بازشناسی نهضت عاشورا صفحه 113

چند راه است.

1 ) تلاش فرهنگی آمیخته با تقیه

یکی از راه کارهای اساسی در مواجهه با افکار و اندیشه های انحرافی و نیز تثبیت اندیشه های سازنده و متعالی، تأثیرگذاری در جامعه از ناحیه ی فرهنگ است. چنین کاری قادر است توده های انسانی را به بهترین و کامل ترین شکل تربیت نماید. البته این در دوره ای کار ساز است که زمانش سپری نشده باشد. و در صورتی که فرهنگ سخیف و منحطی در اندیشه ها جایگزین شده باشد دیگر تلاش فرهنگی، کار به سامان و به قاعده ای نخواهد بود و حتی ممکن است نتیجه منفی به بار آورد.

فرهنگ دوره اموی، به چنان مرحله ای رسیده بود که همگان یزید میمون باز، سگ باز و فاسق را به عنوان امیرالمؤمنین می شناختند و چنین شخصی مدعی هم بود و می گفت من خلیفه ی پیغمبرم و مدعی بود که مجری دستورات الهی است. وقتی این مسأله به شدت در جامعه مقبول واقع شد، دیگر کار فرهنگی کردن نتیجه ای نداشت. این که امام علیه السلام در مسجد مدینه می نشست و تفسیر علمی اسلام می کرد، چنانچه توفیقی می یافت، فوق العاده اندک بود.

2 ) خروج از عراق و رفتن به مکانی دیگر

راه دوم، که برخی از شخصیت های مطرح آن دوره برای امام علیه السلام پیشنهاد می کردند، رفتن به مکانی دیگر بود. مسلما این راه هم با روح والا و بلند امام حسین علیه السلام سازگاری نداشت، یعنی انسان دردمندی که از ناهنجاری ها مطلع است و آغاز انحراف ستیهنده و تباه گری را مشاهده می کند، نمی تواند ترک میدان مبارزه کند و به سرزمینی دیگر برود، زیرا که شخصیت و روح بزرگ چنین انسانی، اجازه ی این ترک میدان را نمی دهد. بدین روی رفتن از عراق و پناه بردن به مکانی امن هرگز شایسته آن روح بلند نبوده است.