- پیش گفتار 1
- بخش اول: ماهیت و رویکردها 3
- اشاره 3
- اشاره 4
- واقعه ی کربلا ، زاویه و شاخصه 4
- الف - قیام برای شفاعت امت 5
- ب - مخاصمه بر سر قدرت 6
- ج - براندازی نظام موجود و تشکیل حکومت اسلامی 7
- د - حرکتی دموکراتیک در پاسخ به خواست مردم در این تفسیر، قیام، ماهیتی دموکراتیک داشته و پاسخ مثبت به دعوت مردم است تا زمانی که مردم به دعوت خویش وفادار بوده اند و آن گاه که مردم از دعوت خود صرف نظر کرده اند، رهبری قیام خود پیشنهاد ترک مخاصمه و رفع تشنج نموده است. 9
- شاخصه ی شناخت 11
- ه - قیامی الهی در دفاع از کیان اسلام از این منظر، نهضت عاشورا ماهیتی الهی داشته و در راستای دفاع از کیان اسلام و قوانین قرآن، آگاهانه و مسؤولانه صورت گرفته است. 11
- اشاره 11
- د - حکومت 12
- ب - جامعیت و کمال دین 12
- الف - جهان بینی توحیدی 12
- ج - امامت 12
- منشور قیام 13
- ه - امر به معروف و نهی از منکر و جهاد 13
- اشاره 13
- الف - دعوت به بیعت 14
- ب - در آغاز حرکت 14
- ج - در پاسخ به مردم کوفه 14
- د - هنگام برخورد با حرّ 15
- ه - برخورد با عمر سعد 15
- و - هنگامه ی نبرد 16
- ز - هنگامه ی شهادت 16
- اشاره 17
- ماهیت شناسی و رویکرد هدف شناسانه به نهضت عاشورا 17
- مقدمه 17
- ماهیت قیام حسینی 19
- الف - ماهیت شناختی 19
- 1 ) قیام انفجاری 21
- 2 ) برخورد دو عصبیت عربی 22
- نقد دیدگاه 22
- نقد دیدگاه 25
- نتیجه 26
- 3 ) حرکت سیاسی قدرت دیدگاه دیگری وجود دارد که از زاویه ی فلسفه ی سیاسی به واقعه ی قیام اباعبداللّه می نگرد و آن را استفاده ی بهینه ی امام حسین علیه السلام از یک موقعیت استثنایی جامعه ی اسلامی آن روز یعنی «حرکت سیاسی قدرت» می داند. طرف داران این نظریه از سید مرتضی تنزیه الانبیاء گرفته تا برخی از نویسندگان معاصر، بسیارند. از جمله کورت فریشلر در کتاب خود امام حسین و ایران از موضوعی آغاز کرده است که برای مورّخین ما بی سابقه است. او از عزیمت امام حسین علیه السلام به سوی هدف نهایی ایران (ری) برای تشکیل حکومتی سخن می گوید که طرف داران متنفذ ایشان و در رأس آنها «گیو» پسر رستم فرخزاد مقدمات یک حرکت سیاسی قدرت را در ایران ایجاد کرده اند آماده ی تحویل به امام علیه السلام می باشد. وی دعوت کوفیان و بصریان را در ضمیمه ی این اقدام ایرانیان می داند. چنان که امام اگر به قصد کوفه از مکه حرکت کرده است تنها به عنوان این است که آنجا لشکرگاه است. یعنی میعاد همه ی طرف داران عراقی امام تا از آنجا به مقر اصلی یعنی ری بروند. 27
- نقد دیدگاه 28
- 4 ) قضای الهی در کنار این ها دیدگاه مشیت الهی را می بینیم که همچون سایر موارد مسأله ی شهادت امامان علیهم السلام ، به خصوص نهضت و شهادت اباعبداللّه علیه السلام را صرفا به داعی قضای الهی و مشیت خداوند می داند. 29
- نقد دیدگاه 30
- 5 ) دموکراسی 31
- ب - هدف شناسی 33
- نقد دیدگاه 33
- 1 ) تشکیل حکومت (اقتدارگرا، دموکراسی و غیره) 34
- 2 ) اصلاح و نجات 36
- نقد دیدگاه 36
- نقد دیدگاه 38
- 3 ) فدا - کفاره 39
- حسین علیه السلام شهید همه ی ادیان 41
- حسین علیه السلام معلم فداکاری در تاریخ 42
- نقد دیدگاه 43
- 4 ) احیاگری (روحیه ی شهادت خواهی - ارزش های دینی) 44
