ادبیات سخنان امام سجاد علیه السلام و صحیفه سجادیه صفحه 1

چکیده

نیایش های امام سجاد (ع) در صحیفه، سرشار از مضامین لطیف و دلپذیر است. این دعاها نشانه ی ذوق سرشار، روح متعالی، بزرگی شخصیت و درد آشنایی آن حضرت (ع) است. خواننده ی این دعاها با اندکی ژرف نگری و تأمل، لذتی معنوی و روحانی احساس می کند که همه ی لذت های مادی با آن برابر نیست و درمی یابد که این کتاب، صحیفه ی معرفت است. با وجود پژوهش های فراوانی که پیرامون این کتاب انجام پذیرفته است، جنبه ی ادبی و هنری آن کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله پس از مقدمه و نگاهی به اوضاع سیاسی - اجتماعی زمان امام سجاد (ع)، ضمن تبیین ادبیات عصر امام سجاد (ع)، ادبیات کلام امام (ع) در صحیفه سجادیه مورد بررسی قرار می گیرد. واژه های کلیدی: 1- صحیفه 2- ادبیات 3- دعا

مقدمه

در عصر جدید، دانش بشری به مرحله ی پیشرفته ای رسیده و انسان جهت دست یابی به آسایش، به اختراعات و اکتشافات بسیاری دست زده است، اما این پیشرفت ها نه تنها به آرامش او نیانجامیده، بلکه به پیشرفت در فن آوری بر دغدغه ها و پریشانی های او افزوده است. فقط معنویت است که آرامش حقیقی آدمی را تأمین می کند از این رو، نیاز به معنویت مربوط به دوران خاصی نیست. انسان ها در همه ی دوره ها به معنویت نیاز دارند و امروزه که پیشرفت در فن آوری پریشانی ها را بیشتر کرده نیاز به معنویت نیز بیشتر احساس می شود. آدمی به این نتیجه رسیده است که به دنبال آبشخوری باشد که از زلال آن بنوشد تا خود را پیدا کند و معنای زندگی را بیابد. پر واضح است که فقط دل سپردن به راهنمایی ها و

آثار اصیل انبیای الهی به ویژه پیامبر گرامی اسلام (ص) و پیشوایان معصوم (ع) است که انسان را بر سر منزل مقصود هدایت می کند و می تواند به سرچشمه معنویت و آرامش برساند. در میان آثار ارزنده معصومین (ع)، میراث امام سجاد (ع) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از میان خطبه ها، نامه ها، توقیع ها، شعرها، مصاحبه ها، محاوره ها، خاطره ها و کلمات ایشان، دعاها و مناجات های آن حضرت جایگاه مهمی دارد. امام سجاد (ع) در صحیفه در ضمن دعا با ادبیاتی بسیار غنی و زیبا، معارف اسلامی، سیاست، اخلاق، جامعه شناسی، حقانیت اهل بیت، انتقاد از ستم، سفارش به حق و حقیقت و در یک سخن، درس معنویت و سعادت را آموزش می دهد. صحیفه سجادیه از دیرباز نظر انیشمندان و فرهیختگان بسیاری را به خود جلب کرده است و علاوه بر حدود هفتاد شرحی که بر آن نوشته اند، از زوایای مختلف به آن نگریسته و پیرامون آن پژوهش هایی انجام داده اند. در عین حال به نظر می رسد که این کتاب از دیدگاه ادبی و هنری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین لازم است در این عرصه کوشش هایی صورت گیرد.

روش تحقیق

در این تحقیق محور اصلی متن صحیفه (بدون توجه به ترجمه ها) و کتاب های تاریخ ادبیات عربی در عصر اموی است و از رهگذر ادبیات عربی عصر امام سجاد (ع)، ادبیات کلام امام (ع) ادبیات و دعا را مورد بحث قرار داده و در بخش پایانی به درون مایه های صحیفه سجادیه به عنوان صحیفه معرفت نظر کرده ایم.

ادبیات عصر امام سجاد علیه السلام

شعر