کوفه از پیدایش تا عاشورا صفحه 97

٢. بازارها

الف) موقعیت بازارها

هنگام تخطیط اولیه کوفه، در محدوده سه هکتاری مرکز شهر که دور آن خندق کشیده شد، محل بازارها نیز تعبیه شد. به نوشته یعقوبی این محل که نزدیک قصر و مسجد جامع بود، تا خانه ولید و سپس بازار کباب پزها (قلاّنین) و آن گاه به سوی محله ثقیف و اشجع (در شمال کوفه) امتداد پیدا می کرد. (1)بنابراین اگر بخواهیم آن را بر جهات جغرافیایی تطبیق نماییم باید بگوییم که این محدوده از شرق مسجد جامع و قصر تا شمال این دو مکان امتداد داشته است (2)؛ به عبارت دقیق تر، اسواق (بازارها) جبهه شمالی مسجد را احاطه می کرده و به جبهه شرقی مسجد با فاصله کمی از گوشه شمالی قصر می رسیده است. (3)در روایات تاریخی چنین آمده است که سعد بن ابی وقاص در قصر از سر و صدای مردم اذیت می شد. (4)البته آنچه گفته شد بازار بزرگ و اصلی شهر بود و بعدها بازارهای دیگری در گوشه و کنار کوفه به وجود آمد. یکی از مهم ترین بازارهایی که در کنار شهر واقع شده بود، کُناسه نام داشت. از آنجا که از این بازار به عنوان محل عمومی نیز استفاده می شد، در بخش اماکن عمومی مورد بحث قرار خواهد گرفت. محلی که در مرکز شهر به عنوان بازار نامیده می شد، خود، بازارچه های کوچک تخصصی را در برمی گرفت که پیشه وران هر شغل، در بازار مخصوص به خود مشغول کار می شدند.

ب) وضعیت ظاهر ی دکان ها

هنگام تخطیط کوفه و پیاده کردن نقشه بازارها، عمر بن خطاب فرمانی صادر کرد مبنی بر اینکه زمین بازار نیز مانند زمین مسجد در مالکیت هیچ کس قرار

1- البلدان، ص 75.
2- خطط الکوفه، صص 22 و 23؛ تخطیط مدینه الکوفه، ص 86.
3- کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص 129.
4- تاریخ الطبری، ج 3، ص 150.