیْل 270
- دوازدهم - ابوالمُصَبَّح عبدالرحمان بن عبدالله، معروف به اَعشی هَمْدان 270
- پانزدهم - حَکَم بن عبدل اسدی 271
- شانزدهم - همّام بن غالب بن صعصعه، معروف به فَرَزْدَق 271
- چهاردهم - مالک بن اسماء بن خارجه فَزاری 271
- هفدهم - حَرمَله بن مُنْذِر، معروف به ابوزُبَیْد طایی 272
- هجدهم - سلیمان بن صُرَد خُزاعی 273
- بیستم - عُماره بن عقبه بن ابی معیط 273
- بیست و یکم و بیست و دوم و بیست و سوم - نضر، نعمان و نعیم پسران عجلان انصاری خزرجی 273
- نوزدهم - عمرو بن ضابی بن حَرَث بَرْجَمی 273
- بیست و هفتم - یزید بن مُغْفَل مِذْحجی جُعْفی 274
- بیست و هشتم - رَبیعه بن حُوط 274
- بیست و پنجم - عبدالله بن خلیفه بولایی 274
- بیست و چهارم - فُضاله بن شریک بن سلمان 274
- بیست و نهم - عبدالله بن هَمّام 274
- بیست و ششم - اَیاس بن عَثَل طایی 274
- سی و چهارم - شُرَیح قاضی 275
- سی و دوم - عَوْف بن عبدالله بن اَحْمَر اَزْدی 275
- سی و سوم - وَهَب بن زَمْعَه جَمْحی، معروف به ابودَهْبَل 275
- سی و یکم - عبدالله بن حُر جُعفی 275
- سی ام - عُمر بن یزید بن هلال نَخَعی 275
- سی و ششم - لَبید بن ربیعه عامری 276
- ب) خطیبان 276
- اشاره 276
- سی و پنجم - صعصعه بن صَوْحان 276
- دو - نعمان بن بشیر 277
- یک - صعصعه بن صَوْحان 277
- سه - زیاد بن ابیه 277
- ج) صحابه، محدثان، فقها و دیگر اندیشمندان 278
- چهار - ولید بن عقبه بن ابی معیط 278
- پنج، شش و هفت - متوکل لیثی، اقیشر اسدی، عبدالله بن زبیر اسدی 278
- هشت - عابس بن ابی شبیب شاکری همدانی 278
- ٣. افسانه ها و اسطوره ها 291
- اشاره 293
- ج) استعاذه 293
- الف) خواندن قرآن با صدای نیکو 293
- 4. آداب قرائت قرآن 293
- ب) پاکیزه کردن دهان 293
- ز) کسانی که بهتر است قرآن نخوانند 294
- و) خشوع 294
- ه) تدبّر 294
- د) ترتیل 294
- قاریان قرآن 295
- الف) موسیقی 299
- 5. موسیقی و اعمال خلاف شرع رایج 299
- ب) می خوارگی 301
- الف) آداب نوشتن 302
- 6. کتابت و خط 302
- ب) وسایل نوشتن (ادوات کتابت) 304
- اشاره 304
- ج) خط کوفی 307
- فصل ششم: آداب و رسوم 312
- اشاره 312
- ١. خواستگاری 313
- اشاره 315
- ٢. ازدواج 315
- الف) تعیین مهریه 315
- ب) جهیزیه 316
- ج) خطبه نکاح 316
- د) فاصله بین عقد و عروسی (زفاف) 317
- دو - آرایش عروس 317
- اشاره 317
- یک - وقوع عروسی در شب 317
- ه) مراسم عروسی (زفاف) 317
- سه - بردن عروس از خانه پدر به خانه شوهر 318
- پنج - شعرخوانی و دف زدن و تکبیر گفتن در شب عروسی 318
- چهار - همراهان عروس 318
- شش - نِثار عروسی 319
- هفت - ولیمه عروسی 319
- نُه - تبریک عروسی 320
- هشت - ماندن زنی از خویشان عروس در شب زفاف 320
- ده - شستن پای عروس 321
- اشاره 321
- الف) غسل میت (تغسیل) 321
- ٣. مراسم خاک سپاری مردگان 321
- د) نماز بر میت 323
- ج) حنوط 323