- نقد دیدگاه 46
- دیدگاه مختار 47
- نتیجه 49
- جستارهای انسان شناختی در نهضت عاشورا 50
- اشاره 50
- عاشورا، حادثه ای فراتر از زمان 51
- هدایت گری انسان در نهضت عاشورا 52
- مبانی انسان شناختی نهضت عاشورا 53
- اشاره 53
- جانمایه ی حرکت، شکست ترس 53
- 2 ) عدم یأس امام حسین از هدایت گری جامعه 54
- 1 ) انتقال آگاهی انسانی به جامعه 54
- 3 ) انتقال مفاهیم معرفتی 55
- گوناگونی تحلیل ها در واقعه ی عاشورا 56
- رسالت مبلغان شریعت 59
- عظمت حادثه ی عاشورا 60
- نهضت عاشورا، نهضتی موفق 61
- مبانی عرفان حسینی 63
- مقدمه 63
- اشاره 63
- نقش تبلیغ بصیرت بخش در ایجاد مصونیت در جامعه ی دینی 66
- عرفان حسینی در دعای عرفه 69
- شناخت ویژگی های عرفان حقیقی در پرتو نهضت عاشورا 69
- عرفان حسینی در صبح عاشوا 71
- مبانی و مؤلفه های عرفان حسینی 71
- عرفان حسینی در لحظه ی شهادت 72
- عاشورا در ادبیات عرفانی تاریخ اسلام 73
- بستر شکل گیری عرفان های جعلی در عصر حاضر 75
- گستره و میزان توسعه ی عرفان های جعلی در ایران 76
- عرفان های جعلی، منشأ انحرافات عقیدتی 77
- نمادگرایی، راه کار تبلیغ عقاید عرفان های جعلی 78
- مقایسه ی عرفان حسینی با عرفان های جعلی 79
- نتیجه گیری 83
- اشاره 84
- مبانی روان شناختی حماسه کربلا در پدیداری نگرش های متعالی دینی 84
- شعار اصلی رسول خدا صلی الله علیه و آله 85
- دین، متکفل همه ی اصول تربیتی 86
- برخورداری از بصیرت 87
- الگوهای تربیت شده ی تاریخ 87
- نقش الگویی امام حسین علیه السلام در پدیداری نگرش های متعالی 89
- تعهد به آموزه های دینی 89
- نقش یاران امام حسین علیه السلام در پیدایی نگرش های متعالی 91
- اشاره 94
- بخش دوم: شرایط تاریخی 94
- شرایط تاریخی و شیوه ی مبارزاتی امام حسین علیه السلام 95
- مدخلی بر موضوع 95
- شرایط تاریخی نهضت عاشورا 96
- تحلیلی از وضعیت نهاد حاکمیت و جامعه 99
- تأثیر نهاد حاکمیت بر جامعه 101
- وضعیت غم بار جامعه در عصر اموی 102
- انحراف در تفکر دینی جامعه 104
- اشاره 104
- 1 ) انحراف در مفهوم اطاعت 105
- 2 ) انحراف امت در برداشت از کلمه ی بیعت 105
- 3 ) فقدان ارتباط با رهبری دینی 106
- مردمی فاقد قدرت تحلیل 107
- برایند تحلیل جامعه شناختی فوق 109
- نهضت عاشورا، خیزش در دوره سکون 110
- نهضت عاشورا، مدرسه ی عزت 111
- اشاره 112
- شیوه ی مبارزاتی امام حسین علیه السلام 112
- 2 ) خروج از عراق و رفتن به مکانی دیگر 113
- 1 ) تلاش فرهنگی آمیخته با تقیه 113
- 3 ) راه اصلی و شیوه ی مبارزاتی عمده 114
- پاسخ مساعد به مردم کوفه 114
- دعوت به حق در متن مبازره 115
- استقبال از شهادت 115
- تحلیلی جامعه شناختی از نهضت عاشورا و نگاهی 117
- اشاره 117
- 1 ) درهم ریختن مرز میان عزت و ذلت 118
- 2 ) درهم ریختگی معیارهای حق و باطل 120
- 3 ) جابجایی الگوها 122
- 4 ) نزاهت و عدم نزاهت قدرت 123
- نتیجه گیری 123
- حرکتی آگاهانه 125
- امام خمینی قدس سره و مسأله ی قدرت 126
- قدرت مدرنیته 126
- نمونه ی عینی اجتماعی 128
- عقلانیت نهضت اباعبدالله علیه السلام 130
- اشاره 130
- بخش اول: عقلانیت مبارزه 131
- اشاره 131
- عاشوراهای مکرر 131
- الف - رهبری مبارزه 132
