بازشناسی نهضت عاشورا صفحه 107

نمی گیرد. نارضایتی در هر سطحی باشد، بدون وجود آلترناتیو و کسی که سخن گوی نارضایتی شده و به بیان عمومی انقلاب تبدیل شود وجودنداشته باشد، جنبشی تکوین نمی یابد.(1)

مردمی فاقد قدرت تحلیل

مردم کوفه، علی رغم انحرافاتی که عمومیت جامعه ی آن روز داشت، دارای یک خصلت منفی مضاعف بودند که همین مسأله باعث برهم خوردن معادلات سیاسی، اجتماعی و مذهبی آن روز شد. کوفه مرکزی بزرگ بود که از زمان علی علیه السلام ، که این شهر را مرکز خلافت خویش برگزید، موقعیت استراتژیک خاصی پیدا نمود. کوفه بیشتر یک پادگان نظامی بود تا شهری از اقلیت های تمرکز یافته؛ پادگانی که از حقوق بیت المال بهره می برد و به علت بافت اجتماعی ناهمگون دارای کم ترین اثر و کارایی بود. چند گانگی ساخت اجتماعی و شهر پادگانی تازه تأسیس که فاقد ریشه و هویت تاریخی است و عشایر و خاندان های گوناگون در آن جای گرفته اند، از همبستگی بر خوردار نیست و مستعد تفرقه است، نفاق فردی یک رذیلت اخلاقی است ولی مرضی شدن آن به تعبیر دورکهیم، یعنی شیوع نفاق، یک پدیده اجتماعی برخاسته از ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می باشد، از سوی دیگر وضع کوفه از نظر مادی مطلوب بود و اشراف و طبقات متمول صاحب نفوذ و قدرت بودند. پایگاه اقتصادی، متغیرِ مهمی در تنظیم رفتار سیاسی و اجتماعی است، اشراف و وابستگان به آنها نوعا محافظه کارند زیرا آنها که در بحران ها، تنش های شدید و تحولات متاعی برای از دست دادن دارند و منافع آنها در آشوب به مخاطره افکنده می شود، محتاط و محافظه کار می شوند. در کوفه قدرتمندترین نهادها و طبقات، حکومت و