- ب) تکفین 323
- و) تدفین 325
- ه) تشییع جنازه 325
- ز) مراسم بعد از تدفین 327
- 4. جنگ و صلح 329
- الف) اعلان جنگ 329
- ب) سربازگیری 329
- ج) نظام جمع 330
- اشاره 332
- یک - سلاح های هجومی 332
- اول - سلاح های هجومی سبک 332
- د) ادوات و سلاح های جنگی 332
- دوم - سلاح های هجومی سنگین 345
- دو - سلاح های دفاعی 348
- اول - سلاح های دفاعی سبک 348
- اشاره 348
- دوم - سلاح های دفاعی سنگین 353
- ه) تعلیم جنگاوران 354
- ز) پیک 355
- و) اسلحه سازی 355
- ح) صلح 358
- ی) طریقه تقسیم غنایم جنگی 360
- ط) شعارهای جنگی 360
- ک) پرچم 362
- اشاره 363
- یک - پیاده نظام (رجّاله) 363
- ل) واحدهای تشکیل دهنده سپاه 363
- دوم - تعقیب و گریز 364
- اول - حمله 364
- اشاره 364
- دو - سواره نظام (خیّاله، فُرْسان) 364
- سه - تیراندازان (رُماه، نَشّابون) 365
- چهارم - پشتیبانی 365
- سوم - جمع آوری اطلاعات 365
- چهار - کارگران (فَعَلَه) 366
- پنج - واحد خدمات (تدارکات) 366
- م) مراحل جنگ 367
- یک - جمع نیرو 367
- دو - حرکت به سوی دشمن 367
- اشاره 367
- سه - استقرار در لشکرگاه 369
- چهار - آمادگی های قبل از جنگ 370
- پنج - شروع جنگ 371
- شش - تدابیر دفاعی 372
- پنجم -خلیفه 373
- یک - درجات نظامی سپاه اسلام 373
- دوم - فرماندهان واحدهای اصلی (اُمَراء التعبیه) 373
- چهارم - قائد 373
- ن) درجات نظامی سپاه اسلام 373
- اول - فرمانده کل سپاه (امیر الجیش) 373
- اشاره 373
- سوم - فرمانده گردان (امیر الکُرْدُوس) 373
- اشاره 373
- دو - درجات نظامی ایرانیان 374
- ششم - عریف 374
- سه - درجات نظامی روم 375
- چهارم - قُومِسْ 375
- اول - بِطْریق 375
- س) آرایش جنگی 375
- اشاره 375
- پنجم - قَمْطَرُخ 375
- سوم - طُرَنْجار 375
- دوم - طُومْرُخ 375
- اشاره 375
- ششم - داقْرُخ 375
- یک - نظام کَرّ و فَرّ (هجوم و فرار) 376
- دو - نظام صَفّ (نظام زَحْف) 376
- سه - نظام خمیس 377
- اشاره 377
- سوم - مَیْمَنه 378
- چهارم - مَیْسَره 378
- دوم - قلب 378
- اول - طلیعه (مقدمه) 378
- پنجم - ساقه (موَخره) 379
- چهار - نظام کرادیس 381
- ع) جاسوسی 382
- 5. پخت وپز 384
- الف) طریقه آتش روشن کردن 384
- ج) پختن نان 385
- ب) پختن غذا 385
- یک - انتخاب همراه مناسب 387
- الف) آداب سفر 387
- دو - برداشتن وسایل شخصی ضروری 387
- اشاره 387
- 6. سیر و سفر و تفرّج 387
- سه - برداشتن عصا 387
- شش - بدرقه مسافر 388
- هفت - مروّت و جوانمردی در سفر 388
- پنج - صدقه دادن 388
- چهار - یاد خدا نمودن 388
- هشت - شعر و آواز خواندن در سفر 388
- نُه - مسئولیت به عهده گرفتن در سفر 389
- ده - سوغات آوردن از سفر 389
- ب) وسایل حمل و نقل 389
- یازده - مصافحه و معانقه با مسافر 389
- اشاره 391
- ٧. وسایل روشنایی 391
- الف) سِراج (مصباح) 391
- ب) قندیل 392