- ب - جامعه و تاریخ در بخش جامعه و تاریخ چند نکته خودنمایی می کند. 132
- اشاره 132
- 1 ) مسأله ی رهبری جنبش 133
- 2 ) دکترین آگاهی بخش 136
- 3 ) شبکه ی پیام سریع و مطمئن 138
- 4 ) عناصر انسانی 139
- 5 ) پایگاه اجتماعی قوی 143
- 6 ) عنصر زمان و مکان 146
- بخش دوم: شناخت امام حسین علیه السلام 148
- بنیاد های شکل گیری عاشورای حسینی 154
- اشاره 154
- علل نهضت عاشورا 155
- شرایطی که باید رعایت شود 157
- کوشش بر تشریح اهداف امام حسین علیه السلام 157
- جایگزین کردن شیوه ای به جای شیوه ی دیگر 158
- برحذر داشتن مردم، توسط فقها، از کارهای نامناسب 159
- ویژگی های این نهضت 160
- نتایجی که این نهضت توانست به بار آورد 161
- فلسفه ی تکرار مراسم عزاداری امام حسین علیه السلام 162
- تذکر نکته ای 163
- شرایطی که باید متصدیان دارا باشند 163
- عوامل تحریف وقایع عاشورا 165
- شبیه خوانی، هنری مطلوب و پسندیده 167
- نکاتی که باید در تعزیه ها رعایت شود 168
- مورد لطف قراردادن شاعران از سوی امامان علیهم السلام 168
- عدم تأثیر انگیزه ی درست در خوبی کار 170
- اذن بعضی از فقها 171
- عنوان تشیع یک مسأله ی جهانی است 172
- بخش سوم: اهداف و آثار 173
- اشاره 173
- نهضت عاشورا ماندگارترین الگوی مبارزه ی حق علیه باطل 174
- مقدمه 174
- اشاره 175
- بخش اول: تأثیر جهاد در ماندگاری دین 175
- الف - حق گزینی 176
- اصول مبنایی در جهاد 176
- ب - شیوه ی تربیتی اسلام 178
- ج - توجه به امنیت اجتماعی 179
- رابطه ی جهاد با عدالت 182
- وجهه ی الهی داشتن 182
- جهاد مهد تبلور ارزش ها 183
- بخش دوم: تأثیر شهادت در ماندگاری دین 185
- اشاره 185
- تصویر زیبایی از مرگ 186
- درس آموزی از عاشورا 187
- باور به کارامدی شهادت در احیای دین 187
- اشاره 189
- بخش سوم: تأثیر پیام جهاد و شهادت در ماندگاری دین 189
- الف - آزادی بخشی 190
- ب - دفاع از حق 192
- ج - خلوص در عمل 193
- اشاره 193
- جهاد و شهادت برای احیای دین 194
- ثمره ی خلوص 194
- نقش پیام آوران کربلا در رساندن پیام جهاد و شهادت 196
- بی اندازه شدن شقاوت و قساوت 197
- کارامدی جهاد و شهادت در عصر حاضر 198
- نتیجه گیری 199
- اشاره 201
- دفاع از کرامت انسانی 201
- پیروزی پیروان حق در قرآن خداوند مقرر کرده است که: حتما من و فرستادگانم چیره خواهیم گشت. آری، خداوند نیرومند و شکست ناپذیر است (مجادله، 21). و یاری کردن مؤمنان بر ما فرض است (روم، 47). 202
- نوع نگاه به انسان 202
- نگاه قرآن به انسان 203
- جایگاه انسان در اندیشه ی حسینی علیه السلام 205
- مسؤولیت پذیری انسان 205
- جایگاه حسین علیه السلام در کلام نبوی 206
- بهره گیری از سیره نبوی و علوی علیه السلام 206
- فتنه ی سردسته ی حزب اموی 208
- دفاع از کرامت انسانی 208
- تلاش معاویه برای نابودی اسلام 210
- چهره ی سراسر منکر یزید 212
- حیات ابدی شخصیت رسالی حسین علیه السلام 212
- نابودی همیشگی راه و مرام یزید 213
- ثمره ی قیام حسینی علیه السلام 215
- نتیجه ی سخن 217
- احیاگری و جنبش احیاگرانه ی امام حسین علیه السلام 219
- مدخلی بر بحث 219
- احیاگری چیست؟ 220
- احیاگری در کتاب خدا و سنت معصومان 222
