بازشناسی نهضت عاشورا صفحه 49

نتیجه

آنچه از مجموع بررسی ها پیرامون برداشت هایی که از قیام و نهضت اباعبداللّه الحسین علیه السلام به نگارش آمده، دریافت می شود، آن است که این برداشت ها از دو زاویه انجام گرفته و دیدگاه هایی را پدید آورده اند:

الف - ماهیت شناختی.

ب - غایت شناختی.

هرکدام از این زاویه ها نیز در بردارنده ی دیدگاه های متفاوتی است که بعضا جوهره ی مادی محض دارد؛ هر چند که صبغه ی الهی نیز دارد. اکنون به فهرستی از هر کدام اشاره می کنیم: الف - 1 ) قیام انفجاری؛ الف - 2 ) برخورد دو عصبیت قومی (ساده - انتقامی)؛ الف - 3 ) حرکت سیاسی قدرت؛ الف - 4 ) قضای الهی - مشیت؛ الف - 5 ) دموکراسی؛ ب - 1 ) تشکیل حکومت (اقتدارگرا - دموکراسی)؛ ب - 2 ) اصلاح و نجات؛ ب - 3 ) فدای گناهان امت (فدای مثبت - فدای منفی)؛ ب - 4 ) احیاگری (روحیه ی شهادت طلبی - ارزش های دینی).