- د) حرادیّ 393
- ج) شمع 393
- د) تَوْر 394
- ٨. ظروف 394
- اشاره 394
- الف) ابریق 394
- ب) اِداوَه 394
- ج) بُرْمَه 394
- ه) جِراب 395
- ز) جَفْنَه 395
- ح) دَلْو 395
- و) جَرَّه 395
- ک) سطیحه 396
- ی) زِقّ 396
- ل) شَنّ 396
- ط) زِکْوَه 396
- م) صَحْفَه 397
- ن) طَست (طشت) 397
- ع) عُکَّه 397
- س) ظَبْیَه 397
- ق) قِدْر 398
- ر) قِرْبَه 398
- ص) قَدَح 398
- ف) قارُورَه 398
- ت) قَصْعَه 399
- ث) قَعْب 399
- خ) قُلَّه 399
- ش) قَسْ (قَسّه) 399
- ذ) قَوْصَرَه 400
- ض) کَأْس 400
- غ) کَوْز 400
- ظ) کُوب 400
- او) مِطْهَرَه 401
- اج) مِزْوَد (مِزْوَدَه) 401
- اه) مَسْک 401
- اب) مِخْضَب 401
- اد) مزاده 401
- از) مِکْتَلْ 402
- ٩. دوستی 402
- اح) مِهْراس 402
- ١٠. آرایش ظاهری زنان و مردان 404
- اشاره 404
- دوم - گیاهان خوشبو 405
- الف) آرایش ها و زینت های مشترک زنان و مردان 405
- اشاره 405
- یک - استعمال بوهای خوش 405
- اول - عطر 405
- اشاره 405
- دو - استعمال روغن های مختلف 406
- اول - روغن بنفشه 406
- اشاره 406
- سه - استعمال رنگ ها 407
- دوم - روغن بان 407
- اول - حناء 407
- دوم - وَسْمَه (کَتْم) 407
- چهارم - روغن کُنجد 407
- اشاره 407
- سوم - روغن زَنْبَق (زنبه) 407
- چهار - سرمه کشیدن 408
- اشاره 408
- پنج - آرایش موها 408
- ب) زینت ها و آرایش های اختصاصی زنان 409
- ج) زینت ها و آرایش های اختصاصی مردان 410
- ١١. مجالس عمومی و گردهمایی ها 412
- ١٢. سرگرمی و ورزش 414
- اشاره 417
- ١٣. آداب و رسوم مجالس خلفا و امرا 417
- الف) دربان (حاجب) 418
- ب) اذن دخول 419
- ج) کیفیت ورود در مجلس 419
- د) تجمّلات مجلس 420
- ه) پاسبان در مجلس 420
- اشاره 421
- یک - مواد پارچه ها 421
- دو - نام پارچه ها 421
- اشاره 421
- الف) پارچه ها 421
- ١4. لباس پوشیدن و حجاب 421
- و) مرخص شدن از مجلس 421
- چهارم - خَزّ 422
- دوم - بَزّ 422
- سوم - حریر 422
- اول - اِسْتَبْرَق 422
- پنجم - دیباج 423
- هفتم - سُنْدُس 423
- ششم - رَفْرَفْ 423
- نهم - قَزّ 424
- هشتم - قِبْطیّه 424
- دهم - کتان 424
- دوازدهم - مُعَلَّم 425
- چهاردهم - وَشی 425
- یازدهم - کَرْباس 425
- سیزدهم - مُنَیّر 425
- اشاره 426
- ب) لباس ها 426
- یک - پوشش سر 427
- اول - عِمامَه 427
- اشاره 427
- سوم - قَلَنْسُوَه 430
- دوم - بُرْنُس 430
- چهارم - کوفیه و عِقال 431
- پنجم - بُرْقَعْ 431
- هشتم - مِعْجَر 432
- هفتم - خِمار 432
- ششم - نِقاب 432
- نُهم - قِناع و مِقْنَعَه 433
- دهم - لِثام 433
- سوم - بُرْجُد 434
- اشاره 434
- دوم - بِجاد 434
- دو - پوشش بدن 434
- یکم - بَتّ 434
- چهارم - بُرْد 434
- پنجم - بُرْدَه 435
- هشتم - جلْباب 436
- ششم - ثَوب قِطْری 436
- هفتم - جُبَّه 436
- نهم - حِبْرَه (حَبَرَه) 437
- دهم - حُلّه 437
- یازدهم - خمیصه 438