- آیا دین حق می میرد؟ 224
- اما اندیشه ی دینی چگونه است؟ 225
- پیشینه ی افول اندیشه ی دینی 227
- لزوم تجدید ساز واره تفکر دینی 228
- ویژگی ها و خصلت های لازم در احیاگران دینی 232
- امام حسین علیه السلام در قله ی احیاگری و اسوه ی احیاگران 234
- لزوم تناسب عمل احیاگری با عصر و زمانه 235
- تناسب عمل احیاگری حسین بن علی علیه السلام با بایسته های زمانه 238
- احیاگری نیاز زمانه ی ما 240
- راهی مهم برای تحقق احیاگری 241
- نویدی بر تحقق بسیج احیاگرانه 242
- راه کارهایی دیگر در احیاگری 244
- اشاره 246
- دستیابی به عزت اجتماعی 246
- مبنای عزت 247
- عزت، شعار کلیدی امام حسین علیه السلام 247
- امام خمینی قدس سره الگوی دست یابی به عزت در دوره ی معاصر 248
- امام حسین علیه السلام ، الگوی همواره ی تاریخ 249
- مؤلفه های دست یابی به عزت اجتماعی 251
- اهم و مهم نمودن اهداف 252
- نهضت امام حسین علیه السلام ، تقابلی با مدیریت های ناسالم 254
- تبلیغات سوء 258
- اشاره 260
- آثار و برکات نهضت عاشورا و وظیفه ی تاریخی ما 260
- علم امام به حوادث آینده 261
- تفاوت انسان ها در سطح دریافت ها 265
- لزوم دست یابی به شیوه ای نوین 268
- تکلیف و وظیفه ی ما 269
- تأثیر و نقش بزرگ امام حسین علیه السلام 271
- جلوه ای از نتایج و دستاوردهای نهضت عاشورا 277
- طرح مسأله 277
- بخش اول: نتایج و دستاوردهای نهضت عاشورا در عرصه ی اندیشه و نظر 283
- نگاهی گذار بر حاکمیت جریان نفاق 283
- افشای خط نفاق و وجوب پیروی از امام معصوم علیه السلام 286
- بخش دوم: دست آورد نهضت عاشورا در عرصه ی عمل 289
- ایستادگی در برابر جریان باطل در طول حیات شیعه 289
- انقلاب اسلامی ایران ثمره ی عملی نهضت عاشورا 292
- عاشورا زمینه ساز حکومت صالحان 295
- بخش چهارم: درس ها و عبرت ها 299
- اشاره 299
- درس های عاشورا در نگاه امام خمینی قدس سره 300
- درس های عاشورا 302
- 1 ) رابطه دین و سیاست و لزوم برخورداری از بینش سیاسی 302
- 2 ) لزوم فداکاری در راه احیای شریعت 304
- 3 ) درس جاودانگی در پرتو شهادت 305
- 4 ) چگونگی مبارزه، انقلاب و تسلیم نشدن 305
- 5 ) تحمل مصیبت ها 306
- 6 ) درس شجاعت 307
- انقلاب اسلامی و نهضت عاشورا 308
- اشاره 308
- 7 ) ادای تکلیف در هر صورت 308
- 1 ) الگوگیری از نهضت عاشورا 309
- همخوانی انقلاب اسلامی و نهضت عاشورا در هدف 310
- همسانی زمینه ی پیدایش انقلاب اسلامی با نهضت عاشورا 310
- خوف از شکست انقلاب 311
- امام خمینی قدس سره و احیای عاشورا 312
- 2 ) بیان فلسفه ی عزاداری 313
- 1 ) سفارش به بهره برداری در جهت اهداف عاشورا 313
- الف - بسیج مردم برای حفظ اسلام 314
- ب - تهییج عواطف در جهت شهادت دوستی 315
- ج - افشاگری ظالم و مقابله با ستم در مجالس سیدالشهدا علیه السلام 315
- د - حفظ ملت و استقلال کشور 316
- ه - ایجاد وحدت کلمه و هماهنگی بین مردم 317
- و - توجه به جهت سیاسی مجالس سالار شهیدان 317
- ز - انقلاب اسلامی ثمره ی مجالس سالار شهیدان 318
- ح - برپایی مجالس سیدالشهدا مکتب عاشورا را همواره زنده نگه می دارد 319
- 3 ) ابعاد گوناگون نهضت عاشورا 320
- 4 ) حماسه سازی گریه 321
- الف - یک بُعدی نگری 322
- آسیب شناسی عاشورا 322
- اشاره 322
- ب - خنثی سازی تبلیغات دشمن 323
- ج - دوری از امور ناروا در مراسم عزاداری 324
- ه - شعارهای باطل در عزاداری و تفرقه افکندن 325
- د - بهره برداری دشمن از مراسم عاشورا 325
- توصیه به عزاداری و حفظ شعائر و آرمان های عاشورا 326
- از وصیت نامه سیاسی الهی امام راحل قدس سره 326
- عبرت های عاشورا 326
- نهضت عاشورا پیام ها و پیامدها 328
- اشاره 328
- 1 ) شهامت حسینی 329
- الف - پیام ها 329
- اشاره 329
- 2 ) ایثار حسینی 330
- 3 ) صبر حسینی 331
- 4 ) اندرز حسینی 332
- 5 ) اصلاح حسینی 333
- 6 ) لطف حسینی 334
- 8 ) خلوص حسینی 335
- 7 ) نماز حسینی 335
- 9 ) ارزش های حسینی 336
- 10 ) رسالت حسینی 337
- ب - پیامدها 337
- اشاره 337
- 2 ) امام حسین علیه السلام و انقراض سلسله ی اموی 339
- 1 ) امام حسین علیه السلام و احیای اسلام 339
- 3 ) امام حسین علیه السلام و اصلاحات 341
- 4 ) امام حسین علیه السلام و قیام های خونین 342
- 6 ) امام حسین علیه السلام و همایش های ماندگار 344
- 5 ) امام حسین علیه السلام و اسلام شیعی 344
- نقش عاشورا در بین ملت های جهان 346
- اشاره 346
- فرهنگ آفرینی نهضت عاشورا 347
- درس های عاشورا در گستره ای جهانی 349
- 1 ) عاشورا گرایی در کارائیب منطقه ی دریایی کارائیب، منطقه ی وسیعی است که شامل مناطق و جزایر بسیاری 349
- اشاره 349
- 2 ) تأثیرات مثبت عاشورا در روسیه 352
- عاشوراگرایی، مانعی بر سر راه کمونیسم افراطی 354
- 3 ) نقش عاشورا گرایی در هندوستان 355
- بهره وری رهبران هندی از موج عاشوراگرایی در استقلال هند 358
- 4 ) تأثیرات نهضت عاشورا در استقلال پاکستان 359
- 5 ) موج آفرینی عاشورا در لبنان 362
- 6 ) تأثیرات سازنده ی عاشورا در چین 363
- عاشورا در میان ملت های دیگر 365
- دیدگاه شخصیت های علمی و سیاسی جهان درباره ی امام حسین علیه السلام 368
- اشاره 372
- عبرت های عاشورا در نگاه بلند رهبری 372
- عبرت 374
- عبرت های عاشورا 377
- چرایی پیدایش حادثه ی عاشورا 378
- تغییراتی در خواص جامعه 379
- دگردیسی فکری در عوام 381
- مسؤولیت خواص و عوام 382
- عملکرد خواص در صدر اسلام 384
- عوامل سقوط خواص و عوام 385
- اشاره 385
- 2 ) دنیاطلبی 386
- 1 ) دور شدن از یاد خدا و پیروی از شهوات 386
- 3 ) بی تفاوتی پیروان حق 387
- 4 ) ترس 388
- نقش خواص در پیدایش حادثه ی کربلا 388
- انقلاب اسلامی ایران و عبرت های عاشورا 390
- بخش پنجم: عاشورا پژوهی 394
- اشاره 394
- رویکردی جامعه شناسانه و نو پدید در عاشورا پژوهی 395
- درآمد 395
- اشاره 395
- 1 ) «شهید جاوید حسین بن علی علیه السلام » از نعمت اللّه صالحی نجف آبادی، نشر مؤسسه ی خدمات فرهنگی رسا 398
- 2 ) «حسین وارث آدم»، از دکتر علی شریعتی، انتشارات قلم 400
- 3 ) «حماسه ی حسینی» از استاد شهید مطهری، انتشارات صدرا 401
- 4 ) «پس از پنجاه سال پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین علیه السلام »، اثر دکتر سید جعفر شهیدی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی 402
- 5 ) «قیام جاودانه (سخنی چند پیرامون عاشورا و آفاق آن)»، محمد رضا حکیمی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی 404