- دوازدهم - دِثار 438
- سیزدهم - دُرّاعَه و مِدْرَع 439
- چهاردهم - رِداء 439
- پانزدهم - رَیْطَه 439
- هجدهم - سُدوس 440
- هفدهم - ساج 440
- شانزدهم - سابِریّ 440
- نوزدهم - سِرْبال 440
- بیست و دوم - طاق 441
- بیست و سوم - طَیْلَسان 441
- بیست و یکم - شَمْلَه 441
- بیستم - شِعار 441
- بیست و پنجم - غِلالَه 442
- بیست و چهارم - عَباء (عَباءَه) 442
- بیست و هفتم - قَسّی 443
- بیست و ششم - قَباء 443
- بیست و هشتم - قَطیفَه 443
- بیست و نهم - قَمیص 444
- سی ام - کِساء (کِسْوَه) 447
- سی و سوم - مِطْرَف (مُطْرَف) 448
- سی و یکم - مُسْتَقَه 448
- سی و دوم - مِسْح 448
- سی و ششم - مِلحَفَه 449
- سی و پنجم - مُلاءَه 449
- سی و هفتم - نَمِرَه 449
- سی و چهارم - مُقَطَّعَه 449
- یکم - اِزار (مِئزَر) 450
- اشاره 450
- سه - پوشش پایین بدن 450
- سی و هشتم - یَلْمَق 450
- دوم - تُبّان 451
- سوم - دِقْرارَه 452
- چهارم - سَراویل 452
- ششم - مِرْط 453
- پنجم - فُوطَه 453
- چهار - پوشش کف پا 454
- یکم - جَوْرَب 454
- هفتم - مِنْطَق، مِنْطَقَه، نِطاق 454
- سوم - خُفّ 454
- دوم - حِذاء 454
- چهارم - نَعل 455
- فصل هفتم: نوع تغذیه 457
- اشاره 457
- ١. غذاها 458
- الف) تاریخچه ای از غذای عرب 458
- ب) وعده های غذایی عرب 460
- اشاره 461
- اشاره 461
- ج) انواع غذاها 461
- یک - غذاهای بدون اسم خاص 461
- اول - غذاهای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) 461
- دوم - غذاهای حضرت علی (علیه السلام) 463
- اشاره 464
- دو - غذاهایی با اسم خاص 464
- سوم - ثَرید 464
- دوم - تلبینَه (تَلبین) 464
- اول - بَکالَه (بَکیله) 464
- چهارم - حریره 465
- ششم - حَیْس 465
- پنجم - حَساء 465
- هشتم - رَغیده 466
- هفتم - رَبیکَه 466
- نهم - رَهیده 467
- دهم - سَخینَه 467
- یازدهم - سِکْبْاج 467
- دوازدهم - شِواء 468
- چهاردهم - صَحْناء (صحناه) 468
- سیزدهم - شُورباجَه 468
- پانزدهم - طَفَیْشزل 468
- هجدهم - قَدید 469
- هفدهم - فَریقَه 469
- شانزدهم - عَصیده 469
- بیست و دوم - هَریسَه 470
- بیست و یکم - وَشیقَه 470
- بیستم - نارباجه 470
- نوزدهم - مَرَق 470
- یک - سُفْره 471
- اشاره 471
- د) پیش غذا (دسر) 471
- و) سفره غذا 471
- ه) سبزیجات همراه غذا 471
- دو- خُوان (خِوان) 472
- پنج - نَطْع (نَطَعْ، نِطْع، نِطَع) 472
- چهار - مائده 472
- سه - طَبَق 472
- اشاره 473
- ٢. نوشیدنی ها 473
- اشاره 473
- الف) نوشیدنی های حلال 473
- دو - عسل 473
- یک - شیر 473
- یک - نَبیذ 474
- ب) نوشیدنی های حرام 474
- سه - شیره 474
- اشاره 474
- چهار - انواع عصیر و فشرده 474
- چهار - مِرْز 475
- سه - فُقّاع 475
- پنج - نقیع 475
- دو - بِتْع (بِتَع) 475
- 4. تنقلات 476
- الف) جَوْزینَق 476
- اشاره 476
- ٣. میوه ها 476