- 7 ) مجموعه مقالات کنگره ی بین المللی امام خمینی و فرهنگ عاشورا، مؤسسه ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره 405
- 6 ) «خورشید شهادت»، پژوهشکده ی علوم انسانی دانشگاه امام حسین علیه السلام 405
- 8 ) «جامعه شناسی قیام امام حسین علیه السلام و مردم کوفه»، عمادالدین باقی، نشر نی 406
- درآمد و معرفی 409
- نگاهی انتقادی به کتاب «پس از پنجاه سال». دکتر شهیدی پیرامون قیام امام حسین علیه السلام 409
- نقد و بررسی 411
- نگاه جامعه شناسانه 412
- منابع پژوهش استاد 413
- شباهت به عقاد 414
- نظریه ی اصلی کتاب 417
- رابطه ی سیاست و دیانت 421
- بیچاره کوفیان! 422
- مظلومیت حضرت مسلم علیه السلام 424
- خوش بینی نسبت به زیاد بن ابیه 428
- توصیف آثار عاشورایی 431
- اشاره 453
- ضمائم 453
- فهرست آیات 454
- فهرست اعلام و اشخاص 456
- فهرست کتاب ها 467
- فهرست مکان ها 474
- فهرست واژگان 478
- منابع و ماخذ 491
می توانیم به اوج عظمت و موقعیت اجتماعی امام علیه السلام پی ببریم.(1)
3 ) مهم ترین ادعا برای این مطلب چیزی است که حتی از لابه لای سخنان باطل یزید وقتی سر امام علیه السلام را به نزد او آوردند قابل استنباط است.
یزید رو به حاضران کرده می گوید: می دانید این از کجا سرچشمه گرفت؟ و سپس ادامه داد: حسین معتقد بود که پدرش علی از پدرم برتر است و مادرش فاطمه از مادرم، و جدش رسول الله از جدم، و خودش نیز از من برتر و سزاوارتر به این امر است. اما این که پدرش برتر باشد در واقعه ی حکمیت معلوم شد (مغالطه کرد)، ولی این سخن که مادرش برتر است به جان خودم سوگند که فاطمه دختر پیامبر از مادرم به مراتب برتر است، و اما جدش، باز هم به خدا سوگند کسی نیست که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشد و بتواند برای رسول الله در میان ما همتا و برابری بیابد. ولی حسین فقط در این جا اشتباه کرد که از در اجتهاد و فقه خود وارد شد و این آیه را نخواند که: «قُلِ اللّهُمَّ مالِک الْمُلْک تُوءْتِی الْمُلْک مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْک مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِک الْخَیْرُ إِنَّک عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ». یزید پیروزی خود بر امام حسین علیه السلام را فقط مشیت الهی می داند نه عزت و اعتبار اجتماعی، و در این قسمت معتقد است که حسین بر من می چربد (با این حال چگونه برخی مانند ابن خلدون بی راهه می روند!).(2)
4 ) سند عینی دیگری که به وقوع پیوستن آن، این موضوع را اثبات می نماید، قیام های پیاپی توابین و دیگران در انتقام گیری از خون شهیدان مظلوم کربلاست که سرانجام به زوال دولت یزید منتهی شد؛ همان چیزی که معاویه، یزید را از آن پرهیز می داد. چه آن که در این قیام های وسیع و مکرر تمامی منطقه ی عراق و حجاز به حرکت درآمده بودند، و این خود دلیلی بر موقعیت اجتماعی بسیار بالای امام علیه السلام است. پس امام از این
1- همان، ص 588 ، روایت از ابومخنف.
2- همان، ص 657 ؛ طبری می نویسد اهل بیت یزید برای شهدای کربلا سه شبانه روز تعزیه گرفتند، و این امر نشان از موقعیت امام و اهل بیت در نزد کسان یزید می دهد (همان، صص 660-650).