- ب) حَلواء 476
- د) سَویق 477
- ج) خَبیص 477
- ه) فالُوذَج (فالُوذ) 478
- و) لَوْزینَج 479
- فصل هشتم: نظام قضایی و انتظامی 480
- اشاره 480
- اشاره 481
- ب) عُرْوَه بن جُعد (ابی الجُعد) بارقی 481
- الف) ابو مَرّه کِنْدی 481
- الف) قاضیان کوفه تا سال 6١ ه. ق 481
- ١. قضا 481
- اشاره 481
- یک - اولین قاضی 481
- و) ابوموسی اشعری 482
- ه) عبدالله بن مسعود 482
- دو - شُرَیْح بن حارث (حَرَث یا عبدالله یا شراحیل یا هانی) کِندی 482
- ج) سَلْمان بن رَبیعه باهلی 482
- د) جَبْر بن قَشْعَمْ کِنْدی 482
- اشاره 484
- ب) آیین دادرسی 484
- سه - مسروع بن اَجْدَع تمیمی 484
- چهار - عبدالملک بن عُمَیْر لَخْمی 484
- آیین دادرسی مدنی 485
- ج) شرایط و صفات قاضی 486
- د) مجلس قضاوت 487
- یک - قتل (کشتن) 489
- اشاره 489
- ه) مجازات ها 489
- دو - شلاق (جَلد) 490
- دوم - محارب 491
- سه - بریدن دست یا پا (قطع) 491
- اول - سرقت 491
- چهار - زندان (حبس) 491
- اشاره 491
- اول - زندان ابد 492
- دوم - زندان غیر ابد 492
- پنج - تبعید (نفی بلد) 493
- ٢. شرطه 493
- الف) والی 495
- اشاره 495
- ٣. مقامات ادار ی شهر کوفه 495
- ب) رئیسان اسباع و ارباع 500
- ج) عرفا 504
- ه) سرپرست بیت المال 507
- د) مناکب 507
- و) سرپرست دیوان خراج 508
- ز) کاتبان و منشیان 509
- کتابنامه 512
بود. ابوالفرج اصفهانی از دو دیر با این نام یاد می کند و دومی را در حیره دانسته و ساختمان آن را به بنوساطع نسبت می دهد. (1)
و) دیر زُراره
ظاهراً این دیر نزدیک روستای زراره و بین جسر (پُل) کوفه و حمام اعین قرار داشت. این دیر مکانی خوش آب و هوا بود و شراب فراوانی در آن به عمل می آمد، از این رو، جوانان خوش گذران کوفه را به خود جذب می نمود. شاید آتش زدن روستای زراره به وسیله حضرت علی (علیه السلام) به همین علت بوده است. (2)
ز) دیر سِرجِس (سرجیس)
این دیر در طیزناباذ در مکانی خوش آب و هوا و در سر راه کوفه - مکه قرار داشته است. (نقشه شماره2) و نخلستان ها، باغ ها، انگورستان های فراوانی داشته و در آن مکان شراب نابی به عمل می آمده است. همین نکته باعث جذب کوفیان و مردم دیگر به این مکان بوده است. بعدها این دیر به معمره بن نُواس مشهور شد. (3)
ح) دیر سلسله
ح) دیر سلسله (4)
ط) دیر السَّوا
سوا نام زنی از «بنی حذیفه» بوده که دیر را بنا کرد. این دیر بین کوفه و حیره و در غرب کوفه قرار داشت. (5)
1- الدیارات، ابو الفرج اصفهانی، ص 68؛ الدیارات، شابُشتی، ص 73؛ معجم البلدان، ج 2، ص 507؛ مسالک الابصار، ص 319.
2- الدیارات، اصفهانی، ص 94؛ الدیارات، شابُشتی، ص 159؛ مسالک الابصار، ص 285؛ معجم البلدان، ج3، ص 135.
3- الدیارات، اصفهانی، ص 23؛ الدیارات، شابُشتی، ص 150؛ مسالک الابصار، ص 284.
4- تخطیط مدینه الکوفه، ص 21.
5- مختصر کتاب البلدان، ص 169؛ معجم البلدان، ج 2، صص 517 و